Презентация, доклад на тему Музыка пәнінен ашық сабақ

ж а й л а у ”

Сабақтың мақсаты: Халық күйлерінің шығу тарихымен
таныстыру , халық күйін тыңдау арқылы , төкпе және
шертпе күйдің айырмашылығын тану,орындалу
әдістерін талдау, музыкалық сауаттылықтарын ашу.

Білімділік мәні: Төкпе және шертпе күйлердің құрылымын
талдау, халық композиторларының шығармаларын-
дағы орындалу әдісіне мән беру, домбыра аспабында
орындалатын күйлерді насихаттау.

Дамытушылығы: Күй тілін ұғыну ,оқушылардың тіл байлығын
кеңейту , есте сақтау қабылеттерін қалыптастыру,
шығармашылық , логикалық ойлау әдістерін дамыту.

Тәрбиелік мәні: Халық композиторларының шығармаларын
тыңдай келе , өнерге талпындыру , музыканы
қабылдай білуге , туған жерге деген сүйіспеншілігін
ояту, сахналық мәдениетке тәрбиелеу.

Өткен сабағымызда біз сендермен
«Төкпе және шертпе күй дәстүрі» атты үлкен тақырып бойынша халық композиторы Тәттімбеттің шығармашылығына тоқталғанбыз. Тәттімбеттің«Сылқылдақ» күйінің шығу тарихын еске түсірелік.
Тәттімбет кімге кездеседі?
Тәттімбет қыздың домбырашы екенің қалай біледі?
Күй тартысы қалай басталады?
Тәттімбет қызды қалай жеңеді?
Күй тартыста неше күй орындалды?
Тәттімбеттің қызға арнаған күйі қалай аталады?
Тәттімбеттің тағы қандай күйлері бар ата.
 

атағы бүкіл қазақ халқына жайылады . Ол ел аралап алыс сапарларда көп жүреді. Берде Тәттімбет елін , жерін сағынып қайтып келе жатқан сапарында.
Бір ауылда айтысып жатқан екі ақынның үстінен түседі. Сонда ақынның бірі тұрып, біріне сұрақ қояды. - «Дүниеде не жақсы?» - дейді.
- Екіншісі жауып қатып,- «Ой – арманың туралы досынмен сырласқаның жақсы» - дейді.
«Бұл дүниеде не өлмейді?» - дегенде , екіншісі: -«Өлмейтін тау , су , ай , күн , жер,» - дейді.
- Екінші ақынның жауабына риза болмаған Тәттімбет сөз сұрайды . Сонда Тәттімбет өлең жырға салып былай деген екен,-

өлгені –
Ағыны тоқтап қалғаны.
Қара жердің өлгені-
Үстің ақ қар басқаны,
Ай мен күннің өлгені –
Қарайып барып батқаны,
Тек өлмейтің шын асыл
Д а н ы ш п а н адам айтқаны,

екеуі бірдей тұрып Тәттімбеттің қолын алады. Оның айтқан жауыбының дұрыс екенің мойындайды. Тәттімбет тек қана асқан күйші емес , шебер шешен екендігін танытады. Екі ақын келген қонағының Тәттімбет екенін білгеннен кейін жатып қонақ болып кетуін сұрайды. Сонда Тәттімбет ; « Құрмет – сыйыңызға рахмет. Елден ұзап шыққалы көп болып еді. Елім мен жерімді аңсап сағынып келем. Мені жолымнан қалдырмаңыздар», - деп рұқсат сұрап, көп кідірмей жол жүріп кетеді. Екі ақынның ауылы Тәттімбетке қимастықпен қоштасын, шығарып салады.

төбенің басына шығып өзінің Малайсары жайлауына арнап күй шығарады.
- Ол күйдің атын «Сарыжайлау» деп қояды. Бұл күй арқылы Тәттімбет бүкіл қазақ даласының сұлулығы мен әсемдігін бейнелеп тұрғандай.
Музыкалық шығарма тыңдау:
Тәттімбеттің «Сарыжайлау» күйі

буынының репризасын бекіту.
№ 1 - жаттығуды бекіту, жатқа ойнау.

Халық күйі “Сары өзен” қайталау.

Халық күйі “Нәр ағаш” қайталау.

ң » №2 - жаттығуды талдау.

б1 б2 б2 б4 0 б4 б4 б2 б4 +4 0 +4
2н - П Ү 3н - Ү, П ) Ү, П Ү Ү , П ) Ү ,

+4 б4 б2 б4 0 б4 б4 б2 б1 б4 0 б4 б4 б1
П Ү Ү, П ) Ү, П Ү 2н Ү, П )Ү , П Ү

01 04 04 01 00 00 б0
1н- Ү , П Ү Ү 2н П . Ү , П - - .

жылы Қарағанда облысы , Қарқаралы ауданына қарасты Дастар тауының етегінде дүниеге келген. Тәттімбет домбырада оң бұрау,
теріс бұрау,
қалыс бұрау,
шалыс бұрау,
қосақ бұрау күйлерін шығарған.
Осылардың ішінде оң бұрау «Сарыжайлау»,
«Былқылдақ» ,
«Бестөре» күйлерін атауға болады.

тартысқа түскенде домбыра тартудың алуан тәсіл - түрлерімен ерекшеленген, олар атап айтсақ, шертіп тартудан басқа дара шертіс,
қамтып шертіс,
іліп тарту,
ілме,
санама ілте,
табандату тәсілдері арқылы тыңдаушыларына айрықша әсер қалдырып, домбыраны қырық құбылта тартып, күйшілік өнерін асыра білді.

Тәттімбет Қазанғапұлы себепкер болып , 1856 жылы кен орнын ашып, туған жердің қойныңдағы қазына- байлықты өз халқының игілігіне жаратуға үлес қосты.
Тәттімбет не бәрі 45 жас ғұмыр кешіп ,
1860 жылы дүние салды.
Көптеген шертпе күйлерін мұра етіп қалдырды.
А.Затаевич алғаш нотаға түсіріп, таныта білді.

Шет ою. Қошқар мүйіз оюының 2-3 түрі бар, оюмен түрлендіре кілемшенің екі жағын көмкерген.
Бұл оюдың ерекшелігі – қиғаннан кейін оюдың екі жағы бірдей болады.
«Қошқар мүйіз» оюын көрсетіп тұрады, «Қошқар мүйіз» оюы үнемі қайталанып, кілемшенің сәнін келтіретін шет ою түріне жатады.
 

м ү й і з “

кесте бойынша
әр күйшінің күйлерін танып өзінің тұсына (+) белгісі арқылы
таңбалайды.

“ Қосбасар”
“ Қайран шешем”
“Саржайлау”
“ Арба соққан”
“Сылқылдақ”
“Қызыл қайын”
“ Бес төре”
“Былқылдақ”

Ойынның шарты:
Математикалық сандарды кему ретімен орналастыру
арқылы жасырылған сөзді табу.
82, 53, 64, 30, 92, 43, 71, 26 , 13
Ә І Т Б Т М Т Е Т
Жауабы:

сандарды өсу ретімен орналастыру
арқылы жасырылған сөзді табу.
  12, 26, 42, 82, 53, 64, 9, 18, 61, 30, 7
У Е К Й Е Е Ә Л Р Т Д
Жауабы:

...ерекшелігің...білемін...

Нені білдім?...Күйдің...орындалу...әдіс .. -.. тәсілдерінің

...бірнеше ...түрі...бар...екендігін.. .білдім... .
 
Нені білгім келеді? ............................................................
  ....Дәулеткерейдің күйшілік өнерімен танысып,
күй тілін білгім келеді.....
 

арқылы мәтін құру, әңгімелеу.
«Асқар таудың өлгені», Тәттімбеттің өлең сөздерін жаттау, талдау, мазмұның ашу, бейнелеу.
«Қошқар мүйіз» оюын түрлі – түсті
қағаздардан ою қию.
Халық күйі «Салкүрең» үйренген буынын №1 , 2 жаттығуды жаттау, ойнау , пысықтау.
 

- «3» -

“4”- Балжан
Димаш Абай
Баймырза Дамир
Балжан Ұлжан
Спандияр Ажар
Дияс
Аяжан
Асылжан