Презентация, доклад на тему Археологиялық ескерткіштер 5 класс

материалдардың ерекшеліктері туралы түсінік беру
Қазақстан аумағындағы сәулет өнерінің ескерткіштерін салыстыра отырып, оқушылардың танымдық қабілетін дамытып, өз бетінше қорытынды жасауға, ізденуге дағдыландыру
оқушыларды өз елінің тарихи ескерткіштері мен ұлттық құндылықтарын құрметтеуге тәрбиелеу, өнерге деген қызығушылығын тудыру

қашықтықта ,Сырдария өзеніне жақын жерде орналасқан.Арыстан баб ҮІІ-ҮІІІ ғасырларда өмір сүрген.Қожа Ахметтің рухани ұстазы болған.Ол Отырар, Сайрам, Иассы өңіріндегі сопылардың рухани ұстазы.
Кесене дәлізхана,мешіт,құжырхана,азан шақыратын мұнара сияқты жеке  бөлмелерден құралған. Қазір де оның едені басқа бөлмелермен салыстырғанда едәуір биік. Қабір үстіне алғашқы белгі XII ғ. шамасында салынған. Мазар XIV ғасырда қайта жөнделген. Арыстан баб кесенесі XX ғасырдың басында жергілікті халықтың қаражатымен күйдірілген кірпіштен ауданы 35x12 м, биіктігі 12 м, бұрынғы МеккегеКесене дәлізхана,мешіт,құжырхана,азан шақыратын мұнара сияқты жеке  бөлмелерден құралған. Қазір де оның едені басқа бөлмелермен салыстырғанда едәуір биік. Қабір үстіне алғашқы белгі XII ғ. шамасында салынған. Мазар XIV ғасырда қайта жөнделген. Арыстан баб кесенесі XX ғасырдың басында жергілікті халықтың қаражатымен күйдірілген кірпіштен ауданы 35x12 м, биіктігі 12 м, бұрынғы Меккеге қараған есігі ТүркістанғаКесене дәлізхана,мешіт,құжырхана,азан шақыратын мұнара сияқты жеке  бөлмелерден құралған. Қазір де оның едені басқа бөлмелермен салыстырғанда едәуір биік. Қабір үстіне алғашқы белгі XII ғ. шамасында салынған. Мазар XIV ғасырда қайта жөнделген. Арыстан баб кесенесі XX ғасырдың басында жергілікті халықтың қаражатымен күйдірілген кірпіштен ауданы 35x12 м, биіктігі 12 м, бұрынғы Меккеге қараған есігі Түркістанға, Әзірет СұлтанғаКесене дәлізхана,мешіт,құжырхана,азан шақыратын мұнара сияқты жеке  бөлмелерден құралған. Қазір де оның едені басқа бөлмелермен салыстырғанда едәуір биік. Қабір үстіне алғашқы белгі XII ғ. шамасында салынған. Мазар XIV ғасырда қайта жөнделген. Арыстан баб кесенесі XX ғасырдың басында жергілікті халықтың қаражатымен күйдірілген кірпіштен ауданы 35x12 м, биіктігі 12 м, бұрынғы Меккеге қараған есігі Түркістанға, Әзірет Сұлтанға бағытталып, Солтүстік жағы кесене, Оңтүстік жағы мешіт есебінде қайта жәнделді. Дәліз-қақпа маңдайшасына мәрмәр тақта қаланып, бетіне һижра бойынша 1327 жыл, яғни соңғы құрылыс жүрген уақыт деп көрсетілген. ХІV ғасырда (1327жылы арабша) салынған.

сәулет өнерінің көрнекті ескерткіші. Ол XII ғасырда өмір сүрген бүкіл Шығысқа аты әйгілі көне түркі ақыны, софизмді уағыздаушы Ахмет Ясауидің (Яссы-дан шыққан деген мағынада) бейітінің басына орнатылған. Қожа Ахмет Ясауи кесенесі — аса үлкен порталды күмбезді құрылыс. Қожа Ахмет Яссауи кесенесін Түркістан қаласында 1397жылы Самарқан әмірі Темір тұрғызды. Ақсақ Темір көшпелі түркі тайпаларының   ислам дініне үндеген  әмірі болғандықтан, Яссауи кесенесін салуға үлкен мән берген.Кесенені Иран елінен алдырған сәулетші Мәулен Ғұбайдолла Садыр деген кісі салған. Бұл өте күрделі кешенді ғимарат. Жалпы тұрқы симметриялы, жеке бөлшектері — ассиметриялы болып келетін бұл зәулім ғимарат 8 түрлі бөлмелер тобынан тұрады:
Қазандық;
Үлкен Ақсарай;
Кіші Ақсарай;
Құдықхана;
Кітапхана;
Асхана;
Көрхана;
Мешіт;

өзенінің оң жақ аңғарында, Малшыбай кешенінен 2 км жерде салынған. Мазар төрт бұрышты етіп қызыл кірпіштен қаланған, күмбезді. Сырт көрінісі кірпіштен әр түрлі-кескінді өрнекпен қаланған. Өрнектің түрлері әсіресе кіреберіс бетінде шығыс кілемнің суретімен безендірілген..Шоқан Уәлихановтың пікірінше, Түркістанның бір ханы (Қызыл Арслан) баласы ала болып туғандықтан, оны ұнатпай “Алаша” деген ат беріп, Сыр бойынан Арқаға жібереді. Аз уақыттың ішінде оның қасына жігіттер жиналып, елде беделі асады. Алаша білімпаз, кемеңгер кісі болғандықтан, оны қадірлеп хан көтереді.

Иасауи кесенесінің Оңтүстік-шығысында 60 м жерде. Әмір Темірдің немересі, Ұлықбектің қызы, Әбілқайыр ханның әйелі, белгілі хандар Көкенші мен Сүйініштің анасы Рабиға Сұлтан Бегімге арнайы салдырылған. Бұл кесененің құлыптасы Қожа Ахмет Йасауйдың кесенесінен табылған.Құлыптаста Бегімнің Әмір Темірдің ұлы Ұлықбектің қызы екендегі,1485 жылы қаза болғандығы жазылады.Алғашында 8 бұрышты бір камералы, цилиндр тәріздес барабанға бекітілген биік күмбезі бар құрылыс ретінде салынып, кейіннен көп камералы шаршы жоспарлы құрылыстармен толықтырылған. Кесене өте үлкен архитектор кешен. Оның құрамына 5 үлкен бөлме кіреді. Кесененің қас беті сүйір ұшты биік арка түрінде жасалған, 8 бұрышты залы және осы залға жапсарлас салынған ұзынша келген тікбұрышты 2 үй-жай бар. Кесененің айналасынан табылған майоликалық және глазурланған тақтайшаларға қарап, оның полихромды қаптамамен қапталғанын көруге болады. Кесененің Оңтүстік-шығыс бөлігінде жерасты қабірханаға кіретін есік бар. Қабірхана сыланып, боялған. Онда терімен қапталған ағаш табыттар қойылған. Рабиға Сұлтан Бегімнің табытында – «бұл құдыретті Әмір Темір Көрегеннің ұлы, азапты ажалдан қаза тапқан, құдыретті, ұлы сұлтан Ұлықбек Гураганның қызы, ақсүйек, (құдай) кешіріп, рақымшылық жасаған, ізгі жасанды Рабиға Сұлтан Бегімнің тыныштық тауып жатқан жері» деген жолдар бар. Кесене түркістандық жергілікті архитектор дәстүр негізінде салынған алғашқы кесене ретінде өте маңызды. 1980 жылдан қалпына келтіру жұмыстары жүргізілуде.

жерлерін сәйкестендіру Сәулет ескерткіштері----------Орналасқан жері 1. Айша бибі кесенесі---------А)Жезқазған қаласы 2. Қарахан кесенесі-------------Ә)Түркістан 3. Жошы хан күмбезі-----------Б)Тараз 4. Алаша хан кесенесі----------В)Ұлытау 5. Қожа Ахмет Йассауи--------Г)Тараз 6. Бабаджа қатын----------------Д)Тараз

Тараз, 2001-2004 жылдары, 3 жыл, 72 белгі, плиткалар.
2-топқа- Әмір Темір, тайқазан, кітапхана,мұсылмандар, Әзірет Сұлтан.