Презентация, доклад по биологии на тему Саңырауқұлақтар дүниесі (8 класс)

жұмысымның тақырыбы
«Саңырауқұлақтар» дүниесі

Мақсатым
Саңырауқұлақтардың неге «паразит» деп аталуын түсіну, түрлері мен олардың келтіретін зиянының маңызына тоқталу, өз ойымды тұжырымдап жеткізуге, білімімді өмірде қолдана білуге үйрену. Саңырауқұлақ түрлерімен танысу,олардың орманда өсетіндігі жайлы түсініктерімді кеңейтіп,сөздік қорымды молайту.  

хлорафилл болмайды.
Хлорофи бұл-жасыл пигментү
Саңырауқұлақтардың кейбіреулері бір клеткалы,алайда олардың көпшілігі көпклеткалы организмдер болып келеді.
Қоректену ерекшеліктеріне қарай саңырауқұлақтарды не спорофиттерге,не паразиттерге жатқызады.
Спорофитті саңырауқұлақтар өлі органикалық заттармен қоректенеді,
ал паразитті саңырауқұлақтар тірі организмдердің денесінде өмір сүреді және солардың клеткаларынан өзіне қажетті заттарды сорып қоректенеді.
Саңырауқұлақтарды зерттейтін ғылым саласы- «Микология»

тұрады.Төменгі сатыдағы саңырауқұлақтардың гифаларында көлденең перделер болмайды,сондықтан да олар тарамдалған үлкен бір клетка түрінде болады.Ал жоғарғы сатыдағы саңырауқұлақтардың гифалары көлденең перделері арқылы клеткаларға бөлінген болады.Тек аздаған төменгі сатыдағы саңырауқұлақтардың клетка қабықшасы целлюлозадан тұрады.Саңырауқұлақтардың көпшілігінің гифасының қабықшасының құрамы біршама күрделі болады: төменгі сатыдағыларының қабықшасы пектинді заттардан, ал жоғарғы сатыдағыларының — целлюлозаға жақын углеводтардан, және насекомдардың хитиніне ұқсас азоттық заттардан тұрады. Клетка қабықшасының астында протопласт жатады. Ядросы өте ұсақ және клеткада 1-2 немесе көптен болады. Қор зат ретінде гликоген немесе май тамшылары жиналады, крахмал ешуақытта түзілмейді. Гифалары жоғарғы ұшы арқылы өседі. Қолайлы жағдайларда олар өте тез өседі.

бір бөлігін сумен бірге және ылғалды қарашірінділерге бай орманды жерлердің топырағынан минералды заттармен бірге сорып қабылдайды, ал екінші бөлігін өздері өсіп тұрған жердегі ағаштардың тамырларынан алады.
Симбиоз процесінің нәтижесінде жаңа организмдер пайда болады.
Мысалы: қыналар, микориза.
Саңырауқұлақтар гетеротрофты организмдер. Олардың көпшілігі өліп қураған өсімдіктердің қалдықтарымен қоректенетін сапрофиттер. Сапроитті саңырауқұлақтар клетканың целлюлозді қабықшасын және лигнинді бұзатын ферменттер түзеді. Сапрофиттердің аздаған түрлері ғана жануарлардың қалдықтарымен қоректенеді. Паразиттері өзіне қажетті қорек заттарды тірі организмдердің клеткаларының сорып қабылдайды. Саңырауқұлақтардың 10мыңнан астамы өсімдіктерде паразит ретінде кездеседі, ал бір мыңнан аздауы жануарлармен адамдардың паразитері. Саңырауқұлақтардың көпшілігі өмірінің бір бөлігінде паразит ретінде, ал екінші бөлігінде сапрофит ретінде тіршілік етеді. Саңырауқұлақтардың балдырларымен, кейде тіптен жоғарғы сатыдағы өсімдіктерімен де селбесіп өмір сүруі жиі байқалады.

жыныссыз болып көбейеді.
Вегетативті көбеюі мицелийдің жекелеген бөліктері арқылы; артра споралары арқылы — клетка қабықшалары жұқа болып келетін гифаның оқшауланған бөлігі; хламидосспоралары арқылы — қабықшалары қалың болып келетін клеткаларға ыдырайтын гифалар; бүршіктенуі арқылы — гифаларында келешегінде бөлініп түсетін домалақ өскіндердің пайда болуы арқылы көбею.
Жыныссыз көбеюі әртүрлі споралардың көмегімен жүзеге асады; зооспорангияның ішінде дамитын зооспоралары, спорангияның ішінде жетілетін спорангиоспоралары; ерекше гифалардың бүршіктенуінің нәтижесін де экзогенді жолмен пайда болатын конидийлері арқылы.
Жыныстық көбеюі төменгі сатыдағы саңырауқұлақтарда жыныстық көбеюдің бірнеше формалары болады: изогамия, гетерогамия, оогамия, зигогамия. Зигота барлық жағдайда біраз уақыт тыныштық кезеңін басынан өткізіді, содан соң өсіп зооспоралары немесе зооспорангиясы бар, немесе спорангиоспорасы бар қысқаша гифа береді. Өсер алдында зигота мейоз жолмен бөлінеді. Көптеген төменгі сатыдағы саңырауқұлақтардың өмірі гаплоидты фазада өтеді, тек зигота ғана диплоидты болады.

республикамызда саңырауқұлақтың 200 түрі өседі, соның 50-60 түрі ғана жинап, тағамға пайдалануға жарамды. Жеуге жарамды саңырауқұлақтардың жеуге жарасыз егіздері болады, жекелеген жағдайларда олар улы болып келеді. Әсіресе шампиньондардың, әртүрлі опяталардың егіздері өте қауіпті. Тіпті ақ подберезовиктердің де қауіпті егіздері бар. Әдетте улану улы саңырауқұлақтарды жегенде орын алады, өйткені оның құрамында токсиндермен алкалоидтер болады. Бұл заттардың саңырауқұлақтағы үлес салмағы олардың өсетін жерлерімен ауа райы жағдайларына байланысты. Қарашірікке бай жерлерде ауа райы жылы да ылғалды болса саңырауқұлақтардың улылығы күшейе түседі. Жиі жағдайда улану шартты түрде жеуге жарамды болып табылатын саңырауқұлақтарды (сморчок, стручок, волнушка, рядовка т.б.) дұрыс әзірлемеуден болады.
Уланудың алғашқы белгілері — жүрегі айну, құсу, іші бүріп ауру, іші өту. Бұлар саңырауқұлақ жегеннен тез арада (1-4 сағаттан кейін) пайда болады. Мселен саңырауқұлақтардың тұздамайтын Батыс Еуропа елдерінде грузди, волнушки секілді өте ащы дәмі бар саңырауқұлақтар улы есептеледі.

ТАБИҒАТТА КӨПТЕГЕН ПРОЦЕССТЕРГЕ ҚАТЫСАДЫ. САҢЫРАУҚҰЛАҚТАР ТАЙГАДА,  ТУНДРАДА, ДАЛАЛЫ ЖЕРЛЕРДЕ, ТАУ ОРМАНДАРЫНДА, ШАЛҒЫНДЫҚТА,  БАТПАҚТА, ҚОЙМАЛАРДА, ҚҰРЫЛЫСТАРДА КЕЗДЕСЕДІ. СӨЙТІП ТАБИҒАТТА ЗАТ АЙНАЛЫМЫНА ҚАТЫСАДЫ. БАКТЕРИЯЛАР МЕН ТОПЫРАҚТА БОЛАТЫН БАСҚА ДА МАЙДА САҢЫРАУҚҰЛАҚТАР БІРЛЕСІП, ӨСІМДІКТЕР МЕН ЖАНУАРЛАРДЫҢ, САҢЫРАУҚҰЛАҚ ҚАЛДЫҚТАРЫН (ӨСІМДІКТІҢ ҚҰРАҒАН БӨЛІКТЕРІ, ЖАНУАРЛАРДЫҢ, МАЙДА

аҚорытынды

тілі, 1993.
↑ Вернер, Дэвид. Халыққа медициналық жәрдем көрсету жөніндегі (Анықтамалық). Қазақ тіліне аударғандар: Айымбетов М, Бермаханов А.—Алматы: "Демалыс", "Қазақстан", 1994— 506 бет.
↑ О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. "Ғасыр-Ш”, 2005 жыл.