Слайд 1«Алтынтөбе» жалпы орта мектебі
интеллектуалды сайыс
«Жас биолог - 2016»
Дайындаған: биология пәнінің
үйірме жетекшісі Ғ.Көмекова
Слайд 2Сабақтың барысы:
І.Ұйымдастыру:
Сәлемдесу
Топқа бөлу, топ өздерін таныстыру.
І-топ: Алғырлар
ІІ-топ: Тапқырлар
Слайд 3Ойын шарты:
Ойын 7 кезеңнен тұрады
1-кезең: «Кім білгір?» әр оқушыға 5 сұрақ
оқылады.Әр бір жауап 1 ұпай.
2-кезең: Мақал-мәтел сайысы (әр оқушы 2 мақалды толықтырып айтуы тиіс).
3-кезең: Ұлы есімдер.Әр оқушыға ұлы тұлғалардың есімі беріледі соны қорғайды.
4-кезең: «Ойлан, тап!»
(берілген әріптерден көбірек құс, аң және өсімдік аттарын құрастыр)
Слайд 45-кезең: «Ғажайып биология» әр оқушыға 5 сұрақ оқылады.Әр бір жауап 1
ұпай.
6-кезең: «Сенесіз бе, сенбейсіз бе?» кезеңінде әр оқушыға 2 сұрақ оқылады. Сайыскерлер оқылған сұраққа сенемін немесе сенбеймін деп жауап береді. Дұрыс жауап үшін 1 ұпай беріледі
Қорытынды.
7-кезең:«Егер де мен ...» қысқаша эссе жазып, оқып беру:
Ескерту:Әр жауап бір ұпайдан тұрады.
Ойын соңына дейін барлығы есептеліп әр топтың жеңімпазы ойын соңында анықталады.
Слайд 254.Цитология бөлімі бойынша сұрақтар
1. Жасушаға түскен бөгде заттарды ерітеді:
2.
Жасушадағы көпіршік, түтікше тәрізді органоид:
3. Пластидтер болады:
4. Жасушадағы органикалық қосылыстар:
5. Нәруызды түзетін аминқышқылдардың саны:
Слайд 26
4. Цитология бөлімі бойынша жауаптар
1. Жасушаға түскен бөгде заттарды ерітеді:
Лизосома
2. Жасушадағы көпіршік, түтікше тәрізді органоид: Гольджи жиынтығы
3. Плаастидтер болады: Өсімдіктерде
4. Жасушадағы органикалық қосылыстар: Нәруыздар, май
5. Нәруызды түзетін аминқышқылдардың саны: 20
Слайд 275. Биологиялық ғалымдар бойынша сұрақтар
1. Хромосомалық теорияны жарыққа шығарды:
2.
Ядролық сынақ өткізуге мораторий жариялаған тұлға:
3. Эволюциялық ілімнің негізін салған ғалым :
4. «Зоология философиясы»атты еңбек жазған ғалым :
5. «Невада – Семей» қозғалысын басқарған:
Слайд 285. Биологиялық ғалымдар бойынша жауаптар
1. Хромосомалық теорияны жарыққа шығарды:
Т.
Морган
2. Ядролық сынақ өткізуге мораторий жариялаған тұлға: Н. Назарбаев.
3. Эволюциялық ілімнің негізін салған ғалым :
Ч. Дарвин
4. «Зоология философиясы»атты еңбек жазған ғалым: Ж. Б. Ламарк
5. «Невада – Семей» қозғалысын басқарған:
О. Сүлейменов
Слайд 296. Жүйке жасушасы бойынша сұрақтар
1.Жүйке жасушаның аты :
2.Жүйке жасушасының қысқа өскіні:
3.Жүйке
жасушасының ұзын өскіні:
4.Жүйке жүйесі бөлінеді:
5.Жүйке жүйесінің бақылауымен бөлінетін гормон:
Слайд 306. Жүйке жасушасы бойынша жауаптар
1.Жүйке жасушаның аты :Нейрон
2.Жүйке жасушасының қысқа
өскіні:Дендрит
3.Жүйке жасушасының ұзын өскіні:Аксон
4.Жүйке жүйесі бөлінеді: 2 – топқа
5.Жүйке жүйесінің бақылауымен бөлінетін гормон:Адреналин
Слайд 321) Күтебілсең –….
2) Қаражер –…..
жержомарт
қарыз арқаламайды
Слайд 331) Жерібайдың – …..
2)Бейнетіңқаттыболса,….
елі бай. Тапқаныңтәттіболады.
Слайд 34
1) Жігітті – намыс өлтіреді,….
2) Қазақ қуға қосылмас,….
Қыранға бүркіт қосылмас.
Қоянды қамыс
өлтіреді.
Слайд 35
1) Жер – қазына, су –….
2) Ынтымақ –…..
алтын. елдіңырысы,
Слайд 36
1)Ылғал – …..
2) Бір тал кессең,…..
жердіңырысы.
Он тал ек.
Слайд 37
1. Ағаш көркі ‒ жапырақ,...
2. Дәрі шөптен ‒ шығады,...
(адам
көркі шүберек). (дана көптен шығады).
Слайд 381. Дала көркі ‒ мал,...
2. Тау бұлағымен көрікті,…
(өзен көркі
тал). ,
(бұлақ кұрағымен көрікті).
Слайд 391)Бағым өссін десең,……. ,
2)Бағың өссіндесең …………. .
бақөсір тағыөсір
Слайд 401)Аққудың киесі бар, ……………… .
2)Құлазыған шөл жетім,
…………………………………….,
Сортаңға құйған сел жетім.
киіктің
де иесі бар
Құс қонбаған көл жетім,
Слайд 411)Туған жердей жер болмас
..................
2)Жері байдың , ...........
(Туған елдей ел
болмас)
(елі бай)
Слайд 421)Көз қорқақ, ... .
2)Қоянды қамыс өлтіреді, ... .
қол батыр
ерді намыс
өлтіреді
Слайд 431)Қына тасқа бітеді, ... .
2)Көп жасаған білмейді, ... .
білім басқа
бітеді
көпті көрген біледі
Слайд 443-кезең: Ұлы есімдер.
1)Клавдий Гален
2)Әбу Насыр әл-Фараби
3)Уильям Гарвей
4)И.М.Сеченов
5)И.И.Мечинков
6)И.П.Павлов
7)Андреас Везалий
8)Әбу Әли ибн Сина
9)Х.Досмұхамедов
10)Ч.Дарвин
11)К.Линней
12)Р.Гук
13)Луи
Пастер
14)Ж.Б.Ламарк
15)Аристотель
Слайд 45
4-кезең: «Ойлан, тап!»
(берілген әріптерден көбірек құс, аң және өсімдік аттарын құрастыр
15 сөз шығу керек т.б)
К, І, А, Т, И, Ш, Л, Ғ, С, Ә, З, Б, Е, Р, М, П.
(сәбіз, піл, терек, шағала, ит, темекі, шит, кірпі, алма, марал, кит, ешкі, шіл, керік, алша, 15 сөз шығу керек т.б)
Слайд 465-кезең: «Ғажайып биология»
1
2
3
4
5
6
2
1
3
4
5
6
Слайд 47Қарасаң көзге көрінбес
Балтамен шапсаң білінбес.(Ауа)
Жұрттың бәрі сүйеді,
Бірақ қарай алмайды.(Күн)
Жұмбақ шешу
Слайд 48Табиғат туралы қандай ырым-тыйымдарды білесіз.
1.«Обал болады» деп егінді, шалғынды бейсауат бастырмайды.
2.«Көктей
соласың» деп, жамандыққа жорып, көкті жұлғызбайды.
3.«Қарғысы қатты» деп жапалақ пен жарғанатқа тигізбейді.
Слайд 49Бір шумақ өлең табиғатқа немесе жануарларға байланысты
Жүрегімде тербеген бір арман бар,
Аман
болсын аңдар, құстар, ормандар.
Ақыл – ойды жоюға емес адамдар,
Тіршілікті қорғау үшін арнаңдар
Слайд 50Өсімдіктерге байланысты метафорлық теңеулер:
Мақта- ақалтын, Бидай – сары алтын,
Күріш –
сыр маржаны, Жүгері – дала аруы,
Слайд 51 «Мақал сөздің мәйегі» берілген мақал – мәтелдерді жалғастыр
1. Қораңда малың
болсын,...
(көшеңде талың болсын).
2. Ағаш ексең аялап,...
(басыңа болар саябақ).
Слайд 52Логикалық сұрақтар
1. 9 бас,22 аяқ.Неше тауық,неше ешкі. (2 ешкі,7 тауық)
2. Аспанда
құстар тізіліп ұшып барады.Оның екеуі алда,артта екі құс,жанында екі құс.Барлығы неше құс тізіліп ұшып барады.
(6 құс)
Слайд 53Жұмбақты шеш
1. Бұйра тұлымы желмен ойнайды, қызыл мұрыны жерге бойлайды.(сәбіз)
2. Құйрығы
он қарыс, бұл айбатты...(жолбарыс)
Слайд 54Сандар сыры
70-75 рет
46-23
1300-1400 гр.
Слайд 55Ой сергіту.
1. Гүл өсімдіктің қандай мүшесі (көбею)
2.Ұлудың қан айналым жүйесі. (ашық)
Слайд 56Логикалық сұрақ
Ерте кезде көп қолды бастаған Қалше қыдыр дейтін батыр қолбасшы
болады.Ол бір жолғы жорығында сәтсіздікке тап болып,бастаған қалың қолы қырылып бітеді.Өзі жау қолынан жараланып,елсіз иен шөлде жығылып,жалғыз қалады.Шөлден әбден қақырығы түтеп,өлуге айналады.Осы сәтте көк аспаннан бір “құс” ұшып келіп,аузына су тамызып,оны өлімнен құтқарған.Бұл қандай құс?
Жауабы: Аққу
Слайд 57«Анықтама бюросы»
1. Мысықтың төлін – марғау
2. Аққу төлі –
көгілдір
3. Арыстан төлі – абадан
4. Түйе төлі – бота
5. Жолбарыс төлі – шөнжік
Слайд 58« Шешендік »
1. Гүл - адам өмірінің сәні.
2. Темекі -
денсаулық дұшпаны.
3. Қымыз - шипалы сусын.
4. Пияз - ауруға қарсы мың да бір ем.
5. Өсімдік - өмір тірегі.
Слайд 596-кезең: «Сенесіз бе, сенбейсіз бе?»
6
3
4
5
2
1
6
5
4
3
2
1
1
2
3
Слайд 601. Сенесіз бе, сенбейсіз бе саңырауқұлақты зерттейтін ғылымды микология деп атайды.
•
2. Сенесіз бе, сенбейсіз бе паразитті саңырауқұлақпен нан ашытуға болады.
• 3. Сенесіз бе, сенбейсіз бе дүниедегі ең биік ағаш – шырша
• 4. Сенесіз бе, сенбейсіз бе жануар жасушасында пластидтер кездеседі.
• 5. Сенесіз бе, сенбейсіз бе бақаның ескерткіші Франция мен Жапония елдерінде қойылған.
Слайд 611. Сенесіз бе, сенбейсіз бе қазақстанда 12 қорық бар
• 2. Сенесіз
бе, сенбейсіз бе тағамдарды бүлдіретін саңырауқұлақтарға мукорды жатқызады.
• 3. Сенесіз бе, сенбейсіз бе адамда 1 бас, 2 қол. 3 аяқ бар
• 4. Сенесіз бе, сенбейсіз бе адам бүйректің салмағы 150, жүректікі 250 - 300 г.
• 5. Сенесіз бе, сенбейсіз бе ағаштар 300 - 500 жыл жасайды.
Слайд 62• 1. Сенесіз бе, сенбейсіз бе картоптың отаны Қазақстан.
2. Сенесіз
бе, сенбейсіз бе ерте егілетін 1-4 С 0мәдени өсімдіктер қияр,қызан
3.Сенесіз бе, сенбейсіз бе үш ағзаның селбесуінен қына пайда болды
4. Сенесіз бе, сенбейсіз бе жүйке жасушасының атауы нейрон
5. Сенесіз бе, сенбейсіз бе адамда 46 хромосома
Слайд 631. Сенесіз бе, сенбейсіз бе сүтқоректілердің зәр шығару мүшесі бүйрек
2.
Сенесіз бе, сенбейсіз құстар қосарлы тыныс алады
3.Сенесіз бе, сенбейсіз бе үш ағзаның селбесуінен адам пайда болды
4. Сенесіз бе, сенбейсіз бе жүйке жасушасының атауы аксон
5. Сенесіз бе, сенбейсіз бе маймылда 46 хромосома
Слайд 641. Сенесіз бе, сенбейсіз бе қазақстанда 12 қорықша бар
• 2. Сенесіз
бе, сенбейсіз бе тағамдарды бүлдіретін саңырауқұлақтарға балдырды жатқызады.
• 3. Сенесіз бе, сенбейсіз бе адамда 1 бүйрек, 2 қол. 1 аяқ бар
• 4. Сенесіз бе, сенбейсіз бе адам мидың салмағы 150, жүректікі 240 - 400 г.
• 5. Сенесіз бе, сенбейсіз бе жүгерінің отаны Америка.
Слайд 651. Сенесіз бе, сенбейсіз бе саңырауқұлақты зерттейтін ғылымды ихтология деп атайды.
•
2. Сенесіз бе, сенбейсіз бе ағзалар құрылысын анатомия зеріттейді.
• 3. Сенесіз бе, сенбейсіз бе дүниедегі ең биік құс – бүркіт
• 4. Сенесіз бе, сенбейсіз бе жануар жасушасында гликоген кездеседі.
• 5. Сенесіз бе, сенбейсіз бе бактерия таяқша деген сөз.
Слайд 661. Сенесіз бе, сенбейсіз бе туберкулез таяқшасын Р.Кох тапты.
• 2. Сенесіз
бе, сенбейсіз бе ағзалар құрылысын цитология зеріттейді.
• 3. Сенесіз бе, сенбейсіз бе гидра аузымен тыныс алады
• 4. Сенесіз бе, сенбейсіз бе сирек жануарлар антрактида кездеседі.
• 5. Сенесіз бе, сенбейсіз бе эндемик бір жерде тұрақтанған ағзалар.
Слайд 671. Сенесіз бе, сенбейсіз бе жасушаны Павлов ашты.
• 2. Сенесіз бе,
сенбейсіз бе бунақденелілердің 700 ден аса түрі бар.
• 3. Сенесіз бе, сенбейсіз бе ұлудың 80 мың түрі бар
• 4. Сенесіз бе, сенбейсіз бе өсімдіктің алты ұлпасы бар.
• 5. Сенесіз бе, сенбейсіз бе буылтық құрттарға сүлік жатады.
Слайд 681. Сенесіз бе, сенбейсіз бе аэробтар оттекті қажет етеді.
• 2. Сенесіз
бе, сенбейсіз бе фотосинтез жануарға да тән.
• 3. Сенесіз бе, сенбейсіз бе микроскопта айна болмайды
• 4. Сенесіз бе, сенбейсіз бе жануар жасушасында нағыз вакуоль кездеседі.
• 5. Сенесіз бе, сенбейсіз бе жасушаның бөлінуі екі типтен тұрады.
Слайд 691. Сенесіз бе, сенбейсіз бе «Зоология философиясы»атты еңбекті жазған ғалым Ж.
Б. Ламарк
• 2. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Эволюциялық ілімнің негізін салған ғалым Ч. Дарвин
• 3. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Ядролық сынақ өткізуге мораторий жариялаған тұлға. Т.Морган
• 4. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Биосфера туралы ілімнің негізін салған ғалым В. И. Вернадский
• 5. Сенесіз бе, сенбейсіз бе жасушаның бөлінуі үш типтен тұрады.
Слайд 701. Сенесіз бе, сенбейсіз бе 1870 - 1880 жылы ұсақ ағзалар
бар екенін тәжірибе жүзінде дәлелдеді: Луи Пастер
• 2. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Эволюциялық ілімнің негізін салған ғалым Мечинков
• 3. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Пластидтер болады: Өсімдіктерде
• 4. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Жасушадағы органикалық қосылыстар: Нәруыздар, май
• 5. Сенесіз бе, сенбейсіз бе
Жасушаның көбеюіне қатысады: вакуоль
Слайд 711. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Төменгі сатыдағы өсімдіктер: Балдыр
• 2. Сенесіз
бе, сенбейсіз бе . Фотосинтездегі хлорофилдің рөлін алғаш сипаттаған ғалым: Р.Гук
• 3. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Пластидтер болады: Өсімдіктерде,жануарларда кездеседі
• 4. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Қостанай далалы аймағында орналасқан қорық: Наурызым қорығы
• 5. Сенесіз бе, сенбейсіз бе
Жасушаның көбеюіне қатысады: ядро
Слайд 721. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Төменгі сатыдағы өсімдіктер: алма
• 2. Сенесіз
бе, сенбейсіз бе Пішіні малдың тұяғына ұқсас: Діңқұлақ
• 3. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Өсімдіктер әлемін зерттейтін ғылым: Ботаника
• 4. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Қостанай далалы аймағында орналасқан қорық: Барсакелмес қорығы
• 5. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Өсімдіктерге арналған Қазақстанның «Қызыл кітабы» жарық көрді: 1981 жылы
Слайд 731. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Төменгі сатыдағы өсімдіктер: қызғалтақ
• 2. Сенесіз
бе, сенбейсіз бе Пішіні малдың тұяғына ұқсас: кене
• 3. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Түсті ажырата алмайтын ауруды Дальтонизм деп атайды
• 4. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Арал далалы аймағында орналасқан қорық: Барсакелмес қорығы
• 5. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Қан айналудың бір айналымы 27 секунд уақыт алады
Слайд 741. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Адам денесіндегі буындар саны: 230.+
• 2.
Сенесіз бе, сенбейсіз бе Қанда темірдің тұрақтылығын сақтайтын без: Гипофиз
• 3. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Түсті ажырата алмайтын ауруды алқымқысу деп атайды
• 4. Сенесіз бе, сенбейсіз Африка түйеқұсының саусағы: Екеу
• 5. Сенесіз бе, сенбейсіз бе Қан айналудың бір айналымы қанша уақыт алады: 22 секунд
Слайд 757
1
7-кезең:«Егер де мен ...» қысқаша эссе жазып, оқып беру:
2
8
3
9
4
10
5
11
12
6
Слайд 76Егерде мен табиғат қорғаушысы болсам….