Слайд 1Сабақтың тақырыбы:
Ауа райы және ауа райы элементтері мен құбылыстары
Слайд 2Сабақтың мақсаты:
7.3.2.3. «Ауа райы» ұғымын түсіндіру.
7.3.2.4. Жекелеген метеорологиялық элементтерді сипаттау
Слайд 3Тілдік мақсат:
Мәтінді оқи отырып метеорологиялық элементтерді (қысым, бұлттылық, температура, жел, жауын-
шашын, ылғалдылық) сипаттау және маңыздылығын түсіндіру, қолдану аясын атау
Суреттерді қоладана отырып, метеорологиялық құрал-жабдықтарды атау, ажырата алу.
Слайд 4Негізгі терминдер:
ауа-райы,
изогиета,
изобара,
атомосфералық қысым,
бұлттылық,
температура,
жел,
жауын-шашын,
ылғалдылық,
құрал
жабдықтар: термометр, гигорометр, барометр, анероид, анемометр, флюгер
Слайд 5Диалогқа арналған сөз тіркестері:
Несімен ерекшеленеді..?
Терминді түсіндіріңіз...
Ауа-райы, дегеніміз - ….
Термометр, гигорометр, барометр,
анероид, анемометр, флюгер ... өлшейді
Слайд 6Аудиотыңдалым
https://www.youtube.com/watch?v=8TJJ1HHDJCg
https://www.youtube.com/watch?v=Vb3YgTZI6qQ
https://www.youtube.com/watch?v=oTcxaqiIg4U
Слайд 7Аудио тыңдалым негізіндегі сұрақтар:
Ауа райының қандай құбылыстарын байқадыңыздар?
Кімге қандай ауа райы
құбылыстары ұнады?
Ауа райын бақылау қажет пе? Неліктен?
Ауа райының құбылмалығы адам ағзасына қалай әсер етеді?
https://www.twig-bilim.kz/film/glossary/weather-5422/
Слайд 8Бейне таспаға назар аударайық!
https://twig-bilim.kz/film/types-of-weather-introduction-5459/
Слайд 9Бейне таспа негізіндегі сұрақтар:
Ауа температурасы дегеніміз не?
Атмосфералық қысым неге байланысты өзгеріске
ұшырайды?
Ауадағы су буы қай шамамен тығыз байланысты?
Буланушылық дегеніміз не?
Слайд 10Топтық жұмыс:
Ауа райы элементтері мен ауа райы құбылыстарын анықтап жіктеу.
Ауа райы
және климат ұғымын мәтін негізінде талдау. Мысалдар келтіру.
Слайд 11Тақырыпты «кубизм» әдісі арқылы талдау
А. Сипаттаңыз (ауа райы элементтері мен құбылыстарын)
В.
Салыстырыңыз (Ауа райы және климат ұғымын мәтін негізінде талдау,оңтүстік жарты шар мен солтүстік жарты шардағы ауа массаларын орналасқан жері бойынша салыстыру)
С. Талқылаңыз ( климаттық белдеу атауы, ауа массалары түрлері, қозғалысы)
D. Қолданыңыз (ауа райына адам және оның шаруашлығы қалай бейімделген)
Топтық жұмыс жоспары:
Слайд 12Топтық жұмысты бағалау(жетті/талпынды)
Слайд 13Ауа райы элементтері мен ауа райы құбылыстарын анықтап жіктеу.
Слайд 141) Ауа райы элементтері мен ауа райы құбылыстарын анықтап жіктеу.
Слайд 152) Мәтіннен үзіндіні оқып 1 тәулік пен бірнеше тәулік ішінде жүретін
үрдісті ажыратыңыз
Аптаның басында ыстық болса, бірер күннен кейін аспанды бұлт торлай бастайды. Аптаның ортасында ақ жауын басталып, бірнеше күнге созылады. Сөйтіп, бірнеше күнде құрғақ ыстық, бұлыңғыр, жауын шашынды ауа райы бірін-бірі ауыстырады. Тіпті бір тәуліктің өзінде оның әлденеше түрі ауысып отыруы мүмкін. Айтарлық, ертеңгі күн ашық еді. Түске қарай будақ бұлттар қалыңдап, тұтаса келе нөсер жаңбыр төгіп өтті. Кешке аспанды қалың бұлт жауып, бұлыңғыр ауа райы орнады.
Слайд 17Ауа массалары дегеніміз- белгілі бір жерде ұзақ тұрақтаған, өзіндік қасиеті бар(температурасы,
ылғалдылығы, мөлдірлігі), ауаның жиынтығы.
Ауа массаларының қозғалысына байланысты белгілі бір ендіктерге тән ұяшықтарға жіктеледі.
Слайд 18Жұптық жұмыс:
Тау шыңдары жазыққа қарағанда салыстырмалы түрде күнге жақын болғанмен қар
басып, мұз жамылғысы болатынын түсіндіріңіздер.
Слайд 19Кім жүйрік?
Жұптық тапсырманы тез орындаған оқушылар бағаланады
Слайд 20Термометр
Грек тілінен.Therme - жылу + Metreo - өлшеймін
Термометр –ауа,
топырақ, су температурасын анықтауда қолданылатын құрал. Метеостанцияда, температура максимум температура сынап термометрімен, ал минимум температура спирттік темометрмен өлшенеді.
Слайд 21Барометр
Грек тілінен Baros - ауырлық + Metreo – өлшеймін.
Барометр
– атмосфералық қысымды өлшейтін құрал. давления.
Слайд 22Гигрометр
От греч. Hygros - влажный
Гигрометр - прибор для измерения
влажности воздуха или других газов. Различают волосные, конденсационные и весовые гигрометры, а также регистрирующие гигрометры (гигрографы).
Слайд 23Жауын шашын өлшейтін құрал.
Плювиометр
Цилиндр тәрізді шелек, ол қаданың басына ернеуі
2 м биіктікте тұратындай етіп орнатылады. Айналасы қалқанмен қоршалады. Жиналған су мөлешірн өлшеуіш стақан арқылы анықтайды.
Слайд 24Қар өлшеуіш сырық
Қар жамылғысының қалыңдығын өлшейтін құрал.
Слайд 25Термограф
Грек тілінен Therme - жылу + Grapho - жазамын
Термограф – ауа
температурасын үздіксіз түсіріп отырады.
Слайд 26Гелиограф
Грек тілінен Helios - күн+ Grapho – жазамын.
Гелиограф – күн түсуінің
ұзақтығын жазып тіркейді.
Слайд 27Нефоскоп
Нефоскоп – бұлттардың жылдамдығы мен бағытын анықтайтын құрал.
Слайд 28
Бұлттылықты өлшейтін құрал
Бұлттылықты өлшейтін құрал – төменгі және жоғаррғы қабаттарының қалыңдығын
анықтауға арналған құрал.
Слайд 29Анемометр
Грек тілінен Anemos - жел + Metreo - өлшеймін
Анемометр –
жел жылдамдығын өлшейтін құрал.
Слайд 30Боран өлшеуіш құрал
Жел арқылы қар мөлшерін анықтайтын құрал.
Слайд 31
Радиозонд
Радиозонд – арнаулы аспаптар газ толтырылған шар көмегімен биікке, көбіне стратосфераның
орта тұсына дейін көтеріледі. Өрлеп бара жатқан жолында түрлі биіктіктегі ауаның температурасын, қысымын, ылғалдылығын өлшейді.
Слайд 32Метеорологиялық зымыран
Метеорологиялық зымыран – мезосфера мен ионосфера қабаттарын зерттеу үшін қолданылады.
Шарықтау шегіне жеткенде, бақылау аспаптары орналасқан бас бөлігі бөлініп, парашютпен қалықтап түседі. Радиосигнал арқылы мәліметтерді жеткізеді.
Слайд 33
Метеорологиялық спутник
Метеорологиялық спутник – Жердің жасанды серігі. Фотосуреттер түсіріп, үздіксіз теле
көріністер беріп отыырады.
Слайд 34Жеке жұмыс:
Метеорологиялық құрал-жабдықтарды атау, маңыздылығы анықтау.
Метеосайттан(gismeteo.kz) Ақтөбе қаласының бір апталық ауа
райы көрсеткішін жазып, күнделік жасау. Ауа райын болжаудың маңызын талдау.
Есептер шығару.
Слайд 35Метеорологиялық құрал-жабдықтарды атау, маңыздылығы анықтау
Слайд 36Ауа райын болжаудың маңызын талдау
Слайд 37Географиялық есептер:
3000 м биіктікте термометр 0 градусты (С) көрсетті. Бұл кезде
тау етегінде қандай ауа температурасы болды?
3-сурет бойынша жаздыгүні
таудың: А,Б,В,Г нүктелерінде
қандай ауа температурасы
болатынын анықтау керек.
Егер тау етегінде +20гр. С жылы
болса ше?
А-
Б-
В-
Г-
Слайд 383. Альпинистер 300 м биіктікке көтерілгенде, барометр осы биіктіктегі атмосфералық қысым
650 мм.сын.бағ. екенін көрсетті.Бұл кезде жер бетіндегі атмосфералық қысым нешеге тең болады?
4.Егерде төбенің етегі сынап бағанасы бойынша 758 мм-де болса,40 м-де төбе биіктігінің қысымы қанша?
Слайд 39Негізгі сілтемелер:
1. Большая Энциклопедия для детей. Том 1
2. www.yandex.ru
3. Картинки –
поисковая система www.yandex.ru
Слайд 40Үй тапсырмасы:
Кітаптағы 6 тақырыпты оқып, конспектілеу
Негізгі терминдерге түсінік беру.
Ауа райындағы ерекше
құбылыстарға мақала іздеу
Слайд 41Рефлексия:
Менің түсінгенім...
Маған түсінуге қиын болғаны...
Менің ұсынысым...
Қызықты болғаны......
Слайд 42Қосымша сұрақтар:
Дүние жүзіндегі ең мол сулы өзендер қайда орналасқан және неліктен?
Жер
шарындағы ең құрғақ материкті атаңыздар.
Жер шарындағы ең суық материкті атаңыздар. Олардың құрғақ және суық болу себебі неде?
Жер шарында неше жоғарғы қысым, неше төменгі қысым белдеуі бар?
Жоғарғы және төменгі қысым орнағанда ауа райы қалай өзгереді?