Презентация, доклад на тему Къырымтатар тилинде шималь ве дженюп шивелернинъ фонетик, морфологик ве лексик хусусиетлери

Содержание

Ишнинъ макъсады:Дженюп ве Шималь шивелернинъ фонетик,морфологик ве лексик хусусиетлерини огренип,оларнынъ арасында фаркъыны бельгилемек.

Слайд 1Къырымтатар тилинде шималь ве дженюп шивелернинъ фонетик, морфологик ве лексик хусусиетлери

Къырымтатар тилинде шималь ве дженюп шивелернинъ фонетик, морфологик ве лексик хусусиетлери

Слайд 2

Ишнинъ макъсады:
Дженюп ве Шималь шивелернинъ фонетик,
морфологик ве лексик хусусиетлерини огренип,
оларнынъ арасында

фаркъыны бельгилемек.



Ишнинъ макъсады:Дженюп ве Шималь шивелернинъ фонетик,морфологик ве лексик хусусиетлерини огренип,оларнынъ арасында фаркъыны бельгилемек.

Слайд 3Ишнинъ макъсадына етмек ичюн бойле вазифелер ярдым эте биле:

- шаирлеримизнинъ

шималь ве дженюп шивелеринде язылгъан
шиирлери эсасында шивелеримизнинъ хусусиетлерини косьтермек;
- дженюп ве Шималь шивесинде къонушкъан инсанларнен
корюшмек, субет кечирмек;
- къартларнынъ нутукъларыны тесбит этмек;
- видео я да аудио малюмат топламакъ;
- шивелерни эдебий тильден айыргъан озелликлерини тапып, сыныфлаштырмакъ.
Ишнинъ макъсадына етмек ичюн бойле вазифелер ярдым эте биле: - шаирлеримизнинъ шималь ве дженюп шивелеринде язылгъан

Слайд 4Къырымтатар тилининъ шивелери
1. къыпчакъ-ногъай
(шималь, яни чёль диалекти);
2. къыпчакъ-къуман
(орта ёлакъ диалекти);
3.къыпчакъ-огъуз
(дженюп,

яни ялы бою ве дагъ больгелерининъ диалекти).
Къырымтатар тилининъ шивелери1. къыпчакъ-ногъай (шималь, яни чёль диалекти);2. къыпчакъ-къуман(орта ёлакъ диалекти);3.къыпчакъ-огъуз(дженюп, яни ялы бою ве дагъ больгелерининъ

Слайд 5Шималь шивенинъ фонетик, лексик ве морфологик хусусиетлери

Шималь шивенинъ фонетик, лексик ве морфологик хусусиетлери

Слайд 6Шималь шивеси:
1.Керчь, Кефе этрафлары
2.Кезлев , Сакъ этрафлары
3.Джанкой, Чонгъар этрафлары

Шималь шивеси:1.Керчь, Кефе этрафлары 2.Кезлев , Сакъ этрафлары3.Джанкой, Чонгъар этрафлары

Слайд 7Фонетик хусусиетлери
1.-о, -у сеслери сийрек къулланыла. Оларнынъ ерине -ы сеси къулланылыр

(буз-быз, огъул-огъыл, сабун-сабын).
2. Сингармонизм хусусиетлери: базы бир сёзлерде эдебий тильде ог сыра сеснен башласа, чёль шивесинде арт сыра сеснен башлана (иш-ыш, пиш-пыш).
3. Сингармонизм хусусиетлери: базыда биринджи эджада о сеси кельсе , чёль шивесинде у сесине денъише (догъ-тув, богъ-був).
Аксине де у сеси о сесине кече (бу-бо).
4. б/п (битирмек-питирмек, бакъла-пакъла).

Фонетик хусусиетлери1.-о, -у сеслери сийрек къулланыла. Оларнынъ ерине -ы сеси къулланылыр (буз-быз, огъул-огъыл, сабун-сабын).2. Сингармонизм хусусиетлери: базы

Слайд 8Морфологик хусусиетлери: Охшав-кучюльтюв:
-чыкъ, -чикъ -щыкъ, -щик,-й (анай, бабай, абай, теракъай)
Тенештирюв

ялгъамалары:

-дай,-дей,-дий,-дый -тай,-тей,-тый,-тий
(мышыкътай, мынавдай)

Морфологик хусусиетлери:   Охшав-кучюльтюв:-чыкъ, -чикъ -щыкъ, -щик,-й (анай, бабай, абай, теракъай)Тенештирюв ялгъамалары:-дай,-дей,-дий,-дый -тай,-тей,-тый,-тий (мышыкътай, мынавдай)

Слайд 9Лексик хусусиетлери

Тавшан-къоян
Янтыкъ-джантыкъ
Апай-апакъай
Кемик-сиек
Дегирмен-тирме

Лексик хусусиетлери Тавшан-къоянЯнтыкъ-джантыкъАпай-апакъайКемик-сиекДегирмен-тирме

Слайд 10Дженюп(ялы бою) шивенинъ фонетик, морфологик ве лексик

хусусиетлери
Дженюп(ялы бою) шивенинъ фонетик, морфологик ве лексик

Слайд 11Дженюп шивеси
1.Шаркъ (Судакъ)
2.Орта (Гурзуфтан –Тувакъкъаче)
3.Гъарп (Ялта)
4.Байдар лехчеси

Дженюп шивеси1.Шаркъ (Судакъ)2.Орта (Гурзуфтан –Тувакъкъаче)3.Гъарп (Ялта)4.Байдар лехчеси

Слайд 12Фонетик хусусиетлери
1.-и созугъы хусусан биринджи эджада толу теляффуз этиле (бир(сес

толу айтыла)).
2. ö, ü хусусан биринджи бу сеслер толу теляффуз этиле (учь-üчь, голь-гöль).
3.Сингармонизм хусусиетлеринден энъ эсасы бу-дудакълыкъ гармониясынынъ сёзнинъ сонъки эджасынадже укюм сюрмеси (олды-олду, къапы-къапу ве илх.)
Къалгъан созукъ сеслер эдебий тилимизде олгъаны киби теляффуз этиле.
Фонетик хусусиетлери1.-и созугъы хусусан биринджи эджада толу теляффуз этиле  (бир(сес толу айтыла)).2. ö, ü хусусан биринджи

Слайд 13Морфологик хусусиетлери

Келишлернен тюрленюв :
Б.к -ана
С.к -ананынъ
Д.к -аная
Тк. -анайы
Е.к -анада
Ч.к -анадан

Морфологик хусусиетлери Келишлернен тюрленюв :Б.к -анаС.к -ананынъД.к -анаяТк. -анайыЕ.к -анадаЧ.к -анадан

Слайд 14Лексик хусусиетлери
Къартбаба
Озенбаш – буюк баба
Айсерез, Алушта – деде
Байдар – харба
Къартана
Озенбаш

– буюк ана
Байдар – бикâна
Къадын
апай, хары, къадын, аврат.


Лексик хусусиетлери КъартбабаОзенбаш – буюк бабаАйсерез, Алушта – дедеБайдар – харбаКъартанаОзенбаш – буюк анаБайдар – бикâнаКъадынапай, хары,

Слайд 15Къырымтатар шаирлернинъ шиирлеринде шиве хусусиетлери

Къырымтатар шаирлернинъ шиирлеринде шиве хусусиетлери

Слайд 16Шевкъий Бекторенинъ «Татарлыгъым» шииринде шималь шивесининъ хусусиетлери

Шевкъий Бекторенинъ «Татарлыгъым» шииринде шималь шивесининъ хусусиетлери

Слайд 17«Татарлыгъым»

Татарлыгъым, тувгъан ерим,
Балалыкътан суемен.
Онлар ичюн коп вакъытлар
Джылай-джана куемен.

Къайда барсам, мен коремен,
Гъарип

татар сачылгъан.
Озь багъында къокъламагъа
Ёкъ бир гулю ачылгъан.

Къальтеджексинъ, озь багъындан,
Озь тилинден пек гъарип.
Лякин кимге айтаджакъсынъ
Сен буларны тиль джарып.

Къатты джельмен атылгъанлар
Тавгъа, ташкъа я джаргъа.
Джарты дюнья мезар болгъан
Татарлыкъкъа, татаргъа.

Эр мезарнынъ баш уджунда
Токътап тёктим козь яшым.
Эр бирине чынъларымдан
Ясап тиктим баш ташын.

Къол котерип дуа эттим
Юрегимден худайгъа.
Узун, къутлы омюр берсин
Бары оксюз анайгъа!
(1913 с.)


«Татарлыгъым»Татарлыгъым, тувгъан ерим,Балалыкътан суемен.Онлар ичюн коп вакъытларДжылай-джана куемен.Къайда барсам, мен коремен,Гъарип татар сачылгъан.Озь багъында къокъламагъаЁкъ бир гулю

Слайд 18 Мамбет Аблялимовнынъ «Ялы бойлы къыз» шииринде шималь ве дженюп шивелернинъ хусусиетлери





Ялы

бойлы ярашыкълы
Мавы къафтан кийген, эй къыз!
Якъаджакъсынъ мен ашыкъны,
Лаф этмекчюн ачсан агъыз.
Десен эгер — «Бах ким гелий!»
Джурегимнинъ майы ирий.

«Келе деген адий сёзни
Шай бир татлы айтасынъ ки.
Корьмегенмен сендай къызны,
Тилинъден бал тамлай санки.
Десен эгер — «Бах ким гелий!»
Джурегимнинъ майы ирий.


Мамбет Аблялимовнынъ «Ялы бойлы къыз»  шииринде шималь ве дженюп шивелернинъ хусусиетлериЯлы бойлы ярашыкълыМавы къафтан

Слайд 19Респондентлер иле субет

Респондентлер иле субет

Слайд 22Шиве сёзлернинъ фонетик талили

Шиве сёзлернинъ фонетик талили

Слайд 23 Шиве сёзлернинъ лексик талили

 

 

Шиве сёзлернинъ лексик талили   

Слайд 24Шиве сёзлернинъ морфологик талили

Шиве сёзлернинъ морфологик талили

Что такое shareslide.ru?

Это сайт презентаций, где можно хранить и обмениваться своими презентациями, докладами, проектами, шаблонами в формате PowerPoint с другими пользователями. Мы помогаем школьникам, студентам, учителям, преподавателям хранить и обмениваться учебными материалами.


Для правообладателей

Яндекс.Метрика

Обратная связь

Email: Нажмите что бы посмотреть