Презентация, доклад на тему Дочь Родины о герое России Алиме Абденнановой

Ветан къызы

Макъсат: талебелерге джесаретнинъ аслыны догъру анъламагъа, фашизм джанаварлыгъыны корьмеге ярдым этюв.

Кечкен дженкте душманны тар-мар этювде эрлернен бир сырада буюк иссе къошкъан къадынларнынъ ватанперверлиги дюньяны айретлендирди. Ватанымызнынъ шанлы къызлары къасыргъалы дженкнинъ бутюн къыйынлыкъларныны корип кечирдилер, олар юрек эмирнен къозгъалып, джебэлерде, фронт аркъасында гизли тешкилятларда, партизанлыкъта мисли корюльмез джесюрликлер косьтердилер. Оларнынъ чокъусы Ватан ичюн урушларда эляк олды. Бахтлы келеджек ичюн джанларыны феда эттилер. Оларнынъ хатиреси миннетдар халкъымызнынъ анъында эдебий яшайджакътыр.

Горький адына орта мектепте окъуды. Мектепни битирген йылы дженк башланды. Немсе фашистлерине къаршы гизли куреш алып барув ичюн Краснодар улькесинде разведкаджылар мектебинде махсус азырлыкъ кечти. 1943 сенеси Алиме Абденнанова, Къырымгъа ёлланылды. Джермай Къашыкъ коюнде ишанчлы адамлардан гизли тешкилят тизди. Олар Керчь ярымадасында немсе аскерлерининъ арекетлери акъкъында зарур малюматны девамлы вакъыт джебэ команданлыгъына ёллап турдылар. 1944 сенеси Алиме ве онынъ дженкявер достлары гестапонынъ къолуна тюштилер ве эляк олдылар. Белли разведкаджы, гизли тешкилят ёлбашчысы, резидент, къырымтатар халкъынынъ федакяр къызы Алиме Абденнанова 1944 сенеси апрель 5 куню Акъмесджит дживарында вахшийджесине ольдюрильди.

Иль инълей

Бинъ докъуз юз къыркъ дёртюнджи
Йылнынъ сувукъ феврали.
Къызыл Орду фашистлерни
Джебэ бойлап къувмакъта.
Азатлыкъкъа асрет
Ярым ада да озь силялы
Къуветинден медет беклеп,
Олип-талып турмакъта.

Тышта боран эп бората,
Кок къарара, ель инълей.
Ель инълемей, свастика
Панджасында иль инълей.
Джарылгъачтан-Азавгъадже,
Чатыртавдан-Оргъадже,
Къолу багълы, козю багълы,
Тили багълы къул инълей.

эзильген,
Гурь сачлары куйдюрильген,
Юзю шишик Алиме,
Устю-башы ал-реван къан,
Такъыр сетке серильген.

Отурмагъа, турмагъа ве
Юрьмеге ёкъ меджалы.
Чеврилейим бираз десе,
Дамарлары тартыша.
Агърылардан, сызлавлардан
Джан чекише заваллы,
Эр мучеси джансыз киби,
Тек зеини чалыша.

Эгер де пек алсызланып,
Козю кетсе уйкъугъа,
Озь тешкилят азалары
Келе деръаль тюшюне.
Эсинде де эп оларнынъ-
Баттал баба, Хайрулла,
Неджибелер, Джеватларнынъ
Такъдирини тюшюне.

Алиме де нелер, нелер
Ойланмай озь башына:
«Бир де-бирев хабер эткен
Олса орман халкъына…
Бугунь гедже олар бирден
Бастырыкъны бассалар…
Сонъ къачсалар бизни алып,
Айсерезнинъ дагъына…»

Хабери ёкъ шу Иннанынъ
Сёзлеринден джеватнынъ
Ве дигер беш ватандашнынъ
Чыкъарылып зиндандан,
Отькен гедже Агъармышнынъ
Этегинде джеллятнынъ:
«Феуэр!»-«Атеш!» эмиринен
Къуршунлангъанларындан…

буларны да, Къатнав шоссе ёлуна.

Камеранынъ сасыгъындан,
Кюфюнден сонъ, тышарда
Темиз ава махбюслерге
Дуюла бир тюш киби.
Кокте «къар, къар!» къаркъылдагъан
Къаргъа биле бу аньда
Корюне бу мазлумларгъа,
Бахт кетирген къуш киби.
Ёл боюнда кемирельген

Кемик киби, тереклер,
Даа къышлыкъ юкъусындан
Уянмагъан копюси.
Иште, кумюш сельбилер де
Корюнмектеэректен,
Мына-сквер, мына-Салгъыр,
Мына-Кефе копюри.

Алиме, сонъ саатлери
Чалынгъанын сезде де,
Айтып, бу саф къадынларны
Абдыратмакъ истемей.
Намевджудлик дешети яш
Юрегени эзсе де,
Бу дешетке юрексизлик
Иси къатмакъ истемей.

Алименинъ сеси чыкъмай,
Тура, къатып,чукъурнынъ
Кенарында, тишлерини
Сыкъып, джоймай озюни.
«Ма, атынъыз!»-деген киби,
Тикилип фельдмайорнынъ
Козьлерине, тартып йыртып
Кофтасынынъ огюни.

Козьлери къан, синъирлери
Тартышкъан торс бетинен,
Къарт фельдмайор, кабинадан
Биле чыкъмайып,
Беш сание ичерсинде,
Озь автомат кольтынен
Махкюмлернинъ дёртюни де
Ата, озюн сыкъмайып.

Кунеш сёнди, нефес тынды,
Чёкти ерге къаранлыкъ,
Къуртулышнынъ арфесинде
Къыран тюшти шеэриме.
Къоралмайып озюнинъ пак
Йигрминджи баарин,
Ачылмагъан гоньдже киби,
Ачмай солды Алиме.

Эпилог

Эй, яш ана, яш келинлер,
Багъры яныкъ къандашлар!
Алимеге акърандашлар,
Алимеге къардашлар!

Янъы дюнья юзю корьген
Къыз балаларынъызгъа,
Алиме деп, ад беринъиз
Алимемиз ашкъына.

Онынъ азиз ады да-
Бу адларнен бир сафта,
Ер юзюнден акъ адалет,
Тенълик ичюн урушсын!
Онынъ къуджакъ баласынынъ
Козь яшыдай мусаффа
Азиз руху яш несиллер
Юрегине авушсын!

сенеси абиде тикленди. Бу абидени ана-топракъкъа къайтып келеяткъан къырымтатар халкъы озь парасына къойды. Янаша кой мектебининъ талебелери абидени бакъалар. Байрам куньлери, Алименинъ джанаварджа ольдюрильген куню мында адам чокъ ола. Койлерден, къасабалардан Улу Ватан дженки ветеранлары, мектеплилер, джемаат векиллери бу куньлери митинглер отькерелер, Алименинъ, умумен дженкте эляк олгъанларнынъ рухуна дуалар окъуйлар.