Слайд 1Жоспар:
• Үйсіндердің мал шаруашылығы .
• Егіншілік пен отырықшылыққ.
• Түрлі кәсіпшілік
• Үйсіндердің салт-дәстүрі мен діни нанымдары
Үйсіндердің шаруашылығы мен тұрмысы, мол шаруашылығы, егіншілік, қолөнер, зергерлік өнер.Қоғалы диадемасы.
Слайд 2Үйсіндердің тұрмысында мал шаруашылығы маңызды зор болды.Үйсіндер қой, жылқы, сиыр, қос
өркешті түйе, ешкі өсірген.Үйсіндер далалы аймақтан тау бөктеріне көшіп жүрген.
Слайд 3Қытай жазбаларында үйсіндер «егіншілікпен де, бау-бақша өсіруменде айналыспады,тек оты мол, суы
мол жерлердемал жанымен бірге көшеді де жүреді» делінеді.Дәнді дақылдардан арпа, тары өсірген
Слайд 4Үйсіндер егіс алқабында өзен бойларына салған. Егісті суаруға арық суларын қолданған.
Ертедегі деректердің мәлімдеуінше, уйсіндер «ағаш егіп», «қалалар мен елді мекендер салған». Суармалы егістіктер, суландыру жүйесі, бау-бақшалар үйсіндердің астанасы Чигу қаласының айналасында орналасқан. Шу мен Кеген өзендерінің жағалауларында қазбалар жүргізген ғалымдар бірнеше көне қаланың орнын тапты.
Слайд 5Салт-дәстүрі мен діни нанымдары
Үйсін қоғамында тоқыма, жіп иіру, тері илеу, тастан,
сүйектен қажетті бұйымдар жасау ісі де демыған. Жіп иіру мен тоқымашылық өнері арқасында күнделікті тіршілікке қажетті киіз басу, жүннен киім тоқу, тігін тігу ісі де өрістеген. Мата тоқу үшін қарапайым, кәдімгі «өрмекке» ұқсас тоқыма кермесі қолданылған.
Слайд 6Ертедегі үйсіндер жаратушы күшке сенген. Олар сол жаратушы күшке арнап құрбандықтар
шалып отырған. Бұны олардың пайдаланған заттары, салған суреттері дәлелдейді
Слайд 7Бекіту сұрақтары:
- Үйсіндер қоныс салу үшін қандай жерлерді таңдаған?
- Үйсіндер күнделікті тұрмысқа
қажетті қандай бұйымдар жасады?
- Үйсін ескерткіштері қай аймақтан көп табылған? Картадан көрсет.
Слайд 8Қорытынды
Үйcіндер мeмлекеті жартылай көшпелі ел болған. Мал бағып, жер өңдеуді кәсіп
еткен. Мал шаpуашылығы үйсіндер өмірінде мaңызды рөл атқарды. Қыстау мен жазғы жайылымның ара қaшықтығы — 30-100 шақырым аpалығындa болды. Сондықтан да үйсіндеp қыcтау мен жайлауда, cонымен қатар тау бөктеpіндегі жайылымдaрында ұзақ yақыт отыра алатын. Ол жерде тұрақты баспана cалды, eгін, бақша екті. Бірте-бірте жиі болып тұpатын жұт малдың жұқпaлы ауруы, үздіксіз соғыс салдарынан малдaн айырылған халықтың бір бөлігі тұpақты oтырықшылыққа көшуге мәжбүр болды.
Слайд 9 «Жалғасын тап»
Үйсіндердің тұрмысында мал шаруашылығының ……
Мойынқұм мен Балқаш өңірлеріндегі қыстаудан
шыққан мал жаз басталысымен ……….
Бұл аймақта жайлау мен қыстау аралары онша қашық емес, …………………
Үйсіндер далалы аймақтан …………………
Қытай жазбаларында үйсіндер «егіншілікпен де, бау-бақша өсірумен де айналыспайды, тек……….
Олардың егіншілікпен айналысқандығын қазба жұмысы кезінде ……………..
Слайд 10 Үйсін малшысының бір күнін суретеп әңгіме құрастыру керек.
Слайд 11: «Тарихи мозаика» берілген сөздерден сөйлем құра.
Құрал-саймандар, егіншілікте, жұмысы, тас кетпендер,
қола орақтар, қазба, тастан жасалған дәнүккіштер, кезінде, пайдаланатын, табылды, түрлі.
Слайд 12Үйсіндердің тұрғын үйлерін суретте.
Слайд 13Сәйкестендіру: Бұйымдарды тиісті кәсіп түрімен сәйкестендір.
1.Зергерлік ісі
А) Тостаған мен ожау
2.Қыш ыдыс жасау ісі Ә) Аяқ киім
3.Ұсталық ісі Б) Түймелер, түйреуіштер
4.Ағаш ою, қашау В) Сақина, білезік
5.Сүйек ою, қашау Г) Киіз басу
6.Тері илеу Д) Құмыралар, ыдыстар
7. Тоқымашылық Е) Балта, орақ, пышақ
Слайд 14«Дискуссиялық өрнек» толтыру
1. Үйсін обаларының ең үлкенінің диаметрі 40 метр, ал
биіктігі 5 метрге жеткен.
2. Үйсіндер өлген адамдарды қабірге жерлеген.
3. Өлген адамның қасына тек жылқыны бірге көмген.
4. Ертедегі үйсіндер жаратушы күшке сенген.
5. Қыш заттар мен ыдыстарға айдың суретін салған.
6. Жетісу үйсіндері мәйтті шалқасынан жатқызған.
Слайд 15.
1.Үйсіндер тайпа көсемін қалай атаған?
2.Үйсіндердің астанасы болған қала?
3.«Усунго» сөзі қандай ұғымды
білдіреді?
4.Үйсіндердің солтүстік батыстағы көршісі?
5.Жазба деректер бойынша б.з.б. І ғасырда үйсін халқының саны қанша болды?
6.Үйсіндерде жақсы дамыған кәсіп ?
7. Мамандарды таң қалдырған екі зергерлік бұйымды ата?
8. б.з.б. ІІ-І ғасырларда үйсін мемлекеті қай елмен сауда байланысын жасады?
9. Жетісу жеріндегі үйсін қорымынан табылған адамдардан қандай нәсілдік белге жататындығы анықталды?
Слайд 16«Үйсін қоғамындағы адамдардың бір күні» тақырыбында эссе