Презентация, доклад на тему Паскаль тілінде программалау 9 сынып

Содержание

Паскаль тілінде программалауТақырып 1. Кіріспе

Слайд 1Паскаль тілінде программалау
Кіріспе
Тармақталу
КүрделіКүрделі шарттар
Циклдер
Шартты циклдер
Таңдау операторы

Графика
Функциялардың графигі
Процедуралар
Рекурсия
Анимация
Кездейсоқ сандар
Функциялар

Паскаль тілінде программалауКіріспеТармақталуКүрделіКүрделі шарттарЦиклдерШартты циклдерТаңдау операторыГрафикаФункциялардың графигіПроцедураларРекурсияАнимацияКездейсоқ сандарФункциялар

Слайд 2Паскаль тілінде программалау
Тақырып 1. Кіріспе

Паскаль тілінде программалауТақырып 1. Кіріспе

Слайд 3
Алгоритм
Алгоритм қасиеттері
дискреттілік: жекелеген қадамдардан(командалардан) тұрады
айқындылық: атқарушыға түсінікті болатын командалардан тұруы керек
белгілілік:

бастапқы деректері бірдей болған жағдайда нәтижесі де бірдей болады
нәтижелік: әрекеттердің шектеулі санынан кейін белгілі бір уақытта қорытынды нәтиже алуымыз керек
жалпылық: алгоритм әр түрлі алғашқы мәліметтер үшін әр түрлі нәтижелер беруі тиіс
дұрыстылық: алғашқы мәліметтер әр түрлі болғандығына қарамастан барлық жағдайда дұрыс нәтиже береді

Алгоритм – атқарушы орындайтын амалдардың тиянақты жоспары.

АлгоритмАлгоритм қасиеттерідискреттілік: жекелеген қадамдардан(командалардан) тұрадыайқындылық: атқарушыға түсінікті болатын командалардан тұруы керекбелгілілік: бастапқы деректері бірдей болған жағдайда нәтижесі

Слайд 4
Программа
Программа дегеніміз -
қандай да бір программалау тілінде жазылған алгоритм
компьютерге қажетті

командалардың жиынтығы

Команда – компьютер орындауға міндетті әрекеттің өрнектелуі.
алғашқы мәліметтерді қайдан алу керек?
олармен қандай амалдар орындау керек?

ПрограммаПрограмма дегеніміз - қандай да бір программалау тілінде жазылған алгоритмкомпьютерге қажетті командалардың жиынтығыКоманда – компьютер орындауға міндетті

Слайд 5
Программалау тілдері
Машинаға бейімделген (төменгі деңгейлі) - әрбір команда процессордың бір командасына

сәйкес келеді (ассемблер)
Жоғарғы деңгейлі тілдер – кәдімгі табиғи тілге(ағылшын тіліне) ұқсайды, адамның түсінуіне оңай, бір ғана компьютерге тәуелді болмайды.
Жаңадан үйренушілерге: Бейсик, ЛОГО, Паскаль
Кәсіби: Си, Фортран, Паскаль
Жасанды интеллект тапсырмалары үшін: Пролог, ЛИСП
Интернет үшін: JavaScript, Java,
Программалау тілдеріМашинаға бейімделген (төменгі деңгейлі) - әрбір команда процессордың бір командасына сәйкес келеді (ассемблер)Жоғарғы деңгейлі тілдер –

Слайд 6
Паскаль тілі
1970 – Никлаус Вирт (Швейцария)
студенттерді оқытуға арналған тіл
«жоғарыдан

төменге қарай» программаларын жасау






берілгендердің әр түрлі құрылымдары(массивтер, құрылымдар, жиымдар)
Паскаль тілі1970 – Никлаус Вирт (Швейцария) студенттерді оқытуға арналған тіл «жоғарыдан төменге қарай» программаларын жасау берілгендердің әр

Слайд 7
Программа қандай бөліктерден тұрады?
program ;
const …;{тұрақтылар}
var …; {айнымалылар}

begin
… {негізгі

программа}
end.

{ процедуралар мен функциялар }

фигуралық жақшаның ішінде орналасқан түсініктемелер программамен өңделмейді

Программа қандай бөліктерден тұрады?program ;const …;{тұрақтылар}var …; {айнымалылар}begin … {негізгі программа}end.{ процедуралар мен функциялар }фигуралық жақшаның ішінде

Слайд 8
Программа қандай бөліктерден тұрады?
Тұрақты – өз атауы болатын, өзгермейтін шама, .
Айнымалы

– өз атауы (жад ұяшығы)болатын, өзгеретін шама.
Процедура – кейбір әрекеттерді сипаттайтын қосалқы алгоритм (мысалға шеңберді салу).
Функция – есептеулерді орындайтын қосалқы алгоритм (квадрат түбірді табу, sin).
Программа қандай бөліктерден тұрады?Тұрақты – өз атауы болатын, өзгермейтін шама, .Айнымалы – өз атауы (жад ұяшығы)болатын,

Слайд 9
Программалар, тұрақтылар, айнымалылар атауы
Атауларды сипаттағанда
латын әріптерін (A-Z)


сандарды


астын сызу белгісін _

қолдануға болады

Бас әріптер мен кіші әріптердің арасында айырмашылық болмайды

Атауларды сипаттағанда
орыс, қазақ әріптерін
бос орындарды
жақшаларды, +, =, !, ? белгілерін және т.б.
қолдануға болмайды

Атаулар санмен басталмауы керек

Қай атаулар дұрыс жазылған?
AXby R&B 4Wheel Вася “PesBarbos” TU154 [QuQu] _ABBA A+B

Программалар, тұрақтылар, айнымалылар атауыАтауларды сипаттағандалатын әріптерін (A-Z)сандардыастын сызу белгісін _

Слайд 10
Тұрақтылар
const
i2 = 45; { бүтін сан }
pi =

3.14; { нақты сан }

qq = 'Вася'; { символдар қатары }

L = True; { логикалық шама }

бүтін және бөлшек бөліктері нүктемен ажыратылады

орыс, қазақ әріптерін қолдануға болады!

екі мән қабылдай алады:
True (ақиқат, «иә»)
False (жалған, «жоқ»)

Тұрақтыларconst 	  	i2 = 45; { бүтін сан }	pi = 3.14; { нақты сан }	qq =

Слайд 11
Айнымалылар
Айнымалы – аты, типі және мәні болатын шама. Айнымалының мәнін программаның

жұмысы кезінде өзгертіп отыруға болады.

Айнымалылардың типі:
integer { бүтін }
real { нақты }
char { бір символ }
string { символдық тіркес }
boolean { логикалық }

Айнымалыларды сипаттау (жад бөлу):

var a, b: integer;
Q: real;
s1, s2: string;

АйнымалыларАйнымалы – аты, типі және мәні болатын шама. Айнымалының мәнін программаның жұмысы кезінде өзгертіп отыруға болады.Айнымалылардың типі:integer			{

Слайд 12
Айнымалының мәнін қалай өзгертуге болады?
Оператор – жоғары деңгейлі программалау тілінің командасы.
Меншіктеу

операторы айнымалының мәнін өзгерту үшін қолданылады.

program qq;
var a, b: integer;
begin
a := 5;
b := a + 2;
a := (a + 2)*(b – 3);
end.


a

?

5

5


b

?

5+2

7


a

5

7*4

28

Мысал:

Айнымалының мәнін қалай өзгертуге болады?Оператор – жоғары деңгейлі программалау тілінің командасы.Меншіктеу операторы айнымалының мәнін өзгерту үшін қолданылады.	program

Слайд 13
Меншіктеу операторы
Жалпы құрылымы:
Арифметикалық өрнектің құрамында
тұрақтылар
айнымалы атаулары
арифметикалық амалдар белгілері:
+ -

* / div mod


функцияларды шақыру
жақшалар ( )

көбейту

бөлу

бүтінді бүтінге бөлу

бөлуден қалған қалдық

<айнымалы атауы> := <өрнек>;

Меншіктеу операторыЖалпы құрылымы:Арифметикалық өрнектің құрамындатұрақтыларайнымалы атауларыарифметикалық амалдар белгілері:	 	 + -  *  /

Слайд 14 program qq;
var a, b: integer;
x, y: real;
begin
a :=

5;
10 := x;
y := 7,8;
b := 2.5;
x := 2*(a + y);
a := b + x;
end.


Қай операторлар дұрыс жазылмаған?

айнымалы атауы := белгісінің сол жағында болуы керек

бүтін мен бөлшектің арасы нүктемен ажыратылуы керек

нақты мәнді бүтін айнымалыға меншіктеуге болмайды


program qq;	var a, b: integer;		 x, y: real; 	begin	 a := 5;   10 := x;

Слайд 15
Амалдарды орындау тәртібі
жақша ішіндегі өрнекті есептеу
солдан оңға қарай көбейту, бөлу, div,

mod
солдан оңға қарай қосу және алу

z := (5*a*c+3*(c-d))/a*(b-c)/ b;

x:=(a*a+5*c*c-d*(a+b))/((c+d)*(d-2*a));



2 3 5 4 1 7 8 6 9

2 6 3 4 7 5 1 12 8 11 10 9

Амалдарды орындау тәртібіжақша ішіндегі өрнекті есептеусолдан оңға қарай көбейту, бөлу, div, modсолдан оңға қарай қосу және алуz

Слайд 16
Екі санды қосу
Есеп. Екі бүтін санды қосып, қосындысын экранда шығару.
Шығарылуы:
program qq;
var

a, b, c: integer;
begin
read ( a, b );
c := a + b;
writeln ( c );
end.
Екі санды қосуЕсеп. Екі бүтін санды қосып, қосындысын экранда шығару.Шығарылуы:	program qq;	var a, b, c: integer;	begin  read

Слайд 17
Енгізу операторы
read ( a ); { а айнымалысының мәнін енгізу}
read

( a, b ); { а және b айнымалыларының мәндерін енгізу}

Екі санды қалай енгізуге болады?
бос орын арқылы:
25 30
Enter арқылы:
25
30

Енгізу операторыread ( a );  { а айнымалысының мәнін енгізу}read ( a, b ); { а

Слайд 18
Шығару операторы
write ( a ); { a айнымалысының мәнін шығару}
writeln

( a ); {a айнымалысының мәнін шығарып,келесі жолға көшу}

writeln ( ‘Салем!' ); { мәтінді шығару}

writeln ( ‘Жауап: ', c ); { мәтінді және c айнымалысының мәнін шығару}

writeln ( a, '+', b, '=', c );

Шығару операторыwrite ( a );  { a айнымалысының мәнін шығару}writeln ( a ); {a айнымалысының мәнін

Слайд 19
Шығару форматтары
program qq;
var i: integer;
x: real;
begin
i := 15;

writeln ( '>', i, '<' );
writeln ( '>', i:5, '<' );
x := 12.345678;
writeln ( '>', x, '<' );
writeln ( '>', x:10, '<' );
writeln ( '>', x:7:2, '<' );
end.

>15<
> 15<

>1.234568E+001<
> 1.23E+001<
> 12.35<

барлық символдар саны

барлық символдар саны

бөлшек бөлігіндегі символдар саны

Шығару форматтарыprogram qq;var i: integer;  x: real;begin i := 15; writeln ( '>', i, '', i:5,

Слайд 20
Толық шығарылуы
program qq;
var a, b, c: integer;
begin
writeln(‘Екі бүтін сан

енгізіңіз');
read ( a, b );
c := a + b;
writeln ( a, '+', b, '=', c );
end.

Протокол:
Екі бүтін сан енгізіңіз
25 30
25+30=55

бұны компьютер шығарады

бұны программа жазушы өзі енгізеді

Толық шығарылуы	program qq;	var a, b, c: integer;	begin  writeln(‘Екі бүтін сан енгізіңіз');  read ( a, b

Слайд 21
Сызықтық алгоритмның блок-схемасы
басы
соңы
c := a + b;
енгізу a, b
шығару c
«басы» блогі
«енгізу»

блогі

«процесс» блогі

«шығару» блогі

«соңы» блогі

Сызықтық алгоритмның блок-схемасыбасысоңыc := a + b;енгізу a, bшығару c«басы» блогі«енгізу» блогі«процесс» блогі«шығару» блогі«соңы» блогі

Слайд 22
Тапсырмалар
"4": Үш сан енгізіп,олардың қосындысын және көбейтіндісін табу.
Мысал:
Үш

сан енгіз:
4 5 7
4+5+7=16
4*5*7=140
"5": Үш сан енгізіп, олардың қосындысын, көбейтіндісін және арифметикалық ортасын табу.
Мысал:
Үш сан енгіз:
4 5 7
4+5+7=16
4*5*7=140
(4+5+7)/3=5.33
Тапсырмалар

Слайд 23Паскаль тілінде программалау
Тақырып 2. Тармақталу

Паскаль тілінде программалауТақырып 2. Тармақталу

Слайд 24
Тармақталу алгоритмдері
Есеп. Екі бүтін сан енгізіп,экранға олардың үлкенін шығару.
Шығару амалы: бірінші

сан екінші саннан үлкен болса, біріншісін, ал егер кіші болса екіншісін экранға шығару.
Ерекшелігі: атқарушының әрекеті кейбір шарттардың орындалуына байланысты болады (егер …әйтпесе …).

Қадамдардың тізбектеп орындалуы кейбір шарттарға байланысты болатын алгоритмдерді тармақталу алгоритмдері деп атайды.

Тармақталу алгоритмдеріЕсеп. Екі бүтін сан енгізіп,экранға олардың үлкенін шығару.Шығару амалы: бірінші сан екінші саннан үлкен болса, біріншісін,

Слайд 25
Нұсқа 1. Блок-схема

Тармақталудың толымды түрі
«таңдау» блогі

Нұсқа 1. Блок-схемаТармақталудың толымды түрі«таңдау» блогі

Слайд 26
Нұсқа 1. Программа


max := a;
max := b;
шартты оператордың толымды түрі
program qq;
var

a, b, max: integer;
begin
writeln(‘Екі бүтін сан енгіз');
read ( a, b );
if a > b then begin

end
else begin

end;
writeln (‘Екі санның үлкені', max);
end.
Нұсқа 1. Программа	max := a;max := b;шартты оператордың толымды түрі	program qq;	var a, b, max: integer;	begin  writeln(‘Екі

Слайд 27
Шартты оператор
if then begin
{егер шарт орындалса, не істеу

керек}
end
else begin
{егер шарт орындалмаса, не істеу керек}
end;

Ерекшеліктері:
else-тің алдында нүктелі үтір болмауы керек
екінші бөліктің (else …) болмауы да мүмкін (толымсыз түрі)
егер блокта бір ғана оператор болса, begin мен end сөздерін жазбауға да болады

Шартты оператор	if then begin  {егер шарт орындалса, не істеу керек}    end else begin

Слайд 28
Қай жері дұрыс емес?
if a > b then begin
a

:= b;
end
else
b := a;
end;

if a > b then begin
a := b;
else begin
b := a;
end;

if a > b then begin
a := b;
end;
else begin
b := a;
end;

if a > b then begin
a := b;
end
else b > a begin
b := a;
end;

begin

end

begin

end

Қай жері дұрыс емес?	if a > b then begin  a := b;  end else

Слайд 29
Нұсқа 2. Блок-схема

тармақталудың толымсыз түрі

Нұсқа 2. Блок-схематармақталудың толымсыз түрі

Слайд 30
Нұсқа 2. Программа


program qq;
var a, b, max: integer;
begin
writeln(‘Екі бүтін

сан енгіз');
read ( a, b );
max := a;
if b > a then
max := b;
writeln (‘Екі санның үлкені', max);
end.

шартты оператордың толымсыз түрі

Нұсқа 2. Программа		program qq;	var a, b, max: integer;	begin  writeln(‘Екі бүтін сан енгіз');  read ( a,

Слайд 31
Нұсқа 2Б. Программа


program qq;
var a, b, max: integer;
begin
writeln('Екі бүтін

сан енгіз');
read ( a, b );
max := b;
if ??? then
???
writeln ('Екі санның үлкені', max);
end.

max := a;

a > b

Нұсқа 2Б. Программа	program qq;	var a, b, max: integer;	begin  writeln('Екі бүтін сан енгіз');  read ( a,

Слайд 32
Қай жері дұрыс емес?
if a > b then begin

a := b;
else b := a;

if a > b then begin
a := b;
end;
else b := a;

if a > b then
else begin
b := a;
end;

if a > b then
a := b;
else b := a; end;

a := b

end

a := b



if b >= a then
b := a;


Қай жері дұрыс емес?	if a > b then begin   a := b;  else b

Слайд 33
Тапсырмалар
"4": Үш сан енгізіп олардың үлкенін табу.
Мысал:
Үш сан

енгіз:
4 15 9
Ең үлкен сан 15
"5": Бес сан енгізіп олардың үлкенін табу.
Мысал:
Бес сан енгіз:
4 15 9 56 4
Ең үлкен сан 56
Тапсырмалар

Слайд 34Паскаль тілінде программалау
Тақырып 3. Күрделі шарттар

Паскаль тілінде программалауТақырып 3. Күрделі шарттар

Слайд 35
Күрделі шарттар
Есеп. Фирма 25 пен 40 жас арасындағы қызметкерлерді жұмысқа алуда.

Адамның жасын енгізіп, оны фирмаға алуға болатындығы немесе болмайтындығы туралы мәлімет шығару («болады» немесе «болмайды» деген жауап шығару).
Ерекшелігі: екі шарттың бір мезгілде орындалатынын немесе орындалмайтынын тексеру.
Күрделі шарттарЕсеп. Фирма 25 пен 40 жас арасындағы қызметкерлерді жұмысқа алуда. Адамның жасын енгізіп, оны фирмаға алуға

Слайд 36
Нұсқа 1. Алгоритм
басы
енгізу x
‘болады'
жоқ




иә
жоқ
x >= 25?


иә
жоқ
x

Нұсқа 1. Алгоритмбасыенгізу x‘болады'жоқиәжоқx >= 25?иәжоқx

Слайд 37
Нұсқа 1. Программа



program qq;
var x: integer;
begin
writeln(‘Жасты енгіз');
read

( x );
if x >= 25 then
if x <= 40 then
writeln (‘Болады')
else writeln (‘Болмайды')
else
writeln (‘Болмайды');
end.
Нұсқа 1. Программа		program qq;	var x: integer;	begin  writeln(‘Жасты енгіз');  read ( x );  if x

Слайд 38Нұсқа 2. Алгоритм
басы
енгізу x
‘болады'


иә
жоқ
x >= 25 және
x

Нұсқа 2. Алгоритмбасыенгізу x‘болады'иәжоқx >= 25  жәнеx

Слайд 39
Вариант 2. Программа


күрделі шарт
program qq;
var x: integer;
begin
writeln(‘Жасты енгіз');

read ( x );
if (x >= 25) and (x <= 40) then
writeln ('Болады')
else writeln ('Болмайды')
end.
Вариант 2. Программакүрделі шарт	program qq;	var x: integer;	begin  writeln(‘Жасты енгіз');  read ( x );  if

Слайд 40
Күрделі шарттар
Күрделі шарт – бір-бірімен логикалық операциялардың көмегімен байланысатын бірнеше қарапайым

шарттардан (қатынастардан) тұрады:
not – ЕМЕС (терістеу, инверсия)
and – ЖӘНЕ (логикалық көбейту, конъюнкция, шарттардың бір мезгілде орындалуы)
or – НЕМЕСЕ (логикалық қосу, дизъюнкция, ең болмағанда бір шарттың орындалуы)
xor – арифметикалық НЕМЕСЕ (екі шарттың екеуін емес, біреуін ғана орындау)
Қарапайым шарттар (қатынастар)
< <= > >= = <>

тең

тең емес

Күрделі шарттарКүрделі шарт – бір-бірімен логикалық операциялардың көмегімен байланысатын бірнеше қарапайым шарттардан (қатынастардан) тұрады:not – ЕМЕС (терістеу,

Слайд 41
Күрделі шарттар
Орындау тәртібі
жақша ішіндегі өрнектер
not
and
or, xor
=, =,
Ерекшелігі

– қарапайым шарттардың әрқайсысын жақшамен жабу.
Мысал:

4 1 6 2 5 3

if not (a > b) or (c <> d) and (b <> a)
then begin
...
end

Күрделі шарттарОрындау тәртібіжақша ішіндегі өрнектерnotandor, xor=, =, Ерекшелігі – қарапайым шарттардың әрқайсысын жақшамен жабу.Мысал:4   1

Слайд 42a := 2; b := 3; c := 4; болған жағдайда

ақиқат немесе жалған:
not (a > b)
(a < b) and (b < c)
not (a >= b) or (c = d)
(a < c) or (b < c) and (b < a)
(a < b) xor not (b > c)
x-тің қандай мәндерінде шарт ақиқат болады:
(x < 6) and (x < 10)
(x < 6) and (x > 10)
(x > 6) and (x < 10)
(x > 6) and (x > 10)
(x < 6) or (x < 10)
(x < 6) or (x > 10)
(x > 6) or (x < 10)
(x > 6) or (x > 10)


Күрделі шарттар

True

True

FALSE

(-∞, 6)


(6, 10)

(10, ∞)

(-∞, 10)

(-∞, 6) ∪ (10,∞)

(-∞, ∞)

(6, ∞)

x < 6

x > 10

x < 10

x > 6

True

True

a := 2; b := 3; c := 4; болған жағдайда ақиқат немесе жалған:not (a > b)(a

Слайд 43
Тапсырмалар
"4": Айдың нөмірін енгізу арқылы, жыл мезгілінің атауын шығару.
Мысал:
Ай

нөмірін енгіз:
4
көктем
Тапсырмалар

Слайд 44Паскаль тілінде программалау
Тақырып 4. Циклдер

Паскаль тілінде программалауТақырып 4. Циклдер

Слайд 45
Циклдер
Цикл – белгілі бір әрекеттер тізбегінің бірнеше рет қайталанып орындалуы.
қадамдар саны

белгілі цикл
қадамдар саны белгісіз цикл (шартты цикл)
Есеп. 1-ден 8-ге дейінгі бүтін сандардың квадраттары мен кубтарын есептеп шығару (a-дан b-ға дейін).
Ерекшелігі: бірдей амалдар 8 рет орындалады.
ЦиклдерЦикл – белгілі бір әрекеттер тізбегінің бірнеше рет қайталанып орындалуы.қадамдар саны белгілі циклқадамдар саны белгісіз цикл (шартты

Слайд 46
Алгоритм

басы
i, i2, i3
соңы
жоқ
иә
i

:= i * i;
i3 := i2 * i;

цикл айнымалысының бастапқы мәнін көрсету

барлығы да атқарылды ма? соны тексеру

квадрат пен куб-ты есептейміз

нәтижесін шығару

келесі i-ге өту

Алгоритмбасыi, i2, i3соңыжоқиәi

Слайд 47
Алгоритм ("цикл" блогімен)

басы
i, i2, i3
соңы

i2 := i * i;
i3 := i2

* i;

i := 1,8

«цикл»блогі

цикл денесі

Алгоритм (

Слайд 48
Программа


program qq;
var i, i2, i3: integer;
begin


for i:=1 to 8

do begin
i2 := i*i;
i3 := i2*i;
writeln(i:4, i2:4, i3:4);
end;
end.

цикл айнымалысы

бастапқы мән

ең соңғы мән

Программаprogram qq;var i, i2, i3: integer;begin  for i:=1 to 8 do begin  i2 := i*i;

Слайд 49
Айнымалысы кеміп отыратын цикл
Есеп. 8-ден 1-ге дейінгі бүтін сандардың квадраттары мен

кубтарын есептеп шығару (кері қарай есептеу).
Ерекшелігі: цикл айнымалысы кеміп отыруы керек.
Шығарылуы:

for i:=8 1 do begin
i2 := i*i;
i3 := i2*i;
writeln(i:4, i2:4, i3:4);
end;

downto

Айнымалысы кеміп отыратын циклЕсеп. 8-ден 1-ге дейінгі бүтін сандардың квадраттары мен кубтарын есептеп шығару (кері қарай есептеу).Ерекшелігі:

Слайд 50
Айнымалысы бар цикл
for := to

соңғы мән> do begin
{цикл денесі}
end;

Айнымалының 1-ге артуы:

for <айнымалы> := <алғашқы мән> downto
<ең соңғы мән> do begin
{цикл денесі}
end;

Айнымалының 1-ге кемуі:

Айнымалысы бар цикл	for := to   do begin  {цикл денесі}    end;Айнымалының 1-ге

Слайд 51
Айнымалысы бар цикл
Ерекшеліктері:
цикл айнымалысының мәні бүтін болуы керек (integer)
цикл айнымалысының өзгеру

қадамы қашанда 1-ге (to) немесе -1-ге (downto) тең
егер цикл денесінде бір ғана оператор болса, begin мен end сөздерін жазбай кетуге болады:
егер соңғы мән алғашқы мәннен кіші болса, (to) циклы бірде бір рет орындалмайды (шартты циклдың басында тексеру, шартты алдын ала тексеретін цикл)

for i:=1 to 8 do
writeln('Привет');

Айнымалысы бар циклЕрекшеліктері:цикл айнымалысының мәні бүтін болуы керек (integer)цикл айнымалысының өзгеру қадамы қашанда 1-ге (to) немесе -1-ге

Слайд 52
Айнымалысы бар цикл
Ерекшеліктері:
Цикл денесінде цикл айнымалысын өзгертуге рұқсат етілмейді (неліктен?)
Алғашқы және

соңғы мәндер өзгертілгенімен цикл ішіндегі қадамдар саны өзгермейді:

n := 8;
for i:=1 to n do begin
writeln('Салем');
n := n + 1;
end;

мүдіріп қалу жоқ

Айнымалысы бар циклЕрекшеліктері:Цикл денесінде цикл айнымалысын өзгертуге рұқсат етілмейді (неліктен?)Алғашқы және соңғы мәндер өзгертілгенімен цикл ішіндегі қадамдар

Слайд 53
Цикл неше рет орындалған?
a := 1;
for i:=1 to 3 do a

:= a+1;

a = 4

a := 1;
for i:=3 to 1 do a := a+1;

a = 1

a := 1;
for i:=1 downto 3 do a := a+1;

a = 1

a := 1;
for i:=3 downto 1 do a := a+1;

a = 4

Цикл неше рет орындалған?a := 1;for i:=1 to 3 do a := a+1;a = 4a := 1;for

Слайд 54for i:=1 to 9 do begin
if ???

then begin
i2 := i*i;
i3 := i2*i;
writeln(i:4, i2:4, i3:4);
end;
end;


Қадамдарды қалай өзгертуге болады?

Есеп. Экранға 1-ден 9-ға дейінгі тақ сандардың квадраттары мен кубтарын есептеп шығару.
Ерекшелігі: цикл айнымалысы 2-ге артып отыру керек.
Мәселе: Паскальде қадамдар саны 1 немесе -1 болуы мүмкін.
Шығарылуы:

i mod 2 = 1

i2 := i*i;
i3 := i2*i;
writeln(i:4, i2:4, i3:4);

Тек қана тақ i-лермен орындалады

for i:=1 to 9 do begin  if   ???   then begin

Слайд 55
Қадамдарды қалай өзгертуге болады? – II
Идея: Тек 5 санды ғана шығару

керек, k айнымалысы 1-ден 5-ке дейін өзгереді. i-дің бастапқы мәні 1-ге тең, циклдың әр қадамы сайын i 2-ге артып отырады.
Шығарылуы:

???
for k:=1 to 5 do begin
i2 := i*i;
i3 := i2*i;
writeln(i:4, i2:4, i3:4);
???
end;

i := i + 2;

i := 1;

Қадамдарды қалай өзгертуге болады? – IIИдея: Тек 5 санды ғана шығару керек, k айнымалысы 1-ден 5-ке дейін

Слайд 56
Қадамдарды қалай өзгертуге болады? – III
Идея: Тек 5 санды ғана шығару

керек, k айнымылысы 1-ден 5-ке дейін өзгереді. k-ны біле отырып, i-ді есептеу қажет.


Шығарылуы:

i = 2k-1

for k:=1 to 5 do begin
???
i2 := i*i;
i3 := i2*i;
writeln(i:4, i2:4, i3:4);
end;

i := 2*k – 1;

Қадамдарды қалай өзгертуге болады? – IIIИдея: Тек 5 санды ғана шығару керек, k айнымылысы 1-ден 5-ке дейін

Слайд 57
Тапсырмалар
"4": a мен b-ны енгізіп, осы екеуінің арасындағы сандардың квадраттары мен

кубтарын есептеп шығару.
Мысал:
Интервал шекараларын енгіз:
4 6
4 16 64
5 25 125
6 36 216

"5": 1, 2, 4, 7, 11, 16, … тәртібімен орналасқан 10 санның квадраттары мен кубтарын есептеп шығару
Мысал:
1 1 1
2 4 8
4 16 64
...
46 2116 97336

Тапсырмалар

Слайд 58Паскаль тілінде программалау
Тақырып 5. Шартты циклдер

Паскаль тілінде программалауТақырып 5. Шартты циклдер

Слайд 59
Қадамдар саны белгісіз цикл
Мысал: Бөренеден ағаштың бұтағын кесіп алу керек. Қолараны

әрі-бері неше рет қозғалтуымыз керек,. ?
Есеп: (<2000000) бүтін сан енгізіп, ондағы цифрлардың санын анықтау.
Шығару амалы: Ең соңғы орналасқан цифрларды кезекпен алып тастай отырып, санаушыны арттырамыз.




Мәселе: неше қадам жасау керектігі белгісіз.
Шығарылуы: n = 0 болғанда тоқтау керек, яғни "n <> 0" болғанша орындай беру керек.
Қадамдар саны белгісіз циклМысал: Бөренеден ағаштың бұтағын кесіп алу керек. Қолараны әрі-бері неше рет қозғалтуымыз керек,. ?Есеп:

Слайд 60

Алгоритм

басы
count
соңы
жоқ
иә
n 0?

count := 0;

count := count + 1;
n

:= n div 10;

цифрлардың санаушысын нөлге теңестіру

енгізу n


“n <> 0“ болғанша орындай беру

Алгоритмбасыcountсоңыжоқиәn 0?count := 0;count := count + 1;  n := n div 10;цифрлардың санаушысын нөлге теңестіруенгізу

Слайд 61Программа
program qq;
var n, count: integer;
begin
writeln(’Бүтін сан енгіз’);
read(n);
count :=

0;
while n <> 0 do begin
count := count + 1;
n := n div 10;
end;
writeln( ’cанында’,count, ’цифр табылды’);
end.

while n <> 0 do begin
count := count + 1;
n := n div 10;
end;

, n1: integer;

n1 := n;

n1,

"n <> 0“ болғанша орындай беру

Программаprogram qq;var n, count: integer;begin writeln(’Бүтін сан енгіз’); read(n); count := 0; while n 0 do begin

Слайд 62
Шартты цикл
while do begin
{цикл денесі}

end;

Ерекшеліктері:
күрделі шарттарды қолдануға болады:
егер цикл денесінде бір ғана оператор болса, begin мен end сөздерін жазбай кетуге болады:

while (a {цикл денесі}
end;

while a < b do
a := a + 1;

Шартты цикл	while do begin  {цикл денесі}    end;Ерекшеліктері:күрделі шарттарды қолдануға болады:егер цикл денесінде бір

Слайд 63
Шартты цикл
Ерекшеліктері:
циклге кірген сайын шарт есептеліп отырады
егер шарт циклге кіруде жалған

болса, цикл бірде-бір рет орындалмайды

егер шарт түбінде жалған болмайтын болса, программаның жұмысы дағдарысқа ұшырайды (тоқтаусыз орындала береді)

a := 4; b := 6;
while a > b do
a := a – b;

a := 4; b := 6;
while a < b do
d := a + b;

Шартты циклЕрекшеліктері:циклге кірген сайын шарт есептеліп отырадыегер шарт циклге кіруде жалған болса, цикл бірде-бір рет орындалмайдыегер шарт

Слайд 64
Цикл неше рет орындалған?
a := 4; b := 6;
while a

b do a := a + 1;

2 рет
a = 6

a := 4; b := 6;
while a < b do a := a + b;

1 рет
a = 10

a := 4; b := 6;
while a > b do a := a + 1;

0 рет
a = 4

a := 4; b := 6;
while a < b do b := a - b;

1 рет b = -2

a := 4; b := 6;
while a < b do a := a - 1;

дағдарысқа ұшырау

Цикл неше рет орындалған?a := 4; b := 6;while a < b do a := a +

Слайд 65
For-ны while-ға ауыстыру және керісінше
for i:=1 to 10 do begin
{цикл

денесі}
end;

i := 1;
while i <= 10 do begin
{цикл денесі}
i := i + 1;
end;

for i:=a downto b do
begin
{цикл денесі}
end;

i := a;
while i >= b do begin
{цикл денесі}
i := i - 1;
end;

while-ды for-ға , циклдегі қадамдар саны алдын ала белгілі болған жағдайда ғана ауыстыруға болады.

for-ны while –ауыстыруға қашанда болады.

For-ны while-ға ауыстыру және керісіншеfor i:=1 to 10 do begin {цикл денесі}end;i := 1;while i = b

Слайд 66
Тапсырмалар
"4": Бүтін сан енгізіп, ондағы цифрлардың қосындысын

табу.
Мысал:
Бүтін сан енгіз:
1234
1234 санындағы цифрлардың қосындысы 10-ға тең.
"5": Бүтін сан енгізіп, оның жазылуында бірдей цифрларлардың бар-жоғын анықтау.
Мысал:
Бүтін сан енгіз: Бүтін сан енгіз:
1234 1224
Жоқ. Бар.
Тапсырмалар

Слайд 67
Тізбектер
Мысалдар:
1, 2, 3, 4, 5, …
1, 2, 4, 7, 11, 16,


1, 2, 4, 8, 16, 32, …

an = n

a1 = 1, an+1 = an+1

a1 = 1, an+1 = an + n

an = 2n-1

a1 = 1, an+1 = 2an

b1 = 1, bn+1 = bn+1

c1 = 2, cn+1 = 2cn

ТізбектерМысалдар:1, 2, 3, 4, 5, …1, 2, 4, 7, 11, 16, …1, 2, 4, 8, 16, 32,

Слайд 68
Тізбектер
Есеп: модулі бойынша 0,001-ден асып түсетін


тізбектегі барлық элементтердің қосындысын

табу:

Тізбек элементтері (№2-ден бастап ):

b := b+1;

c := 2*c;

z := -z;

ТізбектерЕсеп: модулі бойынша 0,001-ден асып түсетін тізбектегі барлық элементтердің қосындысын  табу:  Тізбек элементтері (№2-ден бастап

Слайд 69
Алгоритм

басы
S
соңы
жоқ
иә
|a| > 0.001?


S := S + a;

S := 0; b :=

1; c := 2; z := -1; a := 1;

бастапқы мәндер

a := z*b/c;
b := b + 1; c := 2*c; z := -z;

бірінші элемент

a := 1;

S := 0;

жаңа элемент

өзгеріс

АлгоритмбасыSсоңыжоқиә|a| > 0.001?S := S + a;S := 0; b := 1;  c := 2; z

Слайд 70
Программа
program qq;
var b, c, z: integer;
S, a: real;
begin

S := 0; z := -1;
b := 1; c := 2; a := 1;
while abs(a) > 0.001 do begin
S := S + a;
a := z * b / c;
z := - z;
b := b + 1;
c := c * 2;
end;
writeln('S =', S:10:3);
end.

z := - z;
b := b + 1;
c := c * 2;

келесі қосылғышқа өту

S := 0; z := -1;
b := 1; c := 2; a := 1;

бастапқы мәндер

қосындының артуы

тізбек элементін есепке алу

Программаprogram qq;var b, c, z: integer;  S, a: real;begin  S := 0; z := -1;

Слайд 71
Тапсырмалар
"4": Тізбектегі элементтердің қосындысын 0,001 дәлдікпен табу :


Жауап:
S =

1.157
"5": Тізбектегі элементтердің қосындысын 0,001 дәлдікпен табу :
Жауап:
S = 1.220
Тапсырмалар

Слайд 72
Соңғышартты цикл
Есеп: Бүтін оң сан енгізіп(

Теріс санның немесе нөлдің енгізілмеуін қалай қадағалауға болады?
Шығарылуы: Егер бұрыс сан енгізілсе,берілгендерді енгізу үшін кері оралу (цикл!).
Ерекшелігі: Цикл денесі кемінде бір рет орындалады. => шартын тексеруді циклдың соңында орындау керек. (соңғышартты цикл).

Соңғышартты цикл – шарттың тексерілуі циклдың соңында орындалатын цикл түрін айтады.

Соңғышартты циклЕсеп: Бүтін оң сан енгізіп( шартын тексеруді циклдың соңында орындау керек. (соңғышартты цикл).Соңғышартты цикл – шарттың

Слайд 73
Соңғышартты цикл: алгоритм

басы
соңы
иә
жоқ
n > 0?


цикл денесі
ШЫҒУДЫҢ шарты
«типтік процесс» блогі
енгізу n
негізгі

алгоритм
Соңғышартты цикл: алгоритм басысоңыиәжоқn > 0?цикл денесіШЫҒУДЫҢ шарты«типтік процесс» блогіенгізу nнегізгі  алгоритм

Слайд 74
Программа
program qq;
var n: integer;
begin
repeat
writeln('Введите положительное число');

read(n);
until n > 0;
... { негізгі алгоритм }
end.

repeat
writeln(‘Оң сан енгіз');
read(n);
until n > 0;

until n > 0;

ШЫҒУДЫҢ шарты

Ерекшеліктері:
цикл денесі кемінде бір рет орындалады
until ("…болмайынша") сөзінен кейін циклдан ШЫҒУДЫҢ шарты қойылады

Программаprogram qq;var n: integer;begin  repeat   writeln('Введите положительное число');   read(n);  until n

Слайд 75
Цикл неше рет орындалған?
a := 4; b := 6;
repeat a :=

a + 1; until a > b;

3 рет
a = 7

a := 4; b := 6;
repeat a := a + b; until a > b;

1 рет
a = 10

a := 4; b := 6;
repeat a := a + b; until a < b;

Мүдіріп қалу

a := 4; b := 6;
repeat b := a - b; until a < b;

2 рет
b = 6

a := 4; b := 6;
repeat a := a + 2; until a < b;

Мүдіріп қалу

Цикл неше рет орындалған?a := 4; b := 6;repeat a := a + 1; until a >

Слайд 76
Тапсырмалар (бұрыс енгізуден қорғау)
"4": Натурал сан енгізіп, сол сандағы цифрлардың

қосындысы 10-ға тең екендігінің дұрыстығын анықтау.
Мысал:
>= 0 сан енгіз: >= 0 сан енгіз:
-234 1233
Оң сан енгізу керек. Жоқ
>= 0 сан енгіз:
1234
Иә
"5": Натурал сан енгізіп,қандай цифрлардың бірнеше рет кездесетіндігін анықтау.
Мысал:
>= 0 сан енгіз: >= 0 сан енгіз:
2323 1234
2, 3 қайталанады Қайталану жоқ.

Слайд 77Паскаль тілінде программалау
Тақырып 6. Таңдау операторы

Паскаль тілінде программалауТақырып 6. Таңдау операторы

Слайд 78
Таңдау операторы
Есеп: Ай нөмірін енгізіп, осы айдағы күндердің санын шығару.


Шығарылуы: Айдағы күндер саны
28 күн – 2 (ақпан)
30 күн – 4 (сәуір), 6 (маусым), 9 (қыркүйек), 11 (қараша)
31 күн – 1 (қаңтар), 3 (наурыз), 5 (мамыр), 7 (шілде), 8 (тамыз), 10 (қазан), 12 (желтоқсан)
Ерекшелігі: Екі нұсқаның емес, айдың нөміріне сәйкес бірнеше нұсқаның бірін таңдау.
Таңдау операторыЕсеп: Ай нөмірін енгізіп, осы айдағы күндердің санын  шығару. Шығарылуы: Айдағы күндер саны28 күн –

Слайд 79Алгоритм
басы
соңы

таңдау операторы
ешбір нұсқасы сәйкес келген жоқ
енгізу M

иә
жоқ
M = 1?
D := 31;
жоқ
M

= 2?

D := 28;

иә

жоқ

M = 12?

D := 31;

иә

шығару D

қате




Алгоритмбасысоңытаңдау операторыешбір нұсқасы сәйкес келген жоқенгізу MиәжоқM = 1?D := 31;жоқM = 2?D := 28;иәжоқM = 12?D

Слайд 80
Программа
program qq;
var M, D: integer;
begin
writeln(‘Айдың нөмірін енгіз:');
read

( M );
case M of
2: begin D := 28; end;
4,6,9,11: begin D := 30; end;
1,3,5,7,8,10,12: D := 31;
else D := -1;
end;
if D > 0 then
writeln(‘Бұл айда ', D, ' күн.')
else
writeln('Айдың нөмірі дұрыс емес');
end.

case M of
2: begin D := 28; end;
4,6,9,11: begin D := 30; end;
1,3,5,7,8,10,12: D := 31;
else D := -1;
end;

ешбір нұсқасы сәйкес келген жоқ

Программаprogram qq;var M, D: integer;begin  writeln(‘Айдың нөмірін енгіз:');  read ( M );  case M

Слайд 81
Таңдау операторы
Ерекшеліктері:
case-тен кейін айнымалы атауы немесе бүтін типті (integer) арифметикалық

өрнек
немесе символдық типті (char) арифметикалық өрнек

case i+3 of
1: begin a := b; end;
2: begin a := c; end;
end;

var c: char;
...
case c of
'а': writeln(‘Бөкен');
'б': writeln('Борсық');
else writeln(‘Білмеймін');
end;

болуы мүмкін

Таңдау операторыЕрекшеліктері: case-тен кейін айнымалы атауы немесе бүтін типті (integer) арифметикалық өрнек  немесе символдық типті (char)

Слайд 82
Таңдау операторы
Ерекшеліктері:
егер бір ғана операторды орындау керек болса, begin мен end

сөздерін жазбай кетуге болады
бірдей екі мәнді қоюға болмайды

case i+3 of
1: a := b;
1: a := c;
end;

case i+3 of
1: a := b;
2: a := c;
end;

Таңдау операторыЕрекшеліктері:егер бір ғана операторды орындау керек болса, begin мен end сөздерін жазбай кетуге боладыбірдей екі мәнді

Слайд 83
Таңдау операторы
Ерекшеліктері:
бірдей әрекеттер орындалатын кезде қолданылатын мәндерді топтастыру қажет
case i of


1: a := b;
2,4,6: a := c;
10..15: a := d;
20,21,25..30: a := e;
else writeln(‘Қате');
end;

тізбелеп санап шығу

диапазон

аралас

Таңдау операторыЕрекшеліктері:бірдей әрекеттер орындалатын кезде қолданылатын мәндерді топтастыру қажетcase i of 1:

Слайд 84
Қай жері дұрыс емес?
case a of
2: begin a :=

b;
4: a := c;
end;

case a of
2: a := b
4: a := c
end;

;

case a of
2..5: a := b;
4: a := c;
end;

case a of
0..2: a := b;
6..3: a := c;
end;

3..6:

case a+c/2 of
2: a := b;
4: a := c;
end;

case a of
2: a := b; d := 0;
4: a := c;
end;

begin

end;


Қай жері дұрыс емес?case a of 2: begin a := b; 4: a := c;end;case a of

Слайд 85
Тапсырмалар (бұрыс енгізуден қорғаумен)
"4": Айдың нөмірін енгізе отырып, осы айдағы күндердің

санын және енгізу кезінде жіберілген қателердің санын есептеп шығару.
Мысал:
Ай нөмірін енгіз: Ай нөмірін енгіз:
-2 2
Ай нөмірін енгіз: Бұл айда 28 күн бар.
11 Сіз 0 рет қате енгіздіңіз.
Бұл айда 30 күн бар.
Сіз 1 рет қате енгіздіңіз.
"5": Айдың нөмірі мен күннің нөмірін енгізіп, Жаңа жылға дейін қалған күндердің санын анықтау.
Мысал:
Ай нөмірін енгіз:
12
Күнді енгіз:
25
Жаңа жылға дейін 6 күн бар.
Тапсырмалар (бұрыс енгізуден қорғаумен)

Слайд 86Паскаль тілінде программалау
Тақырып 7. Графика

Паскаль тілінде программалауТақырып 7. Графика

Слайд 87
Координаталар жүйесі

(0,0)
(x,y)
X
Y

x
y

Координаталар жүйесі (0,0)(x,y)XYxy

Слайд 88
Түстерді басқару
Cызықтың түсі мен қалыңдығы, нүктелердің түсі:
Pen (

1, 255, 0, 0 );
Бояудың түсі мен стилі:
Brush ( 1, 0, 255, 0 );
Мәтін түсі:
TextColor ( 0, 0, 255 );

сызықтың қалыңдығы

R(red)
0..255

G(green)
0..255

B(blue)
0..255

0 – өшіру
1 - қосу

R

G

B

R

G

B

Түстерді басқаруCызықтың түсі мен қалыңдығы, нүктелердің түсі:   Pen ( 1, 255, 0, 0 );Бояудың түсі

Слайд 89
Нүктелер, кесінділер және қисық сызықтар
Pen (1, 0, 255, 0); Line (x1,

y1, x2, y2);

Pen (1, 0, 0, 255);
Point (x, y);

Pen (1, 255, 0, 0); MoveTo (x1, y1); LineTo (x2, y2);
LineTo (x3, y3);
LineTo (x4, y4);
LineTo (x5, y5);

Нүктелер, кесінділер және қисық сызықтарPen (1, 0, 255, 0); Line (x1, y1, x2, y2);Pen (1, 0, 0,

Слайд 90
Фигуралардың ішін бояу
Pen (1, 0, 0, 255);
Brush (1, 255, 255,

0);
Rectangle (x1, y1, x2, y2);

Pen (1, 255, 0, 0);
Brush (1, 0, 255, 0);
Ellipse (x1, y1, x2, y2);

Brush (1, 100, 200, 255);
Fill (x, y);

Фигуралардың ішін бояу Pen (1, 0, 0, 255);Brush (1, 255, 255, 0);Rectangle (x1, y1, x2, y2);Pen (1,

Слайд 91
Мәтін
TextColor (0, 0, 255);
Brush (1, 255, 255, 0);
Font (20, 30, 600);
MoveTo

(x, y);
writeln (‘Салем!');

Салем!

(x, y)


өлшемі
10 пиксель

айналу бұрышы

қанықтылық:
400 – қалыпты
600 – қалың


30о

МәтінTextColor (0, 0, 255);Brush (1, 255, 255, 0);Font (20, 30, 600);MoveTo (x, y);writeln (‘Салем!');Салем!(x, y)өлшемі10 пиксельайналу бұрышықанықтылық:

Слайд 92
Мысал


(200, 50)
(100, 100)
(300, 200)



program qq;
begin
Pen(2, 255, 0, 255);

Brush(1, 0, 0, 255);
Rectangle(100, 100, 300, 200);
MoveTo(100, 100);
LineTo(200, 50);
LineTo(300, 100);
Brush(1, 255, 255, 0);
Fill(200, 75);
Pen(2, 255, 255, 255);
Brush(1, 0, 255, 0);
Ellipse(150, 100, 250, 200);
end.


Мысал(200, 50)(100, 100)(300, 200)program qq;begin  Pen(2, 255, 0, 255);  Brush(1, 0, 0, 255);  Rectangle(100,

Слайд 93
Тапсырмалар
"4": «Бақа"







"5": «Тәж"






Тапсырмалар

Слайд 94
Штрихтер салу
(x1, y1)
(x2, y2)



N сызық (N=5)
h



Rectangle (x1, y1, x2, y2);
Line( x1+h,

y1, x1+h, y2);
Line( x1+2*h, y1, x1+2*h, y2);
Line( x1+3*h, y1, x1+3*h, y2);
...

h := (x2 – x1) / (N + 1);
Rectangle (x1, y1, x2, y2);
x := x1 + h;
for i:=1 to N do begin
Line( round(x), y1, round(x), y2);
x := x + h;
end;

var x, h: real;

x

жақын орналасқан бүтін санға дейін дөңгелектеу

x

Штрихтер салу(x1, y1)(x2, y2)N сызық (N=5)hRectangle (x1, y1, x2, y2);Line( x1+h,  y1, x1+h,  y2);Line( x1+2*h,

Слайд 95

Түсті қалай өзгертуге болады?
(x1, y1)
(x2, y2)


Brush ( 1, c, c, c

);
Fill ( ???, ??? );

сұр: R = G = B

Өзгеру қадамы c:

x

(x-1, y1+1)




var c, hc: integer;


hc := 255 div (N + 1);
c := 0;
for i:=1 to N+1 do begin
Line (round(x), y1, round(x), y2);
Brush (1, c, c, c);
Fill (round(x)-1, y1+1);
x := x + h; c := c + hc;
end;

Түсті қалай өзгертуге болады?(x1, y1)(x2, y2)Brush ( 1, c, c, c );Fill ( ???, ??? );сұр: R

Слайд 96
Штрихтер салу
(x1, y1)

(x2, y2)
(x3, y2)



a
h
(x3+a, y1)



Line( x1+h, y1, x1+h-a,

y2);
Line( x1+2*h, y1, x1+2*h-a, y2);
Line( x1+3*h, y1, x1+3*h-a, y2);
...

h := (x3 – x2) / (N + 1);
a := x1 – x2;
x := x1 + h;
for i:=1 to N do begin
Line( round(x), y1, round(x-a), y2);
x := x + h;
end;

x

x-a

Штрихтер салу(x1, y1)(x2, y2)(x3, y2)ah(x3+a, y1)Line( x1+h,  y1, x1+h-a,  y2);Line( x1+2*h, y1, x1+2*h-a, y2);Line( x1+3*h,

Слайд 97
Штрихтер салу

(x1, y1)
(x2, y2)


hx
hy



y

x
y
Line( x1, y1+hy, x1+hx, y1+hy) ;
Line(

x1, y1+2*hy, x1+2*hx, y1+2*hy);
Line( x1, y1+3*hy, x1+3*hx, y1+3*hy);
...

hx := (x2 – x1) / (N + 1);
hy := (y2 – y1) / (N + 1);
x := x1 + hx; y := y1 + hy;
for i:=1 to N do begin
Line( x1, round(y), round(x), round(y));
x := x + hx; y := y + hy;
end;

Штрихтер салу(x1, y1)(x2, y2)hxhyyxyLine( x1, y1+hy,  x1+hx,  y1+hy) ;Line( x1, y1+2*hy, x1+2*hx, y1+2*hy);Line( x1, y1+3*hy,

Слайд 98
Тапсырмалар
"4": Пернетақтадан штрих сызықтарының санын енгізе отырып фигура салу және оның

ішін әр түрлі түстермен бояу.







"5": Пернетақтадан шеңберлердің санын енгізу арқылы шеңбердің суретін салу және оның ішіндегі әр шеңберді әр түрлі түске бояу.
Тапсырмалар

Слайд 99Паскаль тілінде программалау
Тақырып 8. Функциялардың графигі

Паскаль тілінде программалауТақырып 8. Функциялардың графигі

Слайд 100
Функция графиктерін құру
Есеп: 0 мен 2π интервалы арасындағы y = 3

sin(x) функциясының графигін құру.
Анализ:
x = π/2 болғанда максималды мән ymax = 3
x = 3π/2 болғанда минималды мән ymin = -3
Мәселе: функция координалардың математикалық жүйесінде көрсетілген, ал графикті координаталарын пиксельдермен көрсете отырып компьютер экранында шығару керек.
Функция графиктерін құруЕсеп: 0 мен 2π интервалы арасындағы y = 3 sin(x) функциясының графигін құру.Анализ: x =

Слайд 101
Координаталардың түрленуі
(x,y)

X
Y
x
y
Координаталардың математикалық
жүйесі
Координаталардың экрандық жүйесі (пиксельдер)

(xэ,yэ)



(0,0)
(0,0)
a
b
k – масштаб (экрандағы жекелеген

кесінді кескінінің ұзындығы)

xэ = a + kx
yэ = b - ky

Координаталардың түрленуі(x,y)XYxyКоординаталардың математикалық жүйесіКоординаталардың экрандық жүйесі (пиксельдер)(xэ,yэ)xэyэ(0,0)(0,0)abk – масштаб (экрандағы жекелеген кесінді кескінінің ұзындығы)xэ = a +

Слайд 102
Программа


h – x-тің өзгеру қадамы
w – ОХ осінің ұзындығы(пиксельдер саны)
экранда
координаталар осі
графиктің

құрылу циклі



program qq;
const a = 50; b = 200; k = 50;
xmin = 0; xmax = 6.2832;
var x, y, h: real;
xe, ye, w: integer;
begin
w := round((xmax - xmin)*k);
Line(a-10, b, a+w, b);
Line(a, 0, a, 2*b);
x := xmin; h := 0.05;
while x <= xmax do begin
y := 3*sin(x);
xe := a + round(k*x);
ye := b - round(k*y);
Point (xe, ye);
x := x + h;
end;
end.

Программа2πh – x-тің өзгеру қадамыw – ОХ осінің ұзындығы(пиксельдер саны)экрандакоординаталар осіграфиктің құрылу цикліprogram qq;const a = 50;

Слайд 103
Нүктелерді қалай біріктіруге болады?
Алгоритм:
Егер бірінші нүкте болса
(xэ,yэ) нүктесіне өту
әйтпесе


(xэ,yэ) нүктесіне кесінді

Программа:



бастапқы мән

әрекеттердің нұсқасын таңдау


логикалық айнымалы

var first: boolean;
...
begin
...
first := True;
while x <= xmax do begin
...
if first then begin
MoveTo(xe, ye);
first := False;
end
else LineTo(xe, ye);
...
end;
end.

Нүктелерді қалай біріктіруге болады?Алгоритм:Егер бірінші нүкте болса  (xэ,yэ) нүктесіне өтуәйтпесе  (xэ,yэ) нүктесіне кесіндіПрограмма:бастапқы мәнәрекеттердің нұсқасын

Слайд 104
Тапсырмалар
"4": [-3,3] интервалы арасында y = x2 функциясының графигін құру.







"5": Функция графигін құру (эллипс)


Тапсырмалар

Слайд 105Паскаль тілінде программалау
Тақырып 9. Процедуралар

Паскаль тілінде программалауТақырып 9. Процедуралар

Слайд 106
Процедуралар
Есеп: Мына фигураны құру:
Ерекшелігі: Үш ұқсас фигура.
жалпы: өлшемдері, айналу бұрышы
айырмашылықтары:

координаталары, түстері
ПроцедураларЕсеп: Мына фигураны құру:Ерекшелігі: Үш ұқсас фигура.жалпы:  өлшемдері, айналу бұрышыайырмашылықтары: координаталары, түстері

Слайд 107
Процедуралар
Процедура – кейбір әрекеттерді орындау үшін қолданылатын көмекші.
Қолданылуы:
программаның әр жерінде орналасқан

бірдей әрекеттерді орындау
программаны түсіну оңай болу үшін оны бірнеше қосалқы бөліктерге бөлу
ПроцедураларПроцедура – кейбір әрекеттерді орындау үшін қолданылатын көмекші.Қолданылуы:программаның әр жерінде орналасқан бірдей әрекеттерді орындаупрограмманы түсіну оңай болу

Слайд 108
Процедуралар
Есепті орындау тәртібі:
бірдей немесе ұқсас әрекеттерді ерекшелеп алу (үш фигура)
олардың ұқсас

жерлері (өлшемі, пішіні, айналу бұрышы) мен айырмашылықтарын (координаталары, түсі) табу
айырмашықтарын белгісіз айнымалылар түрінде өрнектеу, осы айнымалылар процедураның параметрлері болады

(x+100, y)

(x, y-60)




procedure Tr( x, y, r, g, b: integer);
begin
MoveTo(x, y);
LineTo(x, y-60);
LineTo(x+100, y);
LineTo(x, y);
Brush(1, r, g, b);
Fill(x+20, y-20);
end;

тақырыбы

MoveTo(x, y);
LineTo(x, y-60);
LineTo(x+100, y);
LineTo(x, y);
Brush(1, r, g, b);
Fill(x+20, y-20);

процедура тұлғасы

координаталар

түс

параметрлер

ПроцедураларЕсепті орындау тәртібі:бірдей немесе ұқсас әрекеттерді ерекшелеп алу (үш фигура)олардың ұқсас жерлері (өлшемі, пішіні, айналу бұрышы) мен

Слайд 109Программа
program qq;




begin
Pen(1, 255, 0, 255);
Tr(100, 100, 0,

0, 255);
Tr(200, 100, 0, 255, 0);
Tr(200, 160, 255, 0, 0);
end.

(100,100)

100

60

процедура

нақтылы параметрлер

процедураны шақырулар

procedure Tr( x, y, r, g, b: integer);
begin
...
end;

формальды параметрлер

Программаprogram qq;begin  Pen(1, 255, 0, 255);  Tr(100, 100, 0, 0, 255);  Tr(200, 100, 0,

Слайд 110
Процедуралар
Ерекшеліктері:
барлық процедуралар негізгі программаның үстінде орналасқан
процедураның тақырыбында формальды параметрлер жазылады, олар

кейде өзгеріп отыратындықтан атаулармен белгіленеді
процедураны шақыру кезінде жақша ішінде нақтылы параметрлер(сандар немесе арифметикалық өрнектер) көрсетіледі

procedure Tr( x, y, r, g, b: integer);

Tr (200, 100, 0, 255, 0);

x

y

r

g

b

ПроцедураларЕрекшеліктері:барлық процедуралар негізгі программаның үстінде орналасқанпроцедураның тақырыбында формальды параметрлер жазылады, олар кейде өзгеріп отыратындықтан атаулармен белгіленедіпроцедураны шақыру

Слайд 111
Процедуралар
Ерекшеліктері:
әрбір формалды параметрдің қос нүктеден кейін типі көрсетілуі қажет
егер типтері бірдей

параметрлер бірінен кейін бірі орналасса, олардың арасы үтірмен ажыратылады
процедураның ішіндегі параметрлер айнымалылар секілді қолданылады

procedure A (x: real; y: integer; z: real);

procedure A (x, z: real; y, k, l: integer);

ПроцедураларЕрекшеліктері:әрбір формалды параметрдің қос нүктеден кейін типі көрсетілуі қажетегер типтері бірдей параметрлер бірінен кейін бірі орналасса, олардың

Слайд 112
Процедуралар
Ерекшеліктері:
процедурада қосымша айнымалы ретінде жергілікті(локальді) айнымалыларды пайдалануға болады, басқа процедуралар оған

қатынай алмайды


program qq;
procedure A(x, y: integer);
var a, b: real;
begin
a := (x + y)/6;
...
end;
begin
...
end.

procedure A(x, y: integer);
var a, b: real;
begin
a := (x + y)/6;
...
end;

локальді айнымалылар

var a, b: real;

ПроцедураларЕрекшеліктері:процедурада қосымша айнымалы ретінде жергілікті(локальді) айнымалыларды пайдалануға болады, басқа процедуралар оған қатынай алмайдыprogram qq; procedure A(x, y:

Слайд 113Параметр-айнымалылар
Есеп: екі айнымалы мәндерінің орындарын ауыстыратын процедураны құру.
Ерекшеліктері:
Процедурада жасалған өзгертулер

шақырушы программаға белгілі болуы қажет.

program qq;
var x, y: integer;





begin
x := 1; y := 2;
Exchange ( x, y );
writeln ( ’x = ’, x, ’ y = ’, y );
end;

procedure Exchange ( a, b: integer );
var c: integer;
begin
c := a; a := b; b := c;
end;


мына процедура параметрлердің көшірмесімен жұмыс істейді

x = 1 y = 2

Параметр-айнымалыларЕсеп: екі айнымалы мәндерінің орындарын ауыстыратын процедураны құру.Ерекшеліктері: Процедурада жасалған өзгертулер шақырушы программаға белгілі болуы қажет.program qq;var

Слайд 114Параметр-айнымалылар
Қолданылуы: процедура(және функция) осындай әдіс арқылы бірнеше мән бере алады.
Шақыртудың тыйым

салынған нұсқалары
Exchange ( 2, 3 ); { сандар }
Exchange ( x+z, y+2 ); { өрнектер }

procedure Exchange ( a, b: integer );
var c: integer;
begin
c := a; a := b; b := c;
end;

var

параметрлер өзгере алады





Параметр-айнымалыларҚолданылуы:  процедура(және функция) осындай әдіс арқылы бірнеше мән бере алады.Шақыртудың тыйым салынған нұсқаларыExchange ( 2, 3

Слайд 115
Тапсырмалар
"4": Процедураларды пайдалана отырып, мына фигураны құрастыру.







"5": Процедураларды пайдалана

отырып, мына фигураны құрастыру.

Тең қабырғалы үшбұрыш

Тапсырмалар

Слайд 116Паскаль тілінде программалау
Тақырып 10. Рекурсия

Паскаль тілінде программалауТақырып 10. Рекурсия

Слайд 117
Рекурсивті объектілер
Рекурсивті объект деп - бір объект немесе дәл осындай бірнеше

объект арқылы анықталатын объектіні айтады.

Мысалдар:

Факториал:


егер

егер

Рекурсияланған сурет:

Рекурсивті объектілерРекурсивті объект деп - бір объект немесе дәл осындай бірнеше объект арқылы анықталатын объектіні айтады. Мысалдар:Факториал:егерегерРекурсияланған

Слайд 118
Пифагор ағашы
N деңгейлі Пифагор ағашы – бұл ағаштың діңгегі мен осы

діңгектен симметриялы түрде өсіп шыққан N-деңгейлі екі Пифагор ағашы, бұл ағаштардың бағанының ұзындығы 2 есе кем және олардың арасындағы бұрыш 90o-қа тең.


6 деңгей:



Пифагор ағашыN деңгейлі Пифагор ағашы – бұл ағаштың діңгегі мен осы діңгектен симметриялы түрде өсіп шыққан N-деңгейлі

Слайд 119
Пифагор ағашы
Ерекшеліктері:
қашан тоқтау керек?
ағаштардың иілу бұрышы әр түрлі
Қалған деңгейлердің саны нөлге

тең болғанда!


(x1, y1)

(x0, y0)






α

α+45o


α-45o

L

x1 = x0 + L·cos(α)
y1 = y0 – L·sin(α)

Еншілес ағаштардың иілу бұрышы

α + π/4
α – π/4

Пифагор ағашыЕрекшеліктері:қашан тоқтау керек?ағаштардың иілу бұрышы әр түрліҚалған деңгейлердің саны нөлге тең болғанда!(x1, y1)(x0, y0)αα+45oα-45oLx1 = x0

Слайд 120Процедура

α бұрышы
баған ұзындығы

procedure Pifagor(x0, y0, a, L: real;

N: integer);
const k = 0.6; { ұзындықтың өзгеруі }
var x1, y1: real; { жергілікті айнымалылар }
begin
if N > 0 then begin
x1 := x0 + L*cos(a);
y1 := y0 - L*sin(a);
Line (round(x0), round(y0),
round(x1), round(y1));
Pifagor (x1, y1, a+pi/4, L*k, N-1);
Pifagor (x1, y1, a-pi/4, L*k, N-1);
end;
end;

рекурсивті шақырулар

егер N=0 болса, аяқтау

Рекурсивті процедура деп өзін өзі шақыратын процедураны айтады

Процедураα бұрышыбаған ұзындығыprocedure Pifagor(x0, y0, a, L: real;

Слайд 121
Программа

program qq;
procedure Pifagor(x0, y0, a, L: real;

N: integer);
...
end;
begin
Pifagor (250, 400, pi/2, 150, 8);
end;

α бұрышы

баған ұзындығы

деңгейлер саны

x0

y0

Pifagor (250, 400, 2*pi/3, 150, 8);

Программаprogram qq; procedure Pifagor(x0, y0, a, L: real;

Слайд 122"4": Рекурсивті процедураны қолдана отырып, мына фигураны құрастыру:







"5": Рекурсивті процедураны қолдана отырып, мына фигураларды құрастыру:


Задания


Слайд 123Паскаль тілінде программалау
Тақырып 11. Анимация

Паскаль тілінде программалауТақырып 11. Анимация

Слайд 124
Анимация
Анимация (ағылш. animation) – экрандағы кескінге жан бітіру.
Есеп: 400х400 пиксельді көк

квадраттың ішімен 20х20 пиксельді сары квадрат солдан оңға қарай жылжып келеді. Программа өз жұмысын Esc пернесін басқанда немесе сары квадрат көк квадраттың оң жақ жетіне жеткен кезде тоқтатады.

Проблема: объектінің экранда қозғалуын қалай кескіндеуге болады?
Қосымша: объектінің қозғалысы (x,y) координаталарымен белгіленеді
Анимация қағидасы:
объектіні (x,y) нүктесінде саламыз
бірнеше миллисекундқа кідіру
объектіні өшіреміз
(x,y) координаталарын өзгертеміз
1-қадамға көшеміз

АнимацияАнимация (ағылш. animation) – экрандағы кескінге жан бітіру.Есеп: 400х400 пиксельді көк квадраттың ішімен 20х20 пиксельді сары квадрат

Слайд 125
«Пернелерді шертуді» қалай іске асыруға болады?
Оқиға деп қандай да бір объектінің

қалпында өзгерістің болуын немесе пайдаланушының әрекетін айтады. (пернені басу, тышқанды шерту).
IsEvent – қолданушы тарапынан қандай да бір әрекеттің болған-болмағандығын анықтайтын логикалық функция.
Event – нақты қандай оқиғаның болғандығын анықтайтын процедура.

if IsEvent then begin
Event(k, x, y);
if k = 1 then
writeln(‘Коды бар перне ', x)
else { k = 2 }
writeln(‘Тышқан: x=', x, ' y=', y);
end;

var k, x, y: integer;

«Пернелерді шертуді» қалай іске асыруға болады?Оқиға деп қандай да бір объектінің қалпында өзгерістің болуын немесе пайдаланушының әрекетін

Слайд 126

Esc пернесін басып циклдан қалай шығуға болады?

program qq;
var stop: boolean;

k,code,i: integer;
begin
stop := False;
repeat
if IsEvent then begin
Event(k, code, i);
if (k = 1) and (code = 27) then
stop := True;
end;
...
until stop;
end;

егер бір нәрсе бола қалса...

қандай оқиға болды?

егер коды 27 (Esc) болатын перне басылса, онда стоп

егер тоқтау қажет болса, True

циклді іске қосу

Esc пернесін басып циклдан қалай шығуға болады?program qq;var stop: boolean;   k,code,i: integer; 	begin stop :=

Слайд 127

Процедура (сурет салу және өшіру)
procedure Draw(x, y: integer; flag: boolean);
begin
if

flag then
Brush(1, 255, 255, 0)
else
Brush(1, 0, 0, 255);
Rectangle(x, y, x+20, y+20);
end;


(x, y)



(x+20, y+20)

Идеялар
бір процедура суретті салады және өшіреді
өшіру = фонның түсімен бояу
квадраттың шекарасын өшіріп тастау (негізгі программада)

сурет салу (True) немесе салмау (False)?

сурет саламыз: қылқаламның түсі – сары

суретті өшіреміз: қылқаламның түсі – көк

тек қана құю!

Процедура (сурет салу және өшіру)procedure Draw(x, y: integer; flag: boolean);begin if flag then  Brush(1, 255, 255,

Слайд 128

Толық программасы



program qq;
var x, y, k, code, i: integer;
stop:

boolean;
procedure Draw(x,y: integer; flag: Boolean);
begin
...
end;
begin
Brush(1, 0, 0, 255);
Rectangle(10, 10, 400, 400);
Pen(0, 0, 0, 255);
x := 10; y := 200; stop := false;
repeat
if IsEvent then begin
...
end;
Draw(x, y, True);
Delay(10);
Draw(x, y, False);
x := x + 1;
if x >= 400-20 then stop := true;
until stop;
end.

процедура

бастапқы жағдайлары

Esc пернесімен шығу

шекараға тақалған кезде шығу

көк фон

10 мс күтеміз

шекараны өшіріп тастау


Толық программасыprogram qq;var x, y, k, code, i: integer;  stop: boolean; procedure Draw(x,y: integer; flag: Boolean);

Слайд 129"4": Екі квадрат бір біріне қарама-қарсы бағытта қозғалады:






"5": Екі

квадрат бір біріне қарама-қарсы бағытта қозғалады және көк квадраттың қабырғасына соқтығысып кері бағытта жылжиды:

Тапсырмалар














Слайд 130
Пернелермен басқару
Есеп: көк квадраттың ішінде орналасқан сары квадрат бағыттаушы пернелермен басқарылатындай

болуы керек. Пернелердің коды:
солға – 37 жоғары – 38 Esc – 27
оңға – 39 төмен – 40
Проблема: қозғалыс бағытын қалай өзгертуге болады?
Шығарылуы:

if {оқиға болды} then begin
if {перне басулы} then begin
{перненің кодын алу - code}
if code = 37 then x := x – 1;
if code = 38 then y := y – 1;
if code = 39 then x := x + 1;
if code = 40 then y := y + 1;
if code = 27 then stop := True;
end;
end;

IsEvent

Event ( k, code, i);
if k = 1 then begin

case code of
37: x := x – 1; 38: y := y – 1;
39: x := x + 1; 40: y := y + 1;
27: stop := True;
end;

егер перне басылған болса, …

Пернелермен басқаруЕсеп: көк квадраттың ішінде орналасқан сары квадрат бағыттаушы пернелермен басқарылатындай болуы керек. Пернелердің коды:			солға – 37		жоғары

Слайд 131Программасы
program qq;
var x, y, k, code, i: integer;
stop: boolean;



begin

...
repeat
Draw(x, y, True);
Delay(20);
Draw(x, y, False);



until stop;
end.

procedure Draw(x,y: integer; flag: Boolean);
begin
...
end;


if IsEvent then begin
...
end;

процедура

негізгі цикл

оқиғаларды өңдеу

Программасыprogram qq;var x, y, k, code, i: integer;  stop: boolean;begin ... repeat  Draw(x, y, True);

Слайд 132Жыпылықтауды қалай кетіруге болады?
Проблема: ешбір перне басылмағанның өзінде де квадрат әр

20 мс сайын басқа түске боялып тұрады(жыпылықтау!)
Бізге қажеттісі: ешқандай оқиға болмаса квадратты басқа түстерге боямау (жыпылықтатпау)
Шығарылуы: квадратты бояп тастап, оқиғаны күту
Жаңа проблема: оқиғаны қалай күтеміз ?
Жаңа проблеманың шығарылуы: бос цикл «оқиға болмайынша ештеме істеме":

while not IsEvent do;

Жыпылықтауды қалай кетіруге болады?Проблема: ешбір перне басылмағанның өзінде де квадрат әр 20 мс сайын басқа түске боялып

Слайд 133Программасы
program qq;
var x, y, k, code, i: integer;
stop: boolean;




begin

...
repeat
Draw(x, y, True);
while not IsEvent do;



until stop;
end.

procedure Draw(x,y: integer; flag: Boolean);
begin
...
end;


Draw(x, y, False);
Event(k, code, i);
...

while not IsEvent do;

процедура

квадраттың суретін саламыз

оқиғаны күтеміз

енді өшіруге болады

Программасыprogram qq;var x, y, k, code, i: integer;  stop: boolean;begin ... repeat  Draw(x, y, True);

Слайд 134"4": Квадрат бағыттауыш пернелерді басқан бағытта жылжып отырады, алайда көк квадраттың

шекарасынан асып кете алмайды:





"5": Квадрат үздіксіз қозғалып отырады, бағыттауыш пернелер басылған кезде өз бағытын өзгертеді және көк квадраттың қабырғаларына соқтығысып кері жылжып отырады:

Тапсырмалар
















Слайд 135
Айналу
Есеп: Жердің Күнді айналу моделін бейнелеу.
Проблема: шеңбер бойымен айналу, координаталарды қалай

өзгертіп отыруға болады?
Шығарылуы: тәуелсіз айнымалы ретінде α –ның айналу бұрышын қолдану (циклде өзгерту)



(x0, y0)



α

L

(x, y)

x = x0 + L·cos(α)
y = y0 – L·sin(α)


АйналуЕсеп: Жердің Күнді айналу моделін бейнелеу.Проблема: шеңбер бойымен айналу, координаталарды қалай өзгертіп отыруға болады?Шығарылуы: тәуелсіз айнымалы ретінде

Слайд 136Процедура
procedure Draw(x, y: integer; flag: boolean);
const r = 10;
begin
if flag

then
Brush(1, 100, 100, 255)
else
Brush(1, 0, 0, 0);
Ellipse(x-r, y-r, x+r, y+r);
end;

сурет салу (True) немесе салмау (False)?

суретін саламыз: қылқалам түсі – көгілдір

суретті өшіреміз: қылқалам түсі – қара

тек қана құю!

Жердің радиусы



(x-r, y-r)





(x,y)

(x+r, y+r)

Процедураprocedure Draw(x, y: integer; flag: boolean);const r = 10;begin if flag then  Brush(1, 100, 100, 255)

Слайд 137Тұрақтылар мен айнымалылар
program qq;
const rSun = 60; { Күннің радиусы

}
L = 150; { Жер орбитасының радиусы }
x0 = 200; { Күн центрінің координаталары }
y0 = 200;
var x, y, { Жердің координаталары }
k, code, i: integer; { Event үшін }
a, ha: real; { айналу бұрышы, қадам }
stop: boolean; { программаны тоқтату белгісі }




begin
...
end.

procedure Draw(x, y: integer; flag: Boolean);
begin
...
end;

Тұрақтылар мен айнымалыларprogram qq;const rSun = 60;  { Күннің радиусы }   L = 150;

Слайд 138Негізгі программа
program qq;
...
begin
Brush(1, 0, 0, 0); Fill(1,1);
Brush(1, 255, 255,

0);
Ellipse(x0-rSun, y0-rSun, x0+rSun, y0+rSun);
a := 0; ha := 1*pi/180;{ бастапқы бұрыш, 100 мс-та 1o қадам}
stop := false;
Pen(0,0,0,0); { контурларды өшіріп тастаймыз }
repeat
x := round(x0 + L*cos(a));
y := round(y0 - L*sin(a));
Draw(x, y, True);
Delay(100);
Draw(x, y, False);




a := a + ha;
until stop;
end.


фонды қара түске бояу

Күннің суретін саламыз

жаңа координаталар

ha бұрышына бұрылу

100 мс күтеміз

if IsEvent then begin
Event(k, code, i);
if (k = 1) and (code = 27) then stop := true;
end;

Негізгі программаprogram qq;...begin Brush(1, 0, 0, 0); Fill(1,1); Brush(1, 255, 255, 0); Ellipse(x0-rSun, y0-rSun, x0+rSun, y0+rSun); a

Слайд 139"4": Күнді айналып жүрген екі планетаның моделін бейнелеу, планеталар бір-біріне қарама-қарсы

бағытта қозғалатын болсын:


"5": Күн-Жер-Ай жүйесінің моделін бейнелеу:

Тапсырмалар










Слайд 140Паскаль тілінде программалау
Тақырып 12. Кездейсоқ сандар

Паскаль тілінде программалауТақырып 12. Кездейсоқ сандар

Слайд 141Кездейсоқ сандар
Кездейсоқ көріністер: барлық жерде…
тиынды лақтыру ("орел" немесе "решка")
қардың түсуі
броундық қозғалыс
телефон

байланысында болатын ақаулар
радиоэфирдің шуы
Кездейсоқ сандар – бұған дейінгі сандардың ретін біліп отырсақ та, келесі санның қандай екені белгісіз болатын сандардың тізбегін айтады.
Проблема: компьютерде осыны қалай алуға болады?
Мүмкін болатын шешімдері:
шу ақауларының сыртқы көздерін пайдалану
математикалық түрлендірулерді пайдалану
Кездейсоқ сандарКездейсоқ көріністер: барлық жерде…тиынды лақтыру (

Слайд 142Жалған кездейсоқ сандар
Жалған кездейсоқ сандар – бойында кездейсоқ сандардың қасиеті бар,

бірақ әрбір келесі сан алдын ала берілген формула бойынша есептелетін сандардың тізбегін айтады.
Мысалдар:
Кездейсоқ бүтін сандар [0,m) (сызықты конгруэнтті әдіс)

Кездейсоқ нақты сандар [0,1]

санның бөлшек бөлігі

a, c, m - бүтін сандар

жай сан

230-1

мысал, k = 5

Жалған кездейсоқ сандарЖалған кездейсоқ сандар – бойында кездейсоқ сандардың қасиеті бар, бірақ әрбір келесі сан алдын ала

Слайд 143Кездейсоқ сандардың орналасуы
Модель: қар бұршақтары [a,b] кесіндісінің аралығына түседі
орналасуы
бірқалыпты
бірқалыпты емес

Кездейсоқ сандардың орналасуыМодель: қар бұршақтары [a,b] кесіндісінің аралығына түседіорналасуыбірқалыптыбірқалыпты емес

Слайд 144Кездейсоқ сандардың орналасуы
Ерекшеліктері:
орналасу – бұл бір ғана санның емес бүкіл

тізбектің сипаттамасы
бірқалыпсыздардың саны – көп
кез келген бірқалыпсыз орналасуды бірқалыпты орналасудың көмегімен алуға болады.


a

b

a

b

бірқалыпты орналасу

бірқалыпсыз орналасу

Кездейсоқ сандардың орналасуыЕрекшеліктері: орналасу – бұл бір ғана санның емес бүкіл тізбектің сипаттамасыбірқалыпсыздардың саны – көпкез келген

Слайд 145Паскальдегі кездейсоқ сандардың генераторы
[0,N] интервалындағы бүтін сандар:
var x: integer;

...
x := random ( 100 ); { интервал [0,99] }
[0,1] интервалындағы бүтін сандар:
var x: real;
...
x := random; { интервал [0,1] }

Паскальдегі кездейсоқ сандардың генераторы [0,N] интервалындағы бүтін сандар: var x: integer; ... x := random ( 100

Слайд 146Кездейсоқ сандар
Есеп: 400х300 пиксельді тіктөртбұрыштың

ішін түстері кездейсоқ нүктелермен бірқалыпты етіп толтыру.
Нүктенің кездейсоқ координаталарын қалай алуға болады?
x := random ( 400 );
y := random ( 300 );
Бірқалыптылықты қалай алуға болады? random функциясы қолданылса автоматты түрде қамтамасыз етіледі
Кездейсоқ түстерді қалай алуға болады?
Pen (1, random(256), random(256), random(256));
Point ( x, y );
Кездейсоқ сандарЕсеп: 400х300 пиксельді тіктөртбұрыштың          ішін түстері кездейсоқ

Слайд 147Программа
program qq;
var x, y, k, code, i: integer;
stop: boolean;
begin

stop := False;
repeat
x := random(400);
y := random(300);
Pen(1, random(256), random(256), random(256));
Point(x, y );
if IsEvent then begin
Event(k, code, i);
if (k = 1) and (code = 27) then stop := True;
end;
until stop;
end.


кездейсоқ координаталар

кездейсоқ түс

Esc пернесін басып шығып кету

Программаprogram qq;var x, y, k, code, i: integer;  stop: boolean;begin stop := False; repeat

Слайд 148"4": Пернетақтадан тіктөртбұрыш бұрыштарының координаталарын енгізіп, тіктөртбұрыштың ішін түстері кездейсоқ нүктелермен

толтыру керек.

"5": Үшбұрыштың ішін түстері кездейсоқ болатын нүктелермен толтыру. (бірқалыпты немесе бірқалыпты емес).
Қосымша көмек: бұрышы 45о болатын теңбүйірлі үшбұрышты алу керек .

Тапсырмалар


(100,100)

(300,200)


Слайд 149Паскаль тілінде программалау
Тақырып 13. Функциялар

Паскаль тілінде программалауТақырып 13. Функциялар

Слайд 150Функциялар
Функция – нәтижесі қандай да бір мәнге ие болатын көмекші алгоритм

(қосалқы программа).
Мысалдар:
, , есептеу
өрнектерді күрделі формулалармен есептеу
сұраққа жауап (жай сан ба, әлде жай сан емес пе?)
Неліктен?
программаның әр жерінде орналасқан бірдей есептеулерді орындау үшін
функциялардың жалпыға бірдей кітапханаларын құру үшін
ФункцияларФункция – нәтижесі қандай да бір мәнге ие болатын көмекші алгоритм (қосалқы программа). Мысалдар:

Слайд 151
Функциялар
Есеп: екі санның үлкенін анықтайтын функция құру және оны қолдануға

мысал келтіру
Функция:

формальды параметрлер





function Max (a, b: integer): integer;
begin
if a > b then Max := a
else Max := b;
end.

бұл функцияны нәтижесі


ФункцияларЕсеп: екі санның үлкенін анықтайтын функция  құру және оны қолдануға мысал келтіруФункция:формальды параметрлерfunction Max (a, b:

Слайд 152Функциялар
Ерекшеліктері:
тақырыбы function сөзімен басталады
функцияда формальды параметрлер процедурадағыдай сипатталады
айнымалы параметрлерді пайдалануға болады
тақырыптың

соңында қоснүктеден кейін нәтиженің типі көрсетіледі
функциялар негізгі программадан ЖОҒАРЫ орналасады
ФункцияларЕрекшеліктері:тақырыбы function сөзімен басталадыфункцияда формальды параметрлер процедурадағыдай сипатталадыайнымалы параметрлерді пайдалануға боладытақырыптың соңында қоснүктеден кейін нәтиженің типі көрсетіледіфункциялар

Слайд 153Функциялар
Ерекшеліктері:
жергілікті айнымалыларды жариялауға және пайдалануға болады
нәтиже болатын мән - аты функцияның

атымен сәйкес келетін айнымалыға жазылады; оны жариялаудың ҚАЖЕТІ ЖОҚ:
ФункцияларЕрекшеліктері:жергілікті айнымалыларды жариялауға және пайдалануға боладынәтиже болатын мән - аты функцияның атымен сәйкес келетін айнымалыға жазылады; оны

Слайд 154Программа
program qq;
var a, b, max: integer;




begin
writeln(‘Екі сан енгіз');
read(a, b);

max := Max ( a, b );
writeln(‘Санның үлкені ', max );
end.

function Max (a, b: integer): integer;
begin
...
end;

c

c

c

нақты параметрлер

функцияны шақыру

Программаprogram qq;var a, b, max: integer;begin writeln(‘Екі сан енгіз'); read(a, b); max := Max ( a, b

Слайд 155Логикалық функциялар
Есеп: енгізілген санның - жай сан екендігін анықтайтын функция құру.
Ерекшеліктері:
жауабы

– логикалық мән (True немесе False)
функцияның нәтижесін if, while шарттарында логикалық шама ретінде қолдануға болады
Алгоритм: 2-ден N-1-ге дейінгі аралықтағы бөлгіштердің санын есептейміз, егер олардың саны нөлге тең болмаса енгізілген санның - құрама сан болғаны.

count := 0;
for i := 2 to N-1 do
if N mod i = 0 then
count := count + 1;
if count = 0 then
{ N саны – жай сан }
else { N саны – құрама сан }

for i := 2 to N-1 do
if N mod i = 0 then
count := count + 1;

Логикалық функцияларЕсеп: енгізілген санның - жай сан екендігін анықтайтын функция құру.Ерекшеліктері:жауабы – логикалық мән (True немесе False)функцияның

Слайд 156Логикалық функциялар
program qq;
var N: integer;










begin
writeln(‘Бүтін сан енгіз');
read(N);
if Prime(N)

then
writeln(N, ' – жай сан')
else writeln(N, ' – құрама сан');
end.

function Prime (N: integer): boolean;
var count, i: integer;
begin
i := 2; count := 0;
while i*i <= N do
if N mod i = 0 then count := count + 1;
i := i + 1;
end;
Prime := (count = 0);
end;


функцияны шақыру

нәтижесі – логикалық мән

шарт дегеніміз – логикалық мән

таңдап алу тек -ге дейін

Логикалық функцияларprogram qq;var N: integer;begin writeln(‘Бүтін сан енгіз'); read(N); if Prime(N) then    writeln(N, '

Слайд 157
Тапсырмалар
"4": 1-ден N-ге дейінгі сандардың қосындысын анықтайтын функция құру және оны

қолдануға мысал келтіру.
Мысал:
Сан енгіз:
100
қосынды = 5050
"5": Шахматты ойлап шығарған адамның N-ші торға неше бидайдың қоюын сұрағанын анықтайтын функция құру. ( 1-шісіне – 1 дән, 2-шісіне – 2 дән, 3-шісіне – 4 бидай дәнін, …)
Мысал:
Тордың нөмірін енгіз:
28
28-шісі торда 134217728 бидай дәні.
Тапсырмалар

Слайд 158
Тапсырмалар (2-нұсқа)
"4": Екі натурал санның ең үлкен ортақ бөлгішін анықтайтын функция

құру және оны қолдануға мысал келтіру.
Мысал:
Екі сан енгіз:
14 21
ЕҮОБ(14,21)=7
"5": Синус функциясын қатардың қосындысы секілді есептейтін функция құру. (0.001 дәлдікпен)

Мысал:
Градус түріндегі бұрышты енгіз:
45
sin(45) = 0.707

x радиан түрінде!

Тапсырмалар (2-нұсқа)

Слайд 159
Фильмнің соңы

Фильмнің соңы

Что такое shareslide.ru?

Это сайт презентаций, где можно хранить и обмениваться своими презентациями, докладами, проектами, шаблонами в формате PowerPoint с другими пользователями. Мы помогаем школьникам, студентам, учителям, преподавателям хранить и обмениваться учебными материалами.


Для правообладателей

Яндекс.Метрика

Обратная связь

Email: Нажмите что бы посмотреть