Презентация, доклад тақырыбы: ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АСТАНАЛАР ТАРИХЫ (ОРЫНБОР, ҚЫЗЫЛОРДА, АЛМАТЫ)

Ахметова Ж.М 
Ғылыми жетекшісі Қапышев А.Қ
т.ғ.к., доцент



Көкшетау, 2015

құбылған заманында қоғам төңірегіне топтасқан ғылыми-мәдени топтың, қазақ зиялыларының қызметі мен осы қоғамның тарихына толғамды зерттеу жүргізіп, оны өркениеттілік негізде бағалау қазіргі кезеңнің өзекті мәселелерінің бірі болып табылады.
Бұл мәселені жан – жақты, әрі терең қарастыру еліміздің мәдениет тарихын зерттеуге қосылған белгілі деңгейдегі үлес болар еді.

Астана мәртебесі кезіндегі тарихи оқиғаларды баяндау. Қазақ өлкесін зерттеу қоғамының құрылуы мен қызметінің тарихын тың деректік материалдар негізінде жаңа көзқарас тұрғысынан талдай отырып, оның Кеңестік кезеңдегі Қазақстандағы ғылыми зерттеулерге бастама болған маңызын ашып көрсету – зерттеу жұмысының басты мақсаты болып табылады.

тоқталу;
- Қазақ АКСР-ң астанасы – Қызылорда қаласының мемлекет тарихындағы рөлі;
- 1929-1997 жылдары Қазақ КСР-ң астанасы – Алматы болған кезіндегі Қазақстанның даму ерекшеліктері.

қаланып, аты Ор өзенінің атына байланысты қойылған. Орынбор Жайық өзенінің жағалауында орналасқан Солтүстік батыс бөлігі Жайық өзендерінің қосылған қиылысына дейін жетеді. 1735 жылы 15 тамызда И. Кирилов бастаған экспедиция Жайықтың сол жақ жағалауына құяр сағасына қала (қазіргі Орск) сала бастады. «Орынборды» 200 шақырым Жайық ағысымен төменірек жерден, Қызылту стансиясының іргесі қаланды.

жерде ірі сауда алаңы ашылып, сауда сарайы салынды. Сауда алаңынын Орынбордаға және қазақ даласына қараған екі үлкен қақпасы болды. Орынбор 1868 жылдан Ресейдің Қазақстан және Орталық Азиямен арадағы ірі сауда орталығы болды. 1920 жылы 4 қазанда Орынборда Қазақ өлкесі Кеңестерінің құрылтай съезі өтіп, Қазақ АКСР-і құрылды. Орынбор 1920–1925 ж.ж Қазақ АКСР-інің астанасы болды.

байланысты облыс қазақтары «Достық». «Үркер», «Қазақ тілі» және т. б. мәдени орталықтарға бірігіп, өздерінің «Айқап» атты газеттерін шығарады.

рет Қазақстанның барлық аудандары еңбекшілерінің өкілдері қатысқан жағдайда өтті. Съезд халықтың шын аты - «қазақ» деген атауды қалпына келтірді және ресми республика Қазак, АССР-і болып аталатын болды. Оның астанасы Ақмешіт қаласы Қызылорда деп өзгертілді. Оны келесі тарауда қарастырамыз.

АСТАНАСЫ – ҚЫЗЫЛОРДА (1925-1929)

бекінісі ретінде қаланды. 1854 жылдың тамызынан басқыншы, генерал В.А.Перовскийдің атымен бекініс Перовск порты аталды. 1857 жылы Перовскіге қала мәртебесі беріліп, уезд орталығына айналды. 1901–1906 жылдары Орынбор — Ташкент темір жолы салынған тұста қала халқы тез қарқынмен өсті. 1917 жылы 30 қазанда (12қараша) Кеңес өкіметі Қазақстанда бірінші болып Перовскіде орнады. 1922 жылы қаланың Ақмешіт аты қайтарылғанымен 1925 жылдың сәуірінде Қызылорда деп қайта өзгертіліп, Қазақ АКСР-нің астанасының мәртебесі берілді (1929 жылға дейін).

Қазақтың мемлекеттік академиялық театры) ашылды. Денсаулық сақтау, білім беру орындары көбейді. 1938 жылы облыс орталығына айналды.

Алматыға көшірілді. Жалпы алғанда, Қызылорда қаласының аты мемлекеттілік түрінің дәстүрлі мазмұны мен жаңа қоғамның саяси құндылықтарын бойына сіңірген тарихи атау болып қалыптасты. Қызыл империяның бодандығында болған қазақ мемлекеттілігінің Қазақ Кеңестік Социалистік республикасы деген қазіргі заманғы атауын дәстүрлі ұғымға көшірсек қазақтың Алтын Ордасы, Ақ Ордасы, Алаш Ордасының жалғасы болып шығар еді. Демек, Қызылорда атауы ел тарихының тұтас кезеңін айғақтайтын тарихи-мәдени ескерткіш болып қала бермек. 

экономикалық және мәдени орталығы.

бұл әрекетін ол «Сыр өңірінің табиғаты қолайсыз» деген сылтаумен ғана түсіндірген. Әуелгіде, 1927 жылы басшылар қазақ астанасын тақырдан тұрғызамыз деп жоспарлаған болатын. Ол үшін бүгінгі Алматыдан 120 шақырым қашықтықтан, Іле өзенінің бойынан арнайы жерді де белгілепті. Белгілеп қана қоймаған, қала құрылысы мұнда басталып та кеткен. Алайда, инфрақұрылымнан жұрдай айдаладан қала тұрғызу еш қисынға келмейтінін түсінген. Жалпы, Орталық атқару комитеті 1927 жылдың наурызында елорданы құжат бойынша Алматыға көшіріп қойған. Дегенмен, жаңа қала салу мәселесі тек арман жүзінде қалғандықтан, 1929 жылы мемлекет орталығы Алматының өзіне көшірілді. Ал, көшкеннен кейін атқарылған ең үлкен жұмыс деп Түркісіб темір жолының салынуын айтуымызға болады.

Қазақстан Компартиясының Орталық комитетінің хатшысы болып Қарағанды облыстық партия комитетінің екінші хатшысы қызметінен келді. Осы қызметті 1984 жылға дейін атқарды және Орталық комитетінің бюро мүшесі болды.
1984–1991 жылдар арасында Қазақстан министрлер Кеңесінің Төрағасы, Қазақстан Компартиясының Орталық комитетінің бірінші хатшысы болды. 1991 жылдың желтоқсан айынан бастап Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті болып сайланды..

мәңгі қар жатқан әсем Алатаудың баурайына орналасқан Алматы – дүниежүзіндегі көрікті қалалардың бірі. 1998 жылы Қазақстанның астанасы қазіргі Астана қаласына көшірілді. Осыған орай «Алматы қаласының ерекше мәртебесі туралы» Заң қабылданған болатын. Ол заң бойынша Алматы бұрынғысынша еліміздің ғылыми, мәдени, тарихи қаржы және өндіріс орталығы болып қала бермек. Бұл – қала дамуының кепілі.
Еліміздің аса ірі, әсем де сұлу қаласы Алматы 1991 жылдың 16-желтоқсанынан 1997 жылдың 10 желтоқсанына дейін егеменді Қазақстан Республикасының бірінші астанасы болды.

астанасы. Аталы сөзбен айтсақ, қазақтың жаңа жарқын тарихының ту орнаған жері, басты ордасы.