Презентация, доклад на тему Қазақ тілі синтаксисінен кестелер 4-9 класс

АДАМДАРМЕН ТІЛ ТАБЫСУ, ШЕШІМ ҚАБЫЛДАУ, ҚҰЖАТТАР ӘЗІРЛЕУ, ҚОЛДАНЫСҚА ЕНГІЗІЛЕДІ, ҚҰРМЕТ ТҰТУ, ЕРЕКШЕ СЕНІМ, ІССАПАРҒА ЖІБЕРІЛДІ, ІС ЖҮРГІЗУ, ӘСЕМ ҚАЛА, ЖЫЛ САЙЫНҒЫ ЖОСПАР

СӨЗ ТІРКЕСІ ҚҰРАМЫНДАҒЫ СӨЗДЕР ӨЗАРА
АНАЛИТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ СИНТЕТИКАЛЫҚ
ТӘСІЛДЕР АРҚЫЛЫ БАЙЛАНЫСАДЫ

СӨЗДЕРДІҢ ТІРКЕСУ ТӘСІЛДЕРІ МЕН ТҮРЛЕРІ СӨЙЛЕМ ІШІНДЕ КӨРІНЕДІ. СӨЗ БЕН СӨЗДІҢ ТІРКЕСУІ ОЛАРДЫҢ ЖАЙ ҒАНА ТІЗБЕКТЕЛУІ ЕМЕС, ГРАММАТИКАЛЫҚ ТӘСІЛДЕР МЕН ТҰЛҒАЛАР АРҚЫЛЫ СИНТАКСИСТІК БАЙЛАНЫСҚА ТҮСУІ.

СӨЗДЕРДІҢ БАЙЛАНЫСУ ТӘСІЛДЕРІ

ӨКІЛЕТТІ ОРГАН, ҚЫСҚА МЕРЗІМДЕ, МЕМЛЕКЕТТІК БАҒДАРЛАМА, ОРЫНДАЛУЫН БАҚЫЛАУ, КҮШІНЕ ЕНЕДІ, БАҒДАРЛАМА БЕКІТІЛСІН т.б.

СӨЗ ТІРКЕСІНІҢ БАСЫҢҚЫ СЫҢАРЫ ЗАТ ЕСІМ, СЫН ЕСІМ, САН ЕСІМ, ЕСІМДІК ЖӘНЕ ЕТІСТІК
БОЛЫП КЕЛЕДІ. ОСЫҒАН ОРАЙ СӨЗ ТІРКЕСТЕРІ ЕКІГЕ БӨЛІНЕДІ: ЕСІМДІКТІ СӨЗ ТІРКЕСІ ЖӘНЕ
ЕТІСТІКТІ СӨЗ ТІРКЕСІ

СӨЙЛЕМДЕ КЕМ ДЕГЕНДЕ ЕКІ ТОЛЫҚ МАҒЫНАЛЫ СӨЗДІҢ БІРІ ЕКІНШІСІНЕ САБАҚТАСА БАЙЛАНЫСҚАН СӨЗДЕР ТІЗБЕГІН СӨЗ ТІРКЕСІ ДЕЙМІЗ.

БЕЛГІЛЕНЕДІ; МЕМЛЕКЕТТІҢ БАСШЫСЫ; НЕГІЗГІ БАҒЫТ; МЕМЛЕКЕТТІК БАҒДАРЛАМА т.б.

СӨЗДЕРДІҢ БАЙЛАНЫСУ ФОРМАЛАРЫ: МАТАСУ, МЕҢГЕРУ, ҚАБЫСУ, ЖАНАСУ

СӨЗДЕРДІҢ ТІРКЕСУ ТӘСІЛДЕРІ МЕН ТҮРЛЕРІ СӨЙЛЕМ ІШІНДЕ КӨРІНЕДІ. СӨЗ БЕН СӨЗДІҢ ТІРКЕСУІ ОЛАРДЫҢ ЖАЙ ҒАНА ТІЗБЕКТЕЛУІ ЕМЕС, ГРАММАТИКАЛЫҚ ТӘСІЛДЕР МЕН ТҰЛҒАЛАР АРҚЫЛЫ СИНТАКСИСТІК БАЙЛАНЫСҚА ТҮСУІ.

СӨЗДЕРДІҢ БАЙЛАНЫСУ ФОРМАЛАРЫ

БАЯН Т.Б.

ТІЛІМІЗДЕ ӨЗІНЕН БҰРЫН АЙТЫЛҒАН МҮШЕНІ БАСҚА СӨЗБЕН АЙҚЫНДАП ТҮСІНДІРЕТІН ТҰЛҒАЛАР ДА ЖИІ КЕЗДЕСЕДІ.
МҰНДАЙ СӨЗДЕР АЙҚЫНДАУЫШ МҮШЕ ДЕП АТАЛАДЫ. АЙҚЫНДАУЫШ МҮШЕЛЕР ҚҰРЫЛЫСЫНА ҚАРАЙ ӨЗАРА
ЕКІ ТОПҚА ЖІКТЕЛЕДІ: ҚОСАРЛЫ АЙҚЫНДАУЫШ ЖӘНЕ ОҢАШАЛАНҒАН АЙҚЫНДАУЫШ

БЕЛГІЛІ СӨЙЛЕМДІК ТІЗБЕКТЕГІ ӨЗІНЕН БҰРЫНҒЫ МҮШЕНІ АНЫҚТАП, ТҮСІНДІРІП ТҰРҒАН СӨЗДІ АЙҚЫНДАУЫШ МҮШЕ ДЕП АТАЙМЫЗ.

СӨЙЛЕМНІҢ АЙҚЫНДАУЫШ МҮШЕЛЕРІ

ӨЗАРА ҚИЫСА БАЙЛАНЫСА КЕЛІП,
СӨЙЛЕМНІҢ НЕГІЗІН ҚҰРАЙДЫ

СӨЙЛЕМДІ ҚҰРАСТЫРУҒА НЕГІЗ БОЛАТЫН МҮШЕЛЕРДІ ТҰРЛАУЛЫ МҮШЕЛЕР ДЕЙМІЗ

ТОЛЫҚТЫРЫП АЙТУ ҮШІН ҚОЛДАНЫЛАТЫН
МҮШЕЛЕРДІ ТҰРЛАУСЫЗ МҮШЕЛЕР ДЕЙДІ. ОЛАР: ТОЛЫҚТАУЫШ, АНЫҚТАУЫШ ЖӘНЕ ПЫСЫҚТАУЫШ

ТҰРЛАУЛЫ МҮШЕЛЕРДІҢ АЙНАЛАСЫНА ТОПТАСЫП, СОЛАРҒА ҚАТЫСТЫ БОЛАТЫН, СӨЙТІП ЗАТТЫҢ СЫНДЫҚ, САПАЛЫҚ, ЗАТТЫҚ ТАҒЫ БАСҚА ҚАСИЕТІН, ҚИМЫЛДЫҢ ТАРАУ АУМАҒЫН, КӨЛЕМІН, БАҒЫТТАЛҒАН ОБЪЕКТІСІН БІЛДІРІП, СӨЙЛЕМДІ СЕМАНТИКАЛЫҚ ЖАҒЫНАН КЕҢЕЙТІП, ТОЛЫҚТЫРЫП ТҰРАТЫН МҮШЕЛЕРДІ ТҰРЛАУСЫЗ МҮШЕЛЕР ДЕП АТАЙДЫ

БҰЙРЫҚТЫ, ЛЕПТІ СӨЙЛЕМДЕР ДЕП ТОПТАЛАДЫ

ХАБАРЛЫ СӨЙЛЕМДЕР БІР ҚАЛЫПТЫ ЖАЙ ДАУЫСПЕН АЙТЫЛАДЫ ДА, СОҢЫНАН НҮКТЕ ҚОЙЫЛАДЫ
СҰРАУЛЫ СӨЙЛЕМДЕР КӨТЕРІҢКІ ДАУЫСПЕН АЙТЫЛАДЫ ДА, СОҢЫНАН СҰРАҚ БЕЛГІСІ ҚОЙЫЛАДЫ
БҰЙРЫҚТЫ СӨЙЛЕМДЕР БІР ҚАЛЫПТЫ АЙТЫЛҒАН ЖАҒДАЙДА НҮКТЕ, АЛ КӨТЕРІҢКІ ДАУЫСПЕН АЙТЫЛҒАН ЖАҒДАЙДА ЛЕП БЕЛГІСІ ҚОЙЫЛАДЫ
ЛЕПТІ СӨЙЛЕМДЕР КӨТЕРІҢКІ ДАУЫСПЕН АЙТЫЛАДЫ ДА, СОҢЫНАН ЛЕП БНЛГІСІ ҚОЙЫЛАДЫ

СӨЙЛЕМДЕР ЖАҚТЫ, ЖАҚСЫЗ, ТОЛЫМДЫ,
ТОЛЫМСЫЗ ЖАЛАҢ, ЖАЙЫЛМА, АТАУЛЫ БОЛАДЫ

БІР СӨЗДЕН НЕМЕСЕ БІРНЕШЕ СӨЗ ТІРКЕСІНІНЕН ҚҰРАЛҒАН, ӨЗ АЛДЫНА ДЕРБЕСТІГІ БАР ШЫНДЫҚ БОЛМЫСТЫҢ ӨЗІ НЕ ОНЫҢ БІР САПАСЫ ТУРАЛЫ СӨЙЛЕУШІНІҢ ОЙЫ ЖАЙ СӨЙЛЕМ ДЕП АТАЛАДЫ

ЖАҒЫНАН САЛАЛАС, САБАҚТАС ЖӘНЕ
АРАЛАС БОЛЫП ҮШ ТҮРГЕ БӨЛІНЕДІ

ЕКІ НЕМЕСЕ БІРНЕШЕ ЖАЙ СӨЙЛЕМНЕН /КОМПОНЕНТТЕН/ ҚҰРАЛЫП, КҮРДЕЛІ ОЙДЫ БІЛДІРЕТІН СӨЙЛЕМДІ ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМ ДЕЙМІЗ.

ҚАРАЙ САЛАЛАС ҚҰРМАЛАС
СӨЙЛЕМ БЕС ТҮРГЕ БӨЛІНЕДІ: ЫҢҒАЙЛАС (МЕЗГІЛДЕС, СЕБЕПТЕС, ҚАРСЫЛЫҚТЫ, ТАЛҒАУЛЫ ЖӘНЕ КЕЗЕКТЕС
САЛАЛАСТАР БОЛЫП

ҚҰРАМЫНДАҒЫ КОМПОНЕНТТЕРДІҢ БАЯНДАУЫШТАРЫ ТИЯНАҚТЫ БОЛЫП, ӨЗАРА ТЕҢ ДӘРЕЖЕДЕ БАЙЛАНЫСҚАН ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМНІҢ ТҮРІН САЛАЛАС ҚҰРМАЛАС ДЕЙМІЗ

БІРТЕКТЕС ОҚИҒА,
ҚҰБЫЛЫСТАРДЫ НЕ БІР МЕЗГІЛ ІШІНДЕ ЖҮЗЕГЕ АСЫП ЖАТҚАН ІС-ӘРЕКЕТТЕРДІБЕЙНЕЛЕЙДІ.

ҚҰРАМЫНДАҒЫ ЖАЙ СӨЙЛЕМДЕРІНІҢ БІРІНДЕ АЙТЫЛҒАН ОЙҒА ЕКІНШІСІНДЕ АЙТЫЛҒАН ОЙДЫҢ МЕЗГІЛДЕС, БАҒЫТТАС, ЫҢҒАЙЛАС МӘНДЕ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТА БОЛУЫН ЫҢҒАЙЛАС САЛАЛАС ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМ ДЕЙМІЗ

БІЛДІРІП, ЕКІНШІСІ СОЛ СЕБЕПТЕН ТУҒАННӘТИЖЕНІ БІЛДІРЕТІН, НЕМЕСЕ, КЕРІСІНШЕ БІРІНШІСІ - НӘТИЖЕНІ, ЕКІНШІСІ – ОНЫҢ СЕБЕБІН БІЛДІРЕТІН СӨЙЛЕМДЕР СЕБЕПТЕС САЛАЛАС ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМ ДЕП АТАЛАДЫ.

СЕБЕПТЕС САЛАЛАС ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМ МЫНА СЕКІЛДІ ЖАЛҒАУЛЫҚТАР АРҚЫЛЫ ЖАСАЛАДЫ: СОНДЫҚТАН, СОЛ СЕБЕПТІ, ӨЙТКЕНІ, СЕБЕБІ

1. ҚАЗАҚСТАН – ТӘУЕЛСІЗ МЕМЛЕКЕТ, СЕБЕБІ ТӘУЕЛСІЗДІК ДЕГЕНІМІЗДІҢ ӨЗІ ЭТНОСТЫҢ ҰЛТТЫҚ МЕМЛЕКЕТ ТУРАЛЫ ҚИЯЛЫНАН, АРМАНЫНАН, МАҚСАТЫНАН ТУЫНДАЙТЫН - ДҮНИЕТАНЫМ 2. ТАРИФТЕРІ БІРЫҢҒАЙ КЕДЕН ОДАҒЫН ҚҰРУ ҰСЫНЫСЫМЕН ҚАТАР ҚАЗАҚСТАН БАСШЫСЫ ОСЫМЕН БІР МЕЗГІЛДЕ КӨЛІК ОДАҒЫН ҚҰРУДЫ ҰСЫНАДЫ, ӨЙТКЕНІ КӨЛІК САЛАСЫ “ТӨРТТІК” ЕЛДЕРІНІҢ ЭКОНОМИКАСЫНДА МАҢЫЗДЫ БУЫН БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ. 3. БҰЛ ӨЗГЕРІСТЕРГЕ БІЗДІҢ ӘРІПТЕСТЕРІМІЗ ДЕН ҚОЙЫП ОТЫР, БІЗДІҢ ВИЗАВИЛЕРІМІЗ БІЗДІҢ НИЕТІМІЗДІ ОҢ БАҒАЛАП ОТЫР ДЕП СЕНІММЕН АЙТА АЛАМЫН.

КЕЛЕТІН ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМДЕР ЖАТАДЫ. ҚАРСЫЛЫҚТЫ САЛАЛАСТЫҢ ҚҰРАМЫНДАҒЫ ЖАЙ СӨЙЛЕМДЕР ӨЗАРА ІРГЕЛЕС ТҰРЫП ТА, БІРАҚ, ДЕГЕНМЕН, ӘЙТСЕ ДЕ, АЛАЙДА, ӘЙТКЕНМЕН, СОНДА ДА ТӘРІЗДІС ЖАЛҒАУЛЫҚ ШЫЛАУЛАРЫ АРҚЫЛЫ ДА БАЙЛАНЫСАДЫ.

1. ЖЕЛ САЯБЫРЛАҒАН СИЯҚТЫ, - ЕКПІН ӘЛІ ДЕ ҚАТТЫ. 2. БАС КӨЗІ ЖҰМЫЛАДЫ, КӨҢІЛ КӨЗІ ЖҰМЫЛМАЙДЫ.

ҚАРСЫЛЫҚТЫ САЛАЛАС ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМНІҢ БЕЛГІЛЕРІ:
1. ЗАТТЫҢ, ҚҰБЫЛЫСТЫҢ, ОҚИҒАНЫҢ БҰРЫНҒЫСЫ МЕН ҚАЗІРГІ КҮЙІ САЛЫСТЫРЫЛА ҚАРСЫ ҚОЙЫЛАДЫ;
2. БІРІНШІ КОМПОНЕНТТЕГІ СУБЪЕКТІНІҢ ІС-ӘРЕКЕТІНЕ, ОЙ-НИЕТІНЕ ЕКІНШІ КОМПОНЕНТТЕГІ СУБЪЕКТІНІҢ ӘРЕКЕТІ, ІСІ ҚАЙШЫ КЕЛЕДІ.
3. БІРІНШІ КОМПОНЕНТТЕГІ ІС-ӘРЕКЕТТІҢ ЛОГИКАЛЫҚ ҚОРЫТЫНДЫСЫ РЕТІНДЕ ЕКІНШІ БОЛУҒА ТИІСТІ ӘРЕКЕТ БОЛМАЙ ШЫҒАДЫ НЕМЕСЕ БАСҚАША БОЛАДЫ.
4. ҚАРСЫЛЫҚТЫ МАҒЫНА КОМПОНЕНТ БАЯНДАУЫШЫ ҚЫЗМЕТІНДЕГІ ЕТІСТІКТЕРДІҢ БІРІНІҢ БОЛЫМДЫ ЕКІНШІСІНІҢ БОЛЫМСЫЗ ТҮРДЕ АЙТЫЛУЫ АРҚЫЛЫ ДА ЖАСАЛАДЫ

1. БҰЛ МЕМЛЕКЕТТЕР АРАСЫНДАҒЫ ӨЗАРА КЕЛІСІМ АРҚЫЛЫ АНЫҚТАЛДЫ, БІРАҚ ТА КОНСУЛДЫҚ МЕКЕМЕНІҢ ФУНКЦИЯСЫНА ЖАТПАЙТЫН МАҚСАТТА ҚОЛДАУҒА ҚҰҚЫҚ БЕРМЕЙДІ. 2. РАХМЕТ ЖАЛТАҚТАП ЖАН-ЖАҒЫНА ҚАРАДЫ, ДЕГЕНМЕН ХАЛЕЛДЕН БАСҚА ЕШКІМДІ КӨРЕ АЛМАДЫ.

АЛМАЙДЫ. 2. КҮН АПТАБЫНЫҢ НАҒЫЗ ҚАЙНАҒАН ШАҒЫНДА ҮЛКЕНДЕР ЖАҒЫ СУСЫН ІЗДЕСТІРЕДІ НЕМЕСЕ БАЛАЛАРДЫ БАЛМҰЗДАҚҚА ЖІБЕРЕДІ. 3. АЛДЫНДАҒЫ КӨЛГЕ Я ҚАЗ ҚОНАР, Я ҮЙРЕК ҚОНАР.

СӨЙЛЕМНІҢ ТҮРІН КЕЗЕКТЕС САЛАЛАС ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМ ДЕЙМІЗ.
КЕЗЕКТЕС САЛАЛАС ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМ БІРДЕ, БІРЕСЕ, КЕЙДЕ ДЕГЕН КЕЗЕКТЕС МӘНДІ ШЫЛАУЛАРДЫҢ ҚАТЫСУЫ АРҚЫЛЫ ЖАСАЛАДЫ.

КЕЗЕКТЕС САЛАЛАС ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМ

КЕЙДЕ ІШЕК АРТЫҚ ҚАҒЫЛАДЫ, КЕЙДЕ БІРЕР ПЕРНЕ ШАЛЫС БАСЫЛАДЫ...
САРЫ МАЙДАЙ САҚТАЛҒАН БҰЛ КИІЗ КІТАПТЫ МАҚПАЛ ӘЖЕЙ КЕЙДЕ ӨЗІ ОҚИДЫ, КЕЙДЕ НЕМЕРЕСІ АЙНҰРҒА ОҚЫТАДЫ
БІРЕУЛЕРІНІҢ ӨЗІМЕН ТАЙТАЛАСА КЕТЕТІН ПЫСЫҚТАРҒА КӨҢІЛІ АУСА, ЕНДІ БІРЕУІ АЙТҚАНЫНА ЖҮРЕТІН МОМЫНДАРДЫ ҰНАТАДЫ.
БІРДЕ ОҚЖЕТПЕСТЕН КӨРІНЕТІН, БІРДЕ АЙЫРТАУ МАҢЫНАН КӨРІНЕТІН.
ТҰЛПАРДЫ ТАҢДАП КЕЛЕ ЖАТҚАН ЖАЙЫР БІРЕСЕ КҮЙДІҢ ҚҰДІРЕТТІ ӘУЕНІНЕ ҚҰЛАҚ ТОСАДЫ, БІРЕСЕ ТҰҒЫР АТҚА КӨЗ ТІГЕДІ.

ӨЗАРА ТҮСІНДІРІП ОТЫРУ ЗАҢДЫЛЫҒЫНА НЕГІЗДЕЛЕДІ. БҰЛ РЕТТЕ СӨЙЛЕМНІҢ НЕГІЗГІ МАЗМҰНЫН ТҮСІНДІРУ ҚЫЗМЕТІ ЕКІНШІ КОМПОНЕНТТІҢ БОЙЫНАН ШЫҒЫП ЖАТАДЫ. ТҮСІНДІРМЕЛІ САЛАЛАС ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМ ЖАЛҒАУЛЫҚСЫЗ КЕЛІП ОТЫРАДЫ

1. МҰНДАЙДА БАЛУАННЫҢ ӘДІСІ БАР: МҰЖЫҚ ҚОЛЫМЕН ЖІГІТ ҚОЛЫН БЫТЫРЛАТЫП ҚЫСЫП ЖІБЕРЕДІ. 2. ДАЛИҒАН ҚОРАДА ЕҢСЕЛІ ҮШ ҮЙ ТҰР: ЕКЕУІ КӨШЕ ЖАҚТА, БІРЕУІ БАҚҚА КІРІҢКІ “ТӨРТБҰРЫШТЫҢ” БІР ҚАБЫРҒАСЫН ҰЗЫНША КЕЛГЕН МАЛ ҚОРА “ҚЫМТАП” ТҰР. 3. ТҮНІ БОЙҒЫ ЕҢБЕК ЗАЯ КЕТКЕН ЖОҚ: ҚЫЗЫЛША ҮСУДЕН АМАН ҚАЛҒАН ЕДІ. 4. ЖЕЛТӨБЕНІҢ ЕТЕГІНДЕГІ АУЫЛҒА ЕНДІ ЖАҚЫНДАЙ БЕРГЕНДЕ БАРЫА БАЙҚАДЫ – БАТАР КҮН ҚҰЛАҚТАНЫП ТҰР ЕКЕН.

ОРЫНДАЛУ БАРЫСЫ БІР-БІРІНЕ ШАРТ МӘНІНДЕ БАЙЛАНЫСА
ҚҰРМАЛАСАДЫ

1.АЗ ЖҰМЫСТЫ ҚИЫНСЫНСАҢ – КӨП ЖҰМЫСҚА ТАП
БОЛАРСЫҢ, АЗҒА ҚАНАҒАТ ҚЫЛМАСАҢ – КӨПТЕН ҚҰР
ҚАЛАРСЫҢ.
2. ЕГЕР ҰЗАҚ ӨМІР СҮРГІҢ КЕЛСЕ, ОНДА ҰНТАҚТАЛҒАН
ГРЕК ЖАҢҒАҒЫ АРАЛАС БАЛДЫ ҮЗБЕЙ ЖЕЙ БЕР.
3. ӨТКЕНГЕ ТОПЫРАҚ ШАШСАҢ, БОЛАШАҚ САҒАН ТАС
АТАДЫ.
4. ҚЫЗ АНАДАН ҮЙРЕНБЕЙ ӨНЕГЕ АЛМАС, ҰЛ АТАДАН
ҮЙРЕНБЕЙ САПАР ШЕКПЕС.

ТИЯНАҚСЫЗ ТҰЛҒАДА КЕЛІП, СОҢҒЫ СӨЙЛЕМГЕ БАҒЫНА БАЙЛАНЫСҚАН ҚҰРМАЛАСТЫҢ ТҮРІН АЙТАМЫЗ. САБАҚТАС СӨЙЛЕМДЕР БАҒЫНЫҢҚЫ ЖӘНЕ БАСЫҢҚЫ КОМПОНЕНТТЕРДЕН ТҰРАДЫ

1. КЕШЕ КЕШКІСІН ҚАР ҚЫЛАҢДАП ЕДІ, ТҮНГЕ ҚАРАЙ ЖАҢБЫР ЖАУЫПТЫ.
2. ӘН ТЫҢДАҒЫМ КЕЛІП ТҰРСА ДА, ДОСТАРЫМНЫҢ КӨҢІЛІН ҚИМАЙ ДАЛАҒА ШЫҚТЫМ.
3. ЕКЕУІ ДЕ МҰҒАЛІМ БОЛҒАН СОҢ, ӘҢГІМЕЛЕРІ МЕКТЕП ТӨҢІРЕГІНЕ АУЫСА БЕРЕДІ.
4. ҚЫСТАН ӨҢІ ЖҰҚАРЫП ШЫҚҚАН МАЛ СУЫҚҚА ШЫДАМАЙ ЫҒЫП, ҚОЗЫСЫНАН ӨСІРГЕН МАЛДЫҢ АЯҒЫН ОТАМАЛЫ ЫҚҚАН ОТАРДАН ҚАЛМАЙ ІЛЕСІП ЖҮРЕ БЕРЕДІ.
5. ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ӨМІР-САЛТЫ КӨШПЕЛІ БОЛҒАНЫМЕН, РУХАНИ БОЛМЫСЫ КӨШПЕЛІ БОЛМАҒАН.

АЙТЫЛҒАН ОЙДЫҢ МЕЗГІЛІН БІЛДІРІП, ОНДАҒЫ ОРЫНДАЛҒАН НЕ ОРЫНДАЛЫП ЖАТҚАН ОҚИҒАНЫ УАҚЫТ КЕЗЕҢІ ЖАҒЫНАН АЙҚЫНДАП ТҰРАДЫ

МЕЗГІЛ БАҒЫҢҚЫЛЫ СӨЙЛЕМНІҢ БАЯНДАУЫШЫ МЫНАДАЙ ЖОЛДАРМЕН ЖАСАЛАДЫ: ЕСІМШЕ, КӨСЕМШЕ, ШАРТТЫ РАЙ ЖӘНЕ ҚИМЫЛ ЕСІМДЕРІ.

1. АСЫЛМҰРАТОВ ТЕЛЕФОН СОҚПАСА, МЕН ЕШТЕҢЕ БІЛМЕЙ ҚАЛАДЫ ЕКЕНМІН.
2. НҰРБАЙДЫҢ МАШИНАСЫ ӨЗ ҮЙІНІҢ АЛДЫНА КЕЛІП ТОҚТАҒАНДА,
АҒАЙЫН-ТУҒАНДАРЫ ЖИНАЛЫП КҮТІП ТҰР ЕДІ.
3. НҰРЖАННЫҢ ҮЙІНДЕ СӘРСЕНБАЙ ҰЗАҚ ОТЫРЫП, ҚАЙТУҒА ШЫҚҚАНДА,
АУЫЛДЫҢ БӘРІ ЖАТЫП ҚАЛҒАН ЕКЕН.
4. ЖҰРТ ОЗАТ ШОПАН ДЕП ДҮРІЛДЕТІП ЖҮРГЕНДЕ, ОЛ ЖАТПАЙ-ТҰРМАЙ МАЛ
ЖИЯ БЕРІПТІ.

НЕ ҮШІН БОЛУДАҒЫ МАҚСАТ ЖАЙЫН АЙҚЫНДАП ТҰРАДЫ. МАҚСАТ БАҒЫНЫҢҚЫЛЫ САБАҚТАС СӨЙЛЕМНІҢ ЖАСАЛУ ЖОЛДАРЫ ЕКІ ТҮРЛІ

1. ТҰЙЫҚ РАЙЛЫ ЕТІСТІК ҮШІН ДЕМЕУІМЕН ТІРКЕСЕ АЙТЫЛАДЫ. БАСЫҢҚЫ КОМПОНЕНТІНІҢ БАЯНДАУЫШЫ КЕЙДЕ КЕРЕК КӨМЕКШІСІМЕН ТІРКЕСЕ АЙТЫЛҒАН ТҰЙЫҚ АЙЛЫ ЕТІСТІКПЕН БЕРІЛЕДІ. ОНЫҢ МҰНДАЙ ҚҰРЫЛЫСҚА КЕЛУІ СӨЙЛЕМНІҢ МАҚСАТТТЫҚ МӘНІН АЙҚЫНДАЙ, АША ТҮСЕДІ.

ҒАРЫШ ҚЫЗМЕТІН ДАМЫТУ ЖОСПАРЛАРЫН ІСКЕ АСЫРУ ҮШІН, БІРІНШІ КЕЗЕКТЕ БІЛІКТІ КАДРЛАР ДАЯРЛАУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ҚАЖЕТ.

2. ДЕП КӨМЕКШІСІ БҰЙРЫҚ РАЙДЫҢ ІІІ ЖАҚ ТҮРІ КЕЙДЕ – АР ФОРМАНТТЫ ЕСІМШЕМЕН ТІРКЕСЕ АЙТЫЛАДЫ. БҰЛ ЖАЙДЫ МАҚСАТ ПЕН СЕБЕПТІК ҰҒЫМНЫҢ ӨЗАРА МАҒЫНАЛЫҚ ЖАҚТАРЫНАН ЖАҚЫН КЕЛУІМЕН ТҮСІНДІРУГЕ БОЛАДЫ.


СУСАҒАН ШӨЛІН БАССЫН ДЕП, ЕКЕУІНІҢ ЫДЫСЫНА ЕКІ АЯҚ ҚЫМЫЗ ҚҰЙЫП ӘКЕП БЕРДІ.

МАҒЫНАЛЫ ҚАТЫНАСТА КЕЛЕТІН СӨЙЛЕМДЕР ҚАРСЫЛЫҚТЫ БАҒЫНЫҢҚЫЛЫ САБАҚТАС СӨЙЛЕМДЕР ДЕП АТАЛАДЫ.

1. КЕЙБІР СҰРАҚТАРЫ БОЛА ТҰРА, ОЛ ЕШТЕҢЕ АЙТПАДЫ.
2. БҰЛ КІТАПТАР БІР-БІРІМЕН ҰҚСАС БОЛҒАНЫМЕН, МАЗМҰНДАРЫ ӘРТҮРЛІ.
3. ҚОЛҒА ҰСТАЙЫН ДЕСЕҢ, ЕШТЕҢЕ ІЛІНБЕЙДІ.
4. ДЕРЕУ ҮЙГЕ КІРМЕК БОЛЫП ЕДІ, ЕСІК ЖАБЫҚ ЕКЕН.
5. ӨҢШЕҢ ЫНТЫМАҚ ТІЛЕГЕН ЖҮЗДЕР ҚАНША ТЫРБАНҒАНМЕН, ЕНДІГІ ҚЫЗЫҚТЫҢ ҚИЮЫ КЕЛІСПЕДІ.

САЛАЛАС ЖӘНЕ САБАҚТАС СӨЙЛЕМДЕР ҮЛГІСІНДЕГІ ҚҰРЫЛЫМДАРДЫҢ НЕМЕСЕ ОЛАРДЫҢ КЕРІ ТҮЗІЛІМДЕ КЕЛУІ НӘТИЖЕСІНДЕ БОЛАДЫ.

ЖАЛТ БҰРЫЛЫП АРТЫНА ҚАРАП ЕДІ – ЕШКІМ ЖОҚ, ЖАН-ЖАҒЫНА ҚАРАП ЕДІ – ҚАРСЫ АЛДЫНДАҒЫ КӨК ҚАҚПАҒА ЕКІ ШЕЛЕК СУ ҚОЛДАП КӘРІ КЕМПІР КІРІП БАРАДЫ.

БЕС СЫҢАРЛЫ АРАЛАС ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМДЕРДЕДЕ ІШКІ СӨЙЛЕМДІК ҮЛГІЛЕРДІҢ ҚАБАТТАСА ЖҰМСАЛУЫ ОРЫН АЛАДЫ.

КӨКТЕМНІҢ КҮНІ ҚҰБЫЛҒЫШ, ЕГЕР ҰЛЫС ҚУАНЫШЫНДА ЖАУЫН-ШАШЫН БОЛСА, ОНЫ ДА ЖАҚСЫЛЫҚТЫҢ НЫШАНЫНА БАЛАП, “ҚҰС ҚАНАТЫ ЖЕЛПІДІ”, “НҰР ЖАУДЫ”, “КЕЛЕР ЖЫЛ БЕРЕКЕЛІ БОЛАДЫ” ДЕП ОТЫРАТЫН ДӘСТҮР БАР.

БАЯНДАП ОТЫРҒАН МӘСЕЛЕГЕ БАЙЛАНЫСЫ НЕМЕСЕ СОҒАН ҚАТЫСЫ БАР БАСҚА БІРЕУЛЕРДІҢ ӨЗІН, ПІКІРІН КЕЛТІРЕТІНІ БОЛАДЫ. ОНДАЙ КЕЛТІРІНДІ СӨЗДЕР АВТОР ҮШІН БАСҚА БІРЕУДІҢ СӨЗІ ЯҒНИ БӨГДЕ СӨЗ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ. БӨГДЕ СӨЗГЕ ӘРДАЙЫМ БАСҚА БІРЕУЛЕРДІҢ АЙТҚАНЫНАН АЛЫНҒАН СӨЗДЕР ҒАНА ЖАТПАЙДЫ, СОНЫМЕН БІРГЕ, АВТОРДЫҢ БАСҚА БІР ЖАҒДАЙДА, БАСҚА БІР ЕҢБЕКТЕРІНДЕ АЙТҚАН КЕЛТІРІНДІ СӨЗДЕРІ ДЕ ЖАТАДЫ.

ТӨЛ СӨЗ
ҚАЗАҚ ТІЛІ БІЛІМІНДЕ ҚАЛЫПТАСҚАН ДӘСТҮР БОЙЫНША, ТӨЛ СӨЗ ДЕП, ЖАЗУШЫНЫҢ Я СӨЙЛЕУШІНІҢ СӨЗДІГІ ЖАҒЫНАН БОЛСЫН, ГРАММАТИКАЛЫҚ ФОРМАЛАРЫ ЖАҒЫНАН БОЛСЫН ЕШҚАНДАЙ ӨЗГЕРІССІЗ БҰЛЖЫТПАЙ АЛЫП, ӨЗ СӨЗІ ІШІНДЕ ҚОЛДАНҒАН БАСҚА БІРЕУДІҢ СӨЗІН АЙТАМЫЗ.

ТӨЛЕУ СӨЗ
ЖАЗУШЫ Я СӨЙЛЕУШІ АДАМ БІРЕУДІҢ СӨЗІН, ПІКІРІН ПАЙДАЛАНҒАНДА, ОНЫ, ӘРДАЙЫМ ЕШҚАНДАЙ ӨЗГЕРІССІЗ, БҰЛЖЫТПАЙ КЕЛТІРІП ОТЫРМАЙДЫ. КЕЙДЕ ОНЫ АЗДЫ КӨПТІ БОЛСА ДА ӨЗГЕРТІП, ӨЗ ТАРАПЫНАН СӨЗДЕР, ҚОСЫМШАЛАР ҚОСЫП, КЕЙБІР СӨЗДЕРІН АЛЫП ТАСТАП, ГРАММАТИКАЛЫҚ КЕЙБІР ФОРМАЛАРЫН ӨЗГЕРТІП ПАЙДАЛАНУЫН ТӨЛ СӨЗДІҢ ТӨЛЕУ СӨЗГЕ АЙНАЛУЫ ДЕП АЙТАМЫЗ.

ОЙДЫҢ ДАМУЫН НЕҒҰРЛЫМ ТОЛЫҚ БЕРЕ АЛАТЫН, МАҒЫНАЛЫҚ ЖӘНЕ СИНТАКСИСТІК ЖАҒЫНАН ӨЗАРА ТЫҒЫЗ БАЙЛАНЫСҚАН СӨЙЛЕМДЕРДІҢ ТОБЫ. СӨЙЛЕМ СӨЗДЕРДІҢ ТІРКЕСУІ АРҚЫЛЫ БІРШАМА АЯҚТАЛҒАН ОЙДЫ БІЛДІРСЕ, КҮРДЕЛІ СИНТАКСИСТІК ТҰТАСТЫҚ СӨЙЛЕМДЕРДІҢ ТІРКЕСУІ АРҚЫЛЫ АЯҚТАЛҒАН ОЙДЫ БІЛДІРЕДІ.
СӨЙЛЕМ – КҮРДЕЛІ СИНТАКСИСТІК ТҰТАСТЫҚ – ТАРАУ – БӨЛІМ – АЯҚТАЛҒАН ШЫҒАРМА

“... ҚАЙЫРЫМДЫ ҚАЛАНЫ ӘРБІР, КЕЗ-КЕЛГЕН АДАМ БИЛЕЙ БЕРМЕКШІ ЕМЕС, ӨЙТКЕНІ ЕЛ БИЛЕУ ЕКІ НӘРЕСЕГЕ БАЙЛАНЫСТЫ БІРІНШІДЕН, АДАМНЫҢ ӨЗ ЖАРАТЫЛЫСЫНДА ЕЛ БИЛЕУГЕ ҚАНШАЛЫҚ ӘЗІР ЕКЕНІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ, ЕКІНШІДЕН, АДАМНЫҢ ЕРІКТЕН ҚУАТ АЛЫП ОТЫРАТЫН ЖАҒДАЙЫ МЕН ҚАБІЛЕТІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ. ЖАРАТЫЛЫСЫНДА ЕЛ БИЛЕУГЕ КІСІ БИІМ БОЛСА БИЛІК СОНЫҢ ҮЛЕСІНЕ ТИМЕК.

КҮРДЕЛІ СИНТАКСИСТІК ТҰТАСТЫҚ – МАҒЫНАЛЫҚ БІРЛІККЕ ИЕ

БІРТҰТАС ИНТОНАЦИЯЛЫҚ-ЫРҒАҚТЫҚ БІРЛІККЕ ИЕ

СӨЙЛЕМДЕРДІҢ ӨЗАРА ТЫҒЫЗ БАЙЛАНЫСҚАН СИНТАКСИСТІК БІРЛІГІ

КОМПОНЕНТІ, МАЗМҰНЫ БЕЛГІЛІ БІР ДӘРЕЖЕДЕ АЯҚТАЛҒАН БОЛЫП КЕЛЕДІ. ФРАЗААРАЛЫҚ БАЙЛАНЫСТАР АБЗАЦТА ШЫЛАУ АРҚЫЛЫ, КӨРСЕТІЛГЕН НЫСАНДАРДЫҢ ТЕПЕ-ТЕҢДІГІ АРҚЫЛЫ, БАЯНДАУЫШ БІЛДІРЕТІН ШАҚ АРҚЫЛЫ ҚАЛЫПТАСАДЫ.

1-АБЗАЦ: ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАННЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛІ – ҚАЗАҚ ТІЛІ. ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАННЫҢ ӨЗ АТА ЗАҢЫ БАР. БІЗДІҢ МЕМЛЕКЕТТІК ЕЛТАҢБАМЫЗ, ТУЫМЫЗ ЖӘНЕ ӘНҰРАНЫМЫЗ БАР.
2-АБЗАЦ: ӘРБІР АЗАМАТТЫҢ ПАРЫЗЫ – ОТАНЫН ҚОРҒАУ, МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛІН ЖӘНЕ МЕМЛЕКЕТТІК РӘМІЗДЕРІН БІЛУ, ҚҰРМЕТТЕУ. МЕН ҚАЗАҚСТАНДА ТУҒАНЫМДЫ МАҚТАНЫШ ЕТЕМІН.

БІРЛІКТЕРІНІҢ БІРІЗДІ САБАҚТАСТЫҒЫ. МӘТІН ДЕГЕН МАҒЫНА КӨП РЕТТЕ, ЖАЗБА МӘТІНГЕ БАЙЛАНЫСТЫ КӨП АЙТЫЛАДЫ. АЛ ДИСКУРС БОЛСА, КӨБІНЕ АУЫЗЕКІ СӨЙЛЕУМЕН БАЙЛАНЫСТЫ.

ҚҰТТЫҚТАУХАТ
ҚҰРМЕТТІ ЖОМАРТ АТАБАЙҰЛЫ!
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ӘДІЛЕТ МИНИСТРЛІГІНІҢ ҰЖЫМЫ СІЗДІ МЕРЕЙЛІ 60 ЖАСҚА ТОЛҒАН МЕРЕЙТ
ОЙЫҢЫЗБЕН ШЫН ЖҮРЕКТЕН ҚҰТТЫҚТАЙДЫ!
КӨК БАЙРАҒЫ ЖЕЛБІРЕГЕН ТӘУЕЛСІЗ МЕМЛЕКЕТІМІЗДІҢ ҚҰҚЫҚ САЛАСЫНДА СІҢІРГЕН ЕҢБЕГІҢІЗ ЗОР. ОСЫ
САЛАДА ЖАЗҒАН ЕҢБЕКТЕРІҢІЗ ДЕ ОҚЫРМАН ЖҮРЕГІНЕН ОРЫН АЛЫП, ЖОҒАРЫ БАҒАЛАНДЫ. СІЗ ЕҢБЕК ЕТКЕН
ЖЫЛДАРЫ ӘДІЛ БИЛІК АЙТУДА КӨП ҚҰРМЕТІНЕ КЕНЕЛГЕН, АЛҒЫС ПЕН АҚ ТІЛЕКККЕ БӨЛЕНГЕН ЖАНСЫЗ.
СІЗ БАСҚАРҒАН ҰЖЫМ МҮШЕЛЕРІ ӘР УАҚЫТТА СІЗДІ ҮЛГІ ТҰТЫП, МАҚТАН ЕТЕДІ. СІЗГЕ ӨМІРДЕГІ БАРЛЫҚ
ЖАҚСЫЛЫҚТАРМЕН БІРГЕ ЗОР ДЕНСАУЛЫҚ, МОЛ БАҚЫТ, ҰЗАҚ ӨМІР, ІСТЕРІҢІЗГЕ ТАБЫС ПЕН СӘТТІЛІК,
ОТБАСЫҢЫЗҒА ҚҰТ-БЕРЕКЕ, ИГІЛІКТІ ҚУАНЫШТАР ТІЛЕЙМІЗ!

ЗОР ІЛТИПАТПЕН ӘДІЛЕТ МИНИСТРЛІГІНІҢ ӘКІМШІЛІГІ
17 ШІЛДЕ, 2009 ЖЫЛ.