Слайд 2 Сабақтың тақырыбы:
Сутектің алынуы,қолданылуы.Сутектің химиялық, физикалық қасиеті.
Өткізілу күні:04.02.2016ж
Өткізілу уақыты: 8.00
Мұғалім:
Хуатай Д.
Қатысушылар:8»Б»сынып оқушылары
Пән: Химия
Слайд 3
Әр бала- жарық жұлдыз, жарқырауына жәрдемдесу - басты парыз
Слайд 4Сабақтың мақсаты:
“Сутегі, қасиеттері,алынуы, қолданылуы”атты тақырыптасабақ өту барысында оқушылардың жалпы түсінігін қалыптастыру,оқу
мақсатын қою және және оған жету жолдарын көрсету, сутектің химиялық элемент және жәй зат ретінде түсінігін қалыптастыру, Сабақты меңгеруді тексерудің мүмкін болатын тәсілдерін үйрету, нәтижесін көрсете білуге тәрбиелеу
Слайд 5Оқытудың күтілетін нәтижелері:
Сутегі, сутек қосылыстарының қасиеттері туралы білімдері кеңейе және
тереңдей түседі;
Слайд 6
Сутегі туралы түсінік
Сутегінің
физикалық,
химиялық қасиеттері:
Сутегінің алынуы
Сутегінің қолданылуы
Слайд 7
ҮЙ ТАПСЫРМАСЫ
БОЙЫНША
СҰРАҚ-ЖАУАП
Слайд 8Сутектің период
тық жүйедегі
орны
Белсенді металл
мен қышқыл
әрекеттесіп
не түзеді?
Изатоп дегеніміз
Не?
Жер қыртысында
ең көп
тараған
элемент
Сутектің изатоп
-тарын ата
Сутекті
ең
алғаш алған
ғалым кім?
Сутекке” Гид-
рогениум” деп
ат берген
ғалым кім?
“Гидрогениум”
атынша
андай
ағына береді
Периодтық
жүйедегі
сілтілік
металдар
Көп тараған
сутектің
маңызды
қосылысы
Сутектің салыс
тырмалы атом
дық массасы
Сутектің
молекулалық
массасы
12
11
10
9
8
7
6
5
2
4
3
1
Слайд 10
Жер бетінде сутек бос күйінде кездеспейді, көп тараған қосылысы-су. Судағы сутектің
массалық үлесі 11% пайыз. Сонымен қатар сутек табиғатта қосылыстар құрамында кездеседі
Слайд 12
Мұнай құрамындағы метан газында
Слайд 13
Жануарлар мен өсімдіктер организмінде
Бұл мәселелерді
ағылшын химигі 1766 жылы Генри Кавендиш шешті. Бұл газ жанғанда су түзілетін болғандықтан бертін келе оны “гидрогениум” (гректің “һюдор” - су, “генан” - туғызамын деген сөздерінен сутек деп атаған.
Слайд 15
Сутектің ашылуы
▪1776 жылы ағылшын ғалымы Г.Кавендиш сутектің қасиетін анықтап,басқа
газдардан айырмашылығын анықтап берген.
▪Француз ғалымы А. Лавуазье сутекті алғаш судың құрамынан бөліп алды және судың құрамы сутек пен оттектен тұратындығын дәлелдеді. Ол сутектің жай зат екенін анықтап, оған “гидрогениум” деп ат берген. Латынша бұл “су тудырушы” дегенді білдіреді.
Слайд 17 Сутек
H
1
1S
Табиғатта таралуы 1 , 0 0
79
Жер қыртысында (массалық үлесі бойынша)
Слайд 18Сутек атомының құрылысы
Сутек атомы ядродан және
бір электроннан тұрады.
Атомның электрондық конфигурациясы
1s 1
Слайд 19Сутектің изотоптары
Изотоп – ядродағы атомдардың
белгілі бір түрі
1. протон саны бірдей
(сондықтан ядро заряды бірдей);
2. нейтрон саны әртүрлі
(сондықтан Аr әртүрлі)
Н(1Н)– протий; D(2Н)– дейтерий ;T(3Н)– тритий
Н ( 1р+ + 0n0 ) + 1e- Аr H=1
nD ( 1р+ + 1n0 ) + 1e- Аr D=2
T ( 1р+ + 2n0 ) + 1e- Аr T=3
Слайд 20Сутек атомы
Валенттілік мүмкіндіктер: I
атомының электрондық конфигурациясы: 1s1
Слайд 21Сутегі молекуласы
Н2 – екі атомды, жәй зат
химиялық байланыс түрі:
ковалентті полюссіз H – H
Слайд 23 Сутегі газын алуға арналған құрылғылар
Суды
ығыстыру арқылы
Ауаны ығыстыру арқылы
Слайд 25ТӘЖІРИБЕ
Зертханада сутегін жинаудың екі әдісі.
Суды ығыстыру
Слайд 26Сутегінің алынуы
Зертханада:
Мырыш түйірін тұз қышқылымен әрекеттестіріп:
Zn+2HCl=ZnCl2+
H2
мырыш хлориді
Калийді сумен әрекеттестіріп:
2К+2H2O=2KOH+H2
калии гидроксиді
өндірісте:
Электр тоғының әсерімен суды айыру: 2H2O=2H2+O2
Слайд 27
Белсенді ме.+қышқыл= =тұз+ сутек
Белсенді ме. +су = сілті+ сутек
Слайд 28Физикалық қасиеті
Сутегі газ түсі, иісі және дәмі жоқ.
Өте жеңіл
газ (ол 14,4 есе ауадан жеңіл), суда аз ериді (1 л суда 20°С небәрі 18 мл сутегі ериді). -252,8°С температурада және атмосфералық қысымда сұйық күйге айналады, сұйық күйдегі сутегі түссіз болып келеді. Күн жүйесінің 95%-н сутегі құрайды. Ғарышта ең кең тараған элемент.
Слайд 29
Сутегінің химиялық қасиеттері
Жәй заттармен,металдармен
2Na+H2=2NaH натрий гидриді
Ca+ H2=CaH2 кальций гидриді 2AI + 3H2 = 2AIH3 (қыздырғанда 10000С)
алюминий гидриді
Реакция нәтижесінде гидридтер түзіледі.
Слайд 30
Жәй заттармен, бейметалдармен
H2 + O2 = 2H2O +572 kДж
H2 +Cl2 =2HCl
C
+H = CH4
H2 +S = H2S
Реакция нәтижесінде газдар түзіледі.
Слайд 31 Сутегінің күрделі заттармен әрекеттесуі
(II) мыс оксидін
қыздырып, оған сутегін жіберсек мыс оксидінің қара түсі жойылып қызыл түске айналады.
CuО +H2 =H2O +Cu
Слайд 32 Тәжірибе
Сутегінің күрделі заттармен әрекеттесуі
Слайд 35 СУ. ВОДА. WATER
Сутек пен оттек қосылыстарының ең маңыздысы
– су. Жер бетінің 71%- зын су алып жатыр.Табиғаттағы су таза болмайды, оның ішінде еріген, ерімеген заттар және бактериалар бар. Таза суды айдау арқылы алады, айдалған суды дистильденген су деп атайды. Судың молекуласында сутектің екі атомы бір оттек атомымен байланысқан
Слайд 37
Үй тапсырмасы:
30,31,32-тақырыптарды оқып
келу
тапсырма №9
Сутек тарауы бойынша
тест құрастыру
Слайд 39Мыс сульфаты
суда жақсы ериді
Құм суда
ерімейді
Бор қышқылы
суда аз ериді
Су – әмбебап еріткіш, ионды қосылыстар мен
полюсті молекуладан құралған заттарды
жақсы ерітеді
Слайд 40 Химиялық қасиеттері
Су көптеген химиялық реакцияларда
еріткіш ретінде қатысады.
А) белсенді металдармен (Na,K,Ca,Ba)
2H2O + 2Na =2NaOH + H2
Г) Әлсіз негізбен әлсіз қышқылдан құралған тұздармен гидролиз реакциясына түседі
AI2S3 + 6H2O = 2AI(OH)3 +3H2S
B) Бейметалдармен (CI2, Br2,I2)
H2O +CI2 =HCI + HCIO
Слайд 41 Сутектің пероксиді
Сутек пен оттектің тағы бір қосылысы сутектің пероксиді Н2О2.
Слайд 42Физикалық қасиеттері
Сутек пероксиді түссіз қою сұйықтық,
tбал= - 41оС,
tқайн.= 150,2оС, ρ=1,45г/мл.
Сусыз пероксид өте қопарылғыш келеді. 30%-дық ерітіндісі пергидроль деп аталады.
Слайд 43 Химиялық қасиеттері
Сутек пероксидінің судағы ерітіндісінің ортасы
қышқылдық, себебі ол мынадай жолмен диссоциацияланады:
H2O2↔H+ + HO2- (Кдисс.=1,5∙10-12).
Жарық жерде сақтағанда, қыздырғанда немесе катализатордың әсерінен сутек пероксиді оңай ыдырайды:
MnO2
2H2O2 → O2↑ + 2H2O
Оттегін бөлетін болғандықтан, пероксид залалсыздандырғыш және ағартқыш зат ретінде қолданылады.
Слайд 45 Сутек пероксидінде оттектің
тотығу дәрежесі -1 болғандықтан, ол тотықтырғыштық та
-1 +3 +5 -2
H2O2 + KNO2=KNO3 + H2O
тотықсыздандырғыштық та қасиет көрсетеді:
-1 +7
5H2O2 + 2KMnO4+3H2SO4=
+2 0
=2MnSO4 +5O2 + K2SO4 +8H2O
Слайд 47Үйге тапсырма:
Mr (H2O)=18 Mr (CH4)=16
W1(H)=2/18 =1/9 = 0.111 (11.1)
W2(H)= 4/16=
1/4= 0.25 (25)
Жауабы:СН4>Н2О
Берілген қосылыстың қайсысында сутектің массалық үлесі жоғары
H2O немесе CH4
Берілген қосылыстың қайсысында сутектің массалық үлесі жоғары
H2O немесе CH4
Слайд 48№2 тапсырма
Өзгерістерді жүзеге асыратын тиісті реакция теңдеулерін жазып, жүру жағдайын көрсетіп,
түзілген затты атаңдар.
H2O2 O2 H2O H2
Слайд 49№3 тапсырма
Тазалығы 96% 80г. металдық мырыш 240 мл. 35% -дық тығыздығы
1,174г/мл.тұз қышқылымен әрекеттескенде бөлінетін сутегінің көлемін,зат мөлшерін,молекулалар санын есептеңдер.
Слайд 50№4 тапсырма
Жергілікті су көздері туралы эссе жазып келу:
1. Бұқтырма өзені және
Бұқтырма су қоймасы туралы;
2. Марқакөл , Алакөл, Зайсан көлдері су көздерін қорғау жайында;
3.Ертіс өзенінің болашағы.
Слайд 51№5 тапсырма
Адам денесі орта есеппен алғанда массасы бойынша 65% оттектен, 18%
көміртектен және 10% сутектен тұрады. Адам денесіндегі оттек, көміртек және сутек атомдарының сандарының қатынастары қандай?
Слайд 52 Шешуі:
Кез келген заттың
құрамындағы әр элемент атомдары сандарының қатынасы олардың зат мөлшерлерінің қатынасындай. Оны табу үшін адам денесінің 100 г үлгісін қарастырған ыңғайлы. Сонда 100 г үлгідегі әр элемент атомдарының жалпы массасы сан жағынан сол элементтің проценттік мөлшеріне тең болады.
Яғни: m(O)=65 г; m(С)= 18 г; m(H)=10 г.
Енді олардың атомдарының молярлық массасына сүйене отырып, әрқайсысының зат мөлшерін табайық:
Слайд 53
Демек, адам денесіндегі ең көбі – сутек атомдары, одан кейін сан
жағынан оттек атомдары, ең азы (аталған элементтер ішінде) көміртек атомдары.
Слайд 54Өз біліміңді бағала!
«5» - 89%-100 %
«4» - 75%-88%
«3» - 61%- 74%
«2» - 60% және одан төмен.
Слайд 55Қолданылған әдебиеттер
1. Б.А. Бірімжанов. Жалпы химия, Алматы 2001
2. Интернет желісі.
3.
“1001 задач по химии” Л.А. Слета, А.В. Черный, Ю.В. Холин изд.“Илекс” “Ранок” Москва –Харьков 2005 г.
4.Н.Е Кузменко,В.В Еремин,В.А Папков «Начало химии» Пособие для учителей. М.: Экзамен, 2010, 324 с.
5. Бердоносов С.С., Бердоносов П.С. Справочник по общей химии. М.: АСТ, Астрель, 2002, 285 с.
6. “Химия пособие репетитор” изд.“ Ростов –на- Дону “Феникс” 1997 г.
7. Большой справочник “Химия” для школьников и поступающих в вузы” изд. Москва “Дрофа” 2000г.