Презентация, доклад на тему РОЗИДТЕР КЛАС ТАРМАҒЫ - ROSIDAE

құрылысы мен және анатомиялық вегетативті мүшелері ерекшеленеді. Олар жалпы шығу тегімен және табиғи таксонды құрайды да қосжарнақты тармақтармен береді.

Saxifragales
Розидтер - Rosales
Бұршақтылар - Fabales
Қазтамақтылар – Geraniales
Аралиевтілер - Araliales
Итшомыртылар – Rhamnales

шар қоңыржай және суықтық климатты аймақтарында өседі.
Тіршілік формалары: бір- және көпжылдық шөптесін өсімдіктер.
Жапырақтары жай, түтас немесе саусақты, қауырсынды, кезектесіп орналасқан, жапырақ серіктері болмайды.
Гүлдері жеке немесе әртүрлі гүлшоғырларға жиналған, актиноморфты, гүл серігі – 3-5 санынан, андроцейі – 3-10 аталықтан, гинецейі – 2-5 жемісжапырақшадан.
Жемісі – қауашақ.
Тасжарған туысы (камнеломка) – Saxifraga – 370 түрлер. Азия, Европа, Американын биік таулы аймақтарында кен таралған. Көпжылдық өсімдіктер, гигро-, мезо-, ксерофиттер. Ксерофитты түрлер гидатодтер арқылы жапырақтардың бетіне әкты (известь) бөліп шығарады. Бүнақденелілермен тозаңданады.
Қалынжапырақты бадан (бадан толстолистный) - Bergenia crassifolia. Сибирьде, Алтайда өседі. Дәрілік өсімдік, шайдың суррогаты, 23-27% дейін танандер болады.
Сәндік өсімдіктер: «альпі таулары» - тасжарған, бадан, астильбе т.б.

туыс, 3 000 түрлер, ҚР -35 түрлер.
Таралуы: олар солтүстік ендіктің субтропикалық және қоңыржай климатты елдерінде таралған, кейбіреулері оңтүстік ендіктерде де өседі.
Тіршілік формалары: ағаштар, бұталар, шөптесін өсімдіктер.
Ерекшеліктері:
1. Гипантияның болуы;
2. Жапырақтарында жапырақ серік терінің болуы ;
3. Кейде гүлдерінің астында тостағанша астыжапырақшаларының болуы ;
4. Әсіресе шөптесің формаларында;
5. Гүлдері барлық уақытта актиноморфты, цикілді;
6. Гулсерігі қосарланған 5-мүшелі және ♂ көп мүшелі, олар бес қатар шеңбер түзіп орналасады.
Жемістері жай және жинақты. Жапырақтары қарапайым және күрделі, жапырақ серігі бар немесе жоқ, қауырсынды және саусақ – салалы жүйкеленген болып келеді.

гүлдерiнiң, гүлшоғырларының,  жемiстерiнiң және жапырақтарының құрылысы алуан түрлi. Раушангүлдiлерде бөбешiк жапырақтар болады.  Бұл әсiресе шөптесiн түрлерiне тән. Тұқымдастың гүлдерi дұрыс гүл болып табылады. Раушангүлдiдердiң гүлдерiнiң басты ерекшелiгi олардың гүл табанының пiшiнiнде.  Бiр түрлерiнде гүлтабаны дөңес, екiншiлерiнде жалпақ, ал үшiншiлерiнде ойыс болады. Раушангүлділердiн гүлсерiктерi қосарланған, 5 мүшелi (сиректеу 4 мүшелi) жөне олар гүлтабанына спираль бойымен орналасады. Гүл серiктерiне тостағанша және күлте жапырақшалары жатады. Тостағанша жапырақшаларының саны 5-тен болады және олар бiр түрлерiнде бiрiккен, ал екiншiлерiнде бос орналасады. Кейбiр түрлерiнде тостағанша жапырақшалары, тостағанша асты жапырақшаларының болуына байланысты екi қатар шеңбер түзiп орналасады мысалы, шыршай (гравилат - Geum), қазтабан (лапчатка - Potentilla), бүлдiрген (земляника - Fragaria) туыстары. Күлте жапырақшаларының түсi өсiмдiктiң түрiне қарай әрқилы болады: қызыл, сары, ак, көк тағы басқаша. Күлтелерiнiң әрқайсысы гүл тұғырына бос орналасады, тек кейбiр түрлерiнiң ғана күлтелерi бiрiккен болады. Аталықтарының саны көп және олар 5 қатар тiзiп орналасады.

байланысты    болады.    Жемiс жапырақшаларының саны бiр гүлдерде көп, екiншi гүлдерiнде шектеулi, ал үшiншiлерiнде бiреуден болады. Аналық жатыны бiр ұялы, екi ұялы немесе көп ұялы болады. Раушангүлдiлердiң бiреулерiнде жатын жоғарғы, екiншiлерiнде ортаңғы, ал үшiншiлерiнде  төменгi болады.

алуан түрлi. Олардың жемiстерi құрғақ және шырынды болады. Сонымен раушангүлдiлерден жалған жемiстердiң әртүрлi формаларын кездестiруге болады. Раушангүлдiлердiң әртүрлi өкiлдерiнде аналықтарының саны бiрдей болмайды. Бiр түрлерiнiң гүлдерiнде бiр ғана аналық болады, мысалы, шиеде(вишня - Cerasus), қараөрiкте(cлива - Prunus), сарыөрiкте(абрикос - Аrmeniaca), шабдалыда(персик - Persica), мойылда(черемуха - Padus) және тағы басқалары да. Мұндай гүлдерден сүйектi шырынды жемiс түзiледi. Екiншi бiр түрлерiнiң гүлдерiнде аналықтарының саны көп болады. Бұл жағдайда аналықтар гүл табанының орталық бөлiгiнде орналасады.  Мұндай аналықтың әрқайсысынан кiшкентай жемiс пайда болады.

құрғақ жемiстер немесе көп сүйектi  шырынды жемiстер пайда болады.   Мұндай құрғақ жемiстердi қазтабаннан (лапчатка - Potentilla), ал шырынды жемiстердi таңқурайдан  (ежевика, малина - Rubus) кездестiремiз.
Әдетте аналықтары көп болып келетiн гүлдердiң табаны жемiстерiнiң пiсiп жетiлуiне байланысты ұлғайып шырынданады. Бұл орман бүлдiргенi(земляника лесная – Pragаria vesca) мен итмұрындарда(шиповник - Rosa) айқын байқалады. Алма(яблоня - Malus), алмұрт(груша - Pyrus), шетен(рябина - Sorbus), долана(боярышник - Crataegus) секiлдi түрлерiне жемiстiң ерекше түрi - алма жемiс тән. Раушангүлдiлерге жататын өсiмдiк гүлдерiн формула түрiнде жазуға болады.

Жемiсi – бiрiккен таптама (листовка)
Бүлдiргеннiң (земляника – Pragаria)  гүлiнiң формуласы* ♂♀ Са(5+5)Со5А∞ G∞
Жемiсi - көп тұкымша.
Итмұрынның(шиповник - Rosa) гүлiнiң формуласы: * ♂♀Са5Со5А∞ G∞
Жемiсi - көп жаңғақша.
Алманың(яблоня - Malus) гүлiнiң формуласы: * ♂♀Са(5)Со5А∞ G(1-5).
Жемiсi — алма.
Қараөрiктiң(слива - Prunus) гүлiнiң формуласы: * ♂♀ Са(5)Со5А20 G1
Жемiсi- сүйектi шырынды жемiс.
Қазтабаның(лапчатка - Potentilla) гүлiнiң формуласы: * ♂♀ Са(4+4)Со4 А∞ G∞.
Жемiсi - көп жаңғақша.

ҚР – 650-ге дейін түрлер кездеседі.
Таралуы: Субтропикалық, солтүстік қоңыржай және салқын климатты аудандарындағы өсімдіктер.
Тіршілік формалары: Бұл тұқымдасқа бiр жылдык, көп жылдық шөптесiн өсiмдiктер, шала бұталар, бұталар және ағаштар жатады.
Жапырақтары мен гүлшоғыры әртүрлi. Бiрқатар түрлерiнiң жапырақтарының түп жағында бөбешiк жапырқтары болады. Ал кейбiр өсiмдiктерде, мысалы, асбұршағында(горох - Pisum) ол кәдiмгi жапырақтардан көп үлкен. Бұршақтар тұқымдасына негiзiнен күрделi жапырақтар тән. Мысалы беде (клевер - Trifolium), жоңышқа (люцерна – Medicago), түйежоңышқа(донник - Melilotus) жапырақтары үш кұлақты күрделi жапырақтар. Асбұршақ (горох - Pisum),  қытайбұршақ (соя - Glycine), үрмебұршақ(фасоль - Phaseolus),  ағаш қараған(карагана древовидная – Caragana arborescens), ақ акация (робиния - Robinia), сиыржоңышқа (вика - Vicia) жапырақтары қауырсын тәрiздi күрделi жапырақтар. Бөрiбұршақтың (люпин - Lupinus) жапырағы саусақсалалы күрделi жапырақ.

Бұршақтар тұқымдасына шашақ (бөрiбұршақ, түйежоңышқа - донник - Melilotus) және шоқпарбас (беде - клевер – Trifolium) гүл шоғырлары тән.

ретiнде асбұршақ(горох - Pisum), үрембұршақ (фасоль - Рhaseolus), қытайбұршақ (соя - Glycine), бөрiбұршақ (люпин - Lupinus), ноқат (нут - Cicer), жасымық (чечевица - Lens),  т.б. өсiрiледi . Бұл өсiмдiктердiң  барлығында белок көп болады (31—61%).
Бұршақтар тұқымдасының көптеген мәдени түрлерi тамақ өнiмдерiн беретiн өсiмдiктер. Бiрқатар түрлерi дәрiлiк өсiмдiктер болып табылады.
Егiн шаруашылығы тәжiрибесiнде — бұршақтар тұқымдасының биологиялық ерекшелiктерiнiң маңызы аса зор. Мысалы, олардың тамырларында түйнектер түзiледi. Топырақтан бұршақ тұқымдас өсiмдiктер тамырларының клеткаларына тамыр түктерi арқылы бактериялар өтедi.