Презентация, доклад на тему TABIIY RESURSLARDAN OQILONA FOYDALANISH: ATMOSFERA HAVOSINI MUHOFAZA QILISH

O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON
MILLIY UNIVERSITETI
Geografiya va Tabiiy resurslar fakulteti
Tabiiy geografiya kafedrasi
“Amaliy geografiya” fanidan

Tayyorladi: geografiya yo’nalishi 4-kurs talabasi
Abdujabbarova G. A.
Qabui qildi: p.f.n. Nikadambayeva X.B.

TAQDIMOT ISHI

va ularni baholash

3.Atmosfera havosini muhofaza qilishda ko’riladigan chora - tadbirlar

Reja:

egallagan. Havo qobig‘ining og‘irligi 5,2 x 1021 g., Atmosferaning quyi chegarasi yer yuzasi hisoblanadi, yuqori chegarasi esa unchalik aniq emas, taxminan 2-3 ming km deb qabul qilingan. Atmosfera bo’lmaganda edi, Oydagi kabi hayot bo’lmas edi: yer yuzasi kunduzi +100C qiziganda, kechasi -100C sovigan bo’lar edi.

Atmosfera gazlarning mexanik
aralashmasidan iborat.
Azot - 78,10 %
kislorod - 20,93%
argon - 0,93%
kabonat angidrid - 0,03 %
chang, suv bug‘i, aerozollar,
inert gazlar - 0,2 % dan kam

tahmin qilinadi.
qichda atmosfera asosan suv bug‘lari, vodorod va ammiak gazlaridan tashkil topgan, kislorod erkin holda bo‘lmagan, lekin Quyoshdan keladigan ultrabinafsha nurlari ta'sirida suv bug‘lari vodorod va kislorodga bo‘linib turgan.
Ikkinchi bosqichda atmosfera asosan karbonat angidrid gazidan tashkil topgan. Ushbu gaz vulqon otilishi natijasida ajralib chiqqan va toshko‘mir davrida bu bosqich tugagan, chunki o‘simliklar fotosintez natijasida karbonat angidridni yutib, kislorodni ko‘plab ajratib chiqargan
Uchinchi bosqich paleozoy davridan boshlanadi, ya'ni shu davrdan boshlab atmosfera hozirgi tuzilishga ega bo‘la boshlagan. Akademik V.I.Vernadskiyning ta'kidlashicha, bunda asosan tirik organizmlar asosiy rol o‘ynagan.

issiqlik va moddalar almashinuviga imkon beradi.

2.Ultrabinafsha nurlardan himoya qiladi.

3. Yerda suvni ushlab turadi, suv aylanishini ta'minlaydi.

4. Yer yuzida quyosh issiqligining qayta taqsimlanishiga ta'sir ko‘rsatadi, iqlimni mo‘'tadillashtirib turadi.

5. Yer yuzida organik hayotning mavjudligini ta'minlaydi.

samarasi». Dunyo bo‘yicha XX asrning 50-yillaridan boshlab, energiya ishlab chiqarishning keskin ortishi munosabati bilan atmosferaga katta miqdorda chiqindilar chiqarila boshlandi. Atmosferaga chiqariladigan chiqindilar miqdori yiliga 5 mlrd tonnani tashkil qildi. Bu miqdor yil sayin orta boshladi. Bu esa Yerdagi o‘rtacha harorat 1890-yildagi 14,5°C dan 1980-yilda 15,2°C ga, ya’ni 0,7 darajaga ortishiga olib keldi. Mazkur ko‘rsatkich yil sayin ortib borish xususiyatiga ega. Bu esa «issiqxona samarasi »ning yuzaga kelishiga sabab bo‘lmoqda. Olimlarning fikricha, «issiqxona samarasi»ni vujudga keltiruvchi gazlarning hozirgi ortish sur’ati saqlanib qolsa, har 10 yilda harorat 0,2—0,5 darajaga ortib boradi.

bo‘yicha havo haroratining 1—2 darajaga ko‘tarilishi natijasida Yevrosiyoda tundra, o‘rmontundra, tayga, aralash va keng bargli o‘rmonlar, o‘rmon-dasht va dasht tabiat zonalarining shimolga siljishi kutilmoqda. Bundan tashqari, Yevropa va Afrikada daryolarning suv oqimi ortadi. Dunyo bo‘yicha havo haroratining ortishi muzliklarning erishi va okean suvlarining issiqlik ta’sirida kengayishiga olib keladi. XX asr davomida olimlarning hisobi bo‘yicha okean sathi 17,5 sm ga ko‘tarilgan. Amerika olimlarining bashoratiga ko‘ra 2100-yilga kelib Dunyo okeani sathi 1,4—2,2 m ga ko‘tarilishi mumkin. Bu okean sohillarida joylashgan ko‘pchilik davlatlarning suv ostida qolib ketishiga sabab bo‘ladi.

“ozon” qatlamini hosil qiladi. Ozon qatlami 2 xil foydali funksiyani bajaradi:
1. Yerdagi organik hayotni Quyoshning zararli ultrabinafsha nurlaridan saqlaydi.
2. Yerdan atmosferaga qaytuvchi infraqizil nurlarning 20 % ini o’zida tutib qolib, atmosferani qo’shimcha isitadi.
XX asrning 50-yillaridan boshlab, havoda freon gazlarining (xlor, ftor, uglerod) miqdori ko‘payganligi kuzatila boshlandi. Bu gazlar 25 km balandlikda joylashgan ozon qatlamini yemira boshladi. Ma’lumki, ozon qatlami Quyoshdan kelayotgan zararli ultrabinafsha nurlarini tutib qoladi.

yuzasiga ultrabinafsha nurlarining kirib kelishidonli ekinlar hosilini keskin kamaytirib yuborishi, odamlarning teri raki kasaliga chalinishlariga sabab bo‘lishi aniqlangan.








1989-yil 81 mamlakat olimlari, mutaxassislari hamda davlat arboblari qabul qilgan «Ozon qatlamini muhofaza qilish Xelsinki Deklaratsiyasi»da 2000-yilga qadar freon gazlaridan ishlab chiqariladigan mahsulotlarni kamaytirib borish tadbirlari belgilab berildi. Natijada so‘nggi yillarda ozon «tuynugi»ning maydoni qisqarib bormoqda.

toza saqlash maqsadida bir qator huquqiy normativ, hujjatlar, konvensiyalar, deklaratsiyalar va qonunlar ishlab chiqilmoqda. Masalan 1992-yilda BMT iqlim o’zgarishi bo’yicha konvensiya qabul qildi. Bu konvensiyaga 1993-yili o’zbekiston Respublikasi ham qo’shildi.
1997-yilda 160 mamlakat Kioto protokolini qabul qilib, atmosfera havosiga chiqariladigan chiqindilarni kamaytirish borasida majburiyat qabul qilishdi.
1996-yili O’zbekiston Respublikasining “Atmosfera havosini muhofaza qilish” qonuni qabul qilindi. Uning mohiyati:
Atmosfera havosini tabiiy ekologik holati va tarkibini saqlash;
Atmosfera havosini turli fizikaviy, kimyoviy, biologik ifloslanishlardan saqlash;
Atmosfera havosini muhofaza qilish borasida qonun va qoidalarni tartibga solish;

Т.А. Ҳозирги замоннинг экология муаммолари ва табиат муҳофазаси. Т.: 2012.
3. Қаюмов А.А. ва бошқалар Табиатдан фойдаланиш ва уни муҳофаза қилиш. Т.: 2011.
4.Назаров И.Қ. География фанининг асосий муаммолари. Т.: 2013.
5.Rafiqov va boshqalar Amaliy geografiya. T.: 2010.
6. Internet ma’lumotlari: www.google.uz