Слайд 1БҰЛШЫҚ ЕТТЕР, БҰЛШЫҚ ЕТ ТИПТЕРІ, ОЛАРДЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ МЕН МАҢЫЗЫ
Muscular system
Адамға пішін
беріп, тірек болар қанқа,
Қимыл-қозғалысқа келтіріп, жүгіртеді бұлшық ет
Слайд 2Сабақтың мақсаты:
1 Білімділік: Оқушылардың бұлшық ет ұлпаларының құрылысы мен қасиеттері туралы
білімдерін тереңдету;
2 Тәрбиелік: Адам үшін бұлшық ет бөлімдерінің маңызы, бүлшық еттердің атқаратын қызметіне тоқталып оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру.
3 Дамытушылық: Оқушылардың бұлшық ет ұлпаларының құрылысы мен қасиеттері
арқылы дамыту
Слайд 3 «Күні бойы бір күле алмасаң,
Онда оны зая кеткен күнім деп
есепте»
Виктор Мари Гюгю (француз жазушысы)
Слайд 4Бұлшықет қызметі
Қозғалыс
Қорғаныс
Слайд 5Бұлшықет эволюциясы
1. Ішекқуыстылар __________________ тері-бұлшықет жасушалары
2. Жалпақ құрттар__________________ тері-бұлшықет қапшығы
3. Жұмыр
құрттар __________________ тері-бұлшықет қапшығы
4. Буылтық құрттар ________________ тері-бұлшықет қапшығы
(бірыңғай салалы, сақиналы )
5. Ұлулар _____________________ жекелеген бұлшықет қабаты
6. Буынаяқтылар _______________ көлденең жолақты талшықтар
7. Балықтар ___________________ бір типті, таспа тәрізді
8. Қосмекенділер _______________ аяқ бұлшықеттері дамыған
9. Жорғалаушылар _____________ қабырғааралық бұлшықеттер дамыған
10. Құстар ____________________ кеуде, бұғанақасты, аяқ, мойын,
қабырғааралық бұлшықеттер жақсы
дамыған
11. Сүтқоректілер _____________ көкет, ымдау, шайнау, арқа, аяқтардың
бұлшықеттері жақсы дамыған
Слайд 6The Muscular System
Defn: Is a tough group of tissues that make
your body parts move.
Fact: You have over 650 major muscles in the body and they work the same way. Over 50 of those muscles are in your face alone. It takes 17 muscles to smile and over 40 to frown.
The strongest muscle in your body is the masseter muscle, located on each side of the mouth.
Your most active muscles are those in your eyes. They move more than 100,000 times a day.
Слайд 7Бұлшық еттердің маңызы
Адамда 600-ден астам қаңқа бұлшық еттері бар
Денемізді тік бағытта
ұстайды
Қимыл-қозғалысқа келтіреді
Қорғайды
Көкет (диафрагма) кеуде қуысын құрсақ қуысынан бөледі
Көз алмасынның қозғалуын,
Жұту, шайнау
Қабырғааралық бұлшық еттер тыныс қозғалыстыратын қамтамасыз етеді.
Слайд 8 Бұлшық еттердің маңызы
Қабырғалардың арасындағы бұлшық ет пен
көкет тынысалу қозғалысына қатысады
Жұтыну, дауыстың шығуы, көздің қозғалуы, ішкі мүшелер жұмыстарының барлығы бұлшық еттердің жиырылып, босаңсуы әсерінен жүзеге асады.
Қаңқамен бірге денеге пішін беріп, тік ұстауға көмектеседі
Дене қозғалысын, дене тепе-теңдігін сақтайды
жолақты бұлшық ет ұлпасының құрылысы
Сарколемма – бұлшық ет қабықшасы
Бұлшық ет талшығы – миофибрилла, бұлшық еттің құрылымдық бірлігі.
Миозин – бұлшық ет талшықтарының жиырылып босаңсуына қатысатын еритін нәруыз
Актин – бұлшық ет миозинмен бірге болатын, ет талшықтарының жиырылып, босаңсуына қатысатын нәруыз.
Слайд 10Адам күлгенде 17 бұлшық еті қимылдайды.
♦ Күлкі адам ғұмырының ұзақ болуына
ықпал жасайды;
♦ Иммунитетті күшейтеді;
♦ Жиі күлген адам стресс пен депрессияға сирек шалдығады;
♦ Қан айналым жүйесін жақсартады;
♦ Күлкі адам ағзасын тазартады;
♦ Сұлу болам десеңіз әрдайым күліп жүріңіз!
Слайд 12Бұлшықеттің сыртқы құрылысы
Басы
Денесі
Құйрығы
Слайд 13Бұлшық еттің құрылысы
Бұлшық ет талшықтары
Бұлшық ет шоғырлары
Бұлшық ет
Талшық
Талшық
Шоғыр
Сіңір
Бұлшық ет
Бұлшық ет жабыны
Слайд 14Types of Muscles
SMOOTH
SKELETAL
CARDIAC
Слайд 15 Three Types of Muscle
Smooth Muscles: Are found in various organs
in the body, such as the stomach and the intestines. You have no control over these muscles.
Слайд 16Three Types of Muscle
Skeletal Muscle: These muscles are attached to a
bone, which allows the skeleton to move. For example you can make your arms and legs move whenever you want to.
Слайд 17Three Types of Muscles
Cardiac Muscle: Only found in the walls of
the heart. Cardiac muscles are constantly contracting and relaxing, pumping blood to all parts of the body.
Слайд 18Three Types of Human Muscle Tissue
Skeletal
Cardiac
Smooth
Слайд 20Types of Muscle Movement
Involuntary – You cannot control
Smooth Muscle
Voluntary- You Control
Striated
Muscle
Слайд 21Бұлшық еттің түрлері
Бірыңғай салалы
Көлденең жолақты қаңқа
Жүрек бұлшық еті
ішкі мүшелер,
тамырлар қабырғасын
құрайды.
Бірыңғай салалы бұлшық ет ұлпасы бір ядролы, ұршық тәрізді жасушалардан тұрады. Олар арқылы қозу баяу өтеді, яғни адам еркінен тыс жүзеге асырылады.
Көлденең жолақты талшықтардан тұрады.
Талшықтар ішінде нәруыз жіпшелері өтеді, оларға байланысты бұлшық еттер жиырылады.
Талшықтардан бұлшық ет шоғырлары,
Бұлшық ет шоғырларынан бұлшық ет түзіледі
Бұлшық еттер сіңірге айналатын дәнекер ұлпасымен жабылған.
Жүрек бұлшықеті (гр. myocardiummys — бұлшықет, kardia — жүрек) - жүректің жүрекшелері мен қарыншаларының бұлшықет қабығы (миокард).
Жүрекшенің бұлшықет қабығы беткей және терең ет қабаттарынан тұрады.
Слайд 22Бұлшық еттердің негізгі топтары
Бас
Мойын
Дене
Аяқ-қол бұлшық еттер
Слайд 23Мимикалық
Шайнау
Бас бұлшық еттері
Слайд 24Басты тепе-теңдікте ұстайды,
Бас пен мойынды қозғалысқа келтіреді,
Жұтуға қатысады.
Слайд 25Дене бұлшық еттері
Үлкен кеуде бұлшық еті
Қабырға аралық бұлшық еттері
Құрсақ бұлшық еттері
Трапеция
тәрізді бұлшық ет
Арқаның жалпақ бұлшық еті
Слайд 26Дене бұлшық еттерінің қызметі
Қабырғаарлық бұлшық еттер және көкет тыныс қозғалыстарын қамтамасыз
ететін кеуде қуысы көлемін өзгертеді
Дене бұлшық еттері жиырылып, омыртқа жотасының иілуін, тыныс алу қозғалыстарын, Ішкі мүшелердің жұмысын қамтамасыз етеді
Бас, кеуде қуысы, қолдың қозғалуына қатысатын арқаның трапеция тәрізді, жалпақ бұлшық еттері
Слайд 27Иық белдеуіндегі дельта тәрізді бұлшық еттер
Бицепс (екі басты бұлшық ет) қолды
бүгеді
Трицепс (үш басты бұлшық ет) қолды жазады
Қол бұлшық еттері
Дельта тәрізді
Бицепс
Трицепс
Слайд 28Аяқ бұлшық еттері
Тігінші бұлшық ет
4 басты бұлшық еті
Асықты жілік б. е.
Бөксе
бұлшық еті
Санның екі басты б.е.
Балдыр б.е.
Слайд 29
Жаңа сабақты бекіту
1. Миология – бұлшық еттер жүйесі
туралы ілім
2. Миозин – бұлшық ет талшығындағы нәруыз
3. Көкет (диафрагмма) – кеуде қуысын құрсақ құысынан бөліп тұрған бұлшық ет
4. Бицепс – екі басты бұлшық ет
Сәйкестендіру тестісі.
Қаңқа сүйектерінде кездесетін
бұлшықет. (600)
2. Адам ағзасындағы сүйектің
саны қанша? (жиырылғыштық)
3. Адам ағзасындағы бұлшық еттің
саны қанша? (Көлденең жолақты)
4.Бетке бейне бір өзгеріс беретін
бұлшықеттер. (диафрагма)
Слайд 30Фронтальды сұрақтар.
• Бұлшық еттердің маңызы қандай?
• Бұлшық еттердің құрылысы қандай?
• Бұлшық
еттердің қандай түрлері бар?
• Бұлшық еттер сүйекке қалай бекиді?
• Денеде орналасуына қарай бұлшық еттер қалай бөлінеді?
• Ең ұзын бұлшық ет?
• Адам қаңқасында қанша бұлшық ет бар?
• Бұлшық ет қандай ұлпадан түзіледі?
• Бұлшық еттің қажуы неге байланысты?
Слайд 31• «Шыныға білмеген, тыныға да білмейді" – деген неліктен айтылған?
• Екі
оқушы шығып, 5 кг гантельді біреуі көтеріп, ал екіншісі – көтеріп, түсіріп тұрады. ( 35 сек ішінде қай оқушының қолы тез шаршайды? )
Слайд 33Үйге тапсырма
§ Бүлшық ет, оның типтері, құрылысы және маңызы. Адам организміндегі
бүлшық еттердің негізгі топтары. Бүлшық еттердің жүмысы. Бүлшық ет қозғалысының реттелуі.
Терминдерді жаттау.