Презентация, доклад на тему Қан топтары

рөлі туралы мәлімет алады.
Міндеттері:
Қан топтары,қан құю ерекшеліктері туралы танысады.
Қан топтарын білудің маңызын біледі.
Күтілетін нәтиже:
Оқушылар адам қанының топтары, қан құюдағы адам қанының үйлесімділігі, резус-фактор туралы білімді өз беттерімен меңгереді.

топтарының үйлесімділігі», «Қан топтарының генотиптері» кестелері, презентация, бейнекөрініс, бағалау парағы, смайликтер

I, II, III топтары
2. Психологиялық ахуал орнату
Қос шеңбердегі комплименттер (Оқушылар екі шеңберге (ішкі және сыртқы) бөлініп, бір-біріне жүзін қаратып тұрады. Ішкі және сыртқы шеңберде бір-біріне бет қаратып тұрған оқушылар кезектесіп бір-біріне комплимент айту керек. Содан кейін ішкі шеңбердегілер оң жаққа бір адым жасап, алдында алмасып тұрған басқа оқушымен комплименттермен алмасады.

тапсырмасын сұрау.
“Ой шақыру”
1-кезең. «Жылдам-сұрақ, жылдам-жауап» (топпен жұмыс)
1. Адам ағзасында иммундық жүйе қандай қызмет атқарады?
2.Иммундық жүйеге қандай мүшелер жатады.
3.Кемік майының қызметі.
4.Иммундық жүйенің шеткі мүшелерін сипаттаңдар.
5.Лимфоцит жасушалары қандай топтарға бөлінеді?.
6.Лимфоцит қандай қызмет атқарады.
7.Қарсыденелер дегеніміз не?

460
3.Адам ағзасында қанша бадамша без болады.
6
4.Ересек адамдағы кемік майының мөлшері
2,5-3кг
5.Көкбауырдың ұзындығы
10-14см

болады.
2. ................. -екі бөліктен тұратын сыңар мүше.
3.Лимфа түйіндері әрі ................, әрі ................. сүзгінің қызметін арқарады.
4.Антигендерге қарсы ағзада түзілген заттарды-.......... деп атайды.

болады.
2. Айырша без -екі бөліктен тұратын сыңар мүше.
3.Лимфа түйіндері әрі биологиялық, әрі механикалық сүзгінің қызметін арқарады.
4.Антигендерге қарсы ағзада түзілген заттарды-қарсы денелер деп атайды.

осы парақты толтырасыңдар. «Қан тобы» сөзі бәрімізге таныс. Балалар, сендер ол туралы не білесіңдер және не білгілерің келеді?

организміндегі қанның жалпы мөлшері қанша?
Қан топтары қаншаға бөлінетінін білесіңдер ме?
Қандай жағдайда адамға қан құяды?
Жаңа сабақ: Қан топтары және қан құю

Білу

тілдеседі жүрек деген тәңірімен.
Ақ түсті мөлдір және қызылданып,
Адамға күш береді пәрменімен.

бір-бірімен қыз алысып, қыз беріспеу дәстүрі.Аталары туыс,қандары жақын адамдар бір-бірімен үйленсе, олардан туған ұрпақтың өмірге аурущаң, ақыл-есі кем болып туылатынын атам қазақ ежелден-ақ білгенін Бұқар жыраудың мына бір өлең шумағынанда көруге болады:
«Жаманнан жақсы туса да,
Жақсыдан жаман туса да,
Тартпай қоймас тегіне»,-деген.

австриялық ғалым К.Ландштейнер қанның үйлеспеушілігін зерттеу негізінде адам қанының 4-тобын ашты.Олар:
Эритроциттердің бірігіп қалуын аглютинация деп атады.
Донор-қан беретін адам.Реципиент-қанды қабылдайтын адам.Егер донор мен реципиенттің қаны сәйкес келмесе қан үйлеспейді.

II III IV

болады.
Адамда қан топтарын бір ғана ген бақылайды. Осы геннің бір локуста үш түрлі аллелі бар.Олар: IA,IB,IO
Осы аллелдердің бір-бірімен өзара әрекеттесу варианттары қанның тобын көрсетеді.
I0 I0 – I-топ
I0 IА – IАА – II-топ
I0 IВ-IВ IВ- III-топ
IA IA-IV-топ

қанынан анықтаған. Rh –ұрпақтан-ұрпаққа беріледі,өмір бойы өзгермейді.Адамдардың 85% –ның қанында резус-фактор бар,оларды оң-резус-фактор деп атайды.Ал адамдардың 15% –да резус-фактор жоқ, оларды теріс-резус-фактор деп атайды.Резусы теріс қанды резусы оң адамға ешқашанда құюға болмайды.
Түйіндей келе,дүниеге келген әр адам өзінің қан тобын және резусын білуі қажет.

болады.Елмен тез тіл табысқыш,жұмысты жанын салып істейтін адамдар.
2.Қанның тобы А. Бұл адамдар адал әрі тындырымды.Өз мамандығы бойынша өнімді түрде жоғарылайды.Егер бір нәрсені қолға алса,тындырмай қоймайды.Олар «иә» деп келіссе, оған толық сенуге болады.
3.Қанның тобы В. Бұл адамдар сезімтал,кез-келген нәрсені тез үйреніп алуға бейім,өте сабырлы болады.
4.Қанның тобы АВ. Олардың бойындағы құштарлық барлық қиындықты ешкімге айтпай,жалғыз жеңгенді қалайды.

құралы.
Қанның өзі бөлінеді әрбір топқа,
Ол топтар бір-бірімен жақын доста.
Қан кеткенде топтастар көмектесер,
Донор болу қасиетті іс нағыз досқа.
Жұмбақтар.
1.Соғады күні-түні алмай тыным,
Құлайды ол тоқтаса таудай тілің.
2.Сан түрлі дәмге мән беріп,
Сөз сөйлеткен әнге еріп.
Бір жапырақ қызыл ет,
Атқарады үлкен қызмет

топтары
ІІІ-топ: Резус-фактор

түсіріп, оны қорғайды.
І-топ: Қан құю
ІІ-топ: Қан топтары
ІІІ-топ: Резус-фактор

қалай аталады? а) Пневмония ә) Гемофилия б) Холера в)Дифтерия г)Скарлатина  2. Қан беретін адам а)реципиент ә)донор б)фагоцитоз в)пиноцитоз г)резус; 3. Универсалды донор деп қандай қан топтарын атайды? а)ІІтоп ә)І топ б)ІІІ топ в) ІҮ топ 4. Адам қанының төрт тобын ашқан және осы еңбегі үшін Нобель сыйлығын алған ғалым кім? а)Э.Дженнер ә)К.Ландштейнер  б)И.И.Сеченов в)И.И.Мечников 5. Өзіңнің қан тобыңды неге білу керек?  а)фагацитоз үшін ә)пиницитоз үшін б)агглютинация болмау үшін
6. Адамда болатын қан топтарының саны
а)екі ә) үш б)төрт в)бес г)алты
7. Донордан қан алатын адам:
а)донор ә)фагоцитоз б)реципиент в)пиноцитоз г)резус
Агглютинация деген не?
а)Тромбоциттердің бірігіп қалуы
ә)Лейкоциттердің бірігіп қалуы
б)Эритроциттердің бірігіп қалуы
в)Ерекше нәруыздық зат

темірге байланысты.Темір оттегіні тасымалдайды.Ол қанның құрамдас бөлігі-гемоглобиннің маңызды бөлігі-гемге байланысты.Адам денесінде 4,2 г темір болады.
2.Дәрігер. Адамға темір жеткіліксіз болған жағдайда адам қаназдық ауруына шалдығады, басы ауырады, тез шаршағыш,әлсіз болады.
3.Биолог.Қан аздық ауруына шалдыққан адамға қан жасаушы жеміс-жидектер деу керек. Темір, оның тұздары:картоп, пияз, сарымсақ , жүзімнің құрамында болады.Жүрек-қан тамыр жүйесіне пайдалы жемістердің құрамына алма,апельсин, лимон да жатады.Алма қандағы гемоглобиннің құрамындағы темірдің көбеюіне қажет болса,апельсин шырынын ішу қан тамырдың жұмысын жақсартады.

және ОБ
Смайликтермен бағалау
Рефлексия.
Не білемін?
Не білдім?
Не білгім келеді?
Дендеріңіз сау, жүздеріңіз жарқын болсын.

топтастар көмектесер,
Донор болу қасиетті іс нағыз досқа.

Р АО х ОО




Немесе мынадай кесте арқылы көрсетуге болады.




Жауабы. Шешесінің қаны гомозиготалы – АА болғанда балаларының қаны II топ, ал гетерозиготалы АО болғада, Балаларының қаны, I,II топ болады. В гені болмағандықтан, балаларында III топ болмайды.