электрон дидактик күрсәтмәлелек
куллану
- Главная
- Разное
- Образование
- Спорт
- Естествознание
- Природоведение
- Религиоведение
- Французский язык
- Черчение
- Английский язык
- Астрономия
- Алгебра
- Биология
- География
- Геометрия
- Детские презентации
- Информатика
- История
- Литература
- Математика
- Музыка
- МХК
- Немецкий язык
- ОБЖ
- Обществознание
- Окружающий мир
- Педагогика
- Русский язык
- Технология
- Физика
- Философия
- Химия
- Шаблоны, фоны, картинки для презентаций
- Экология
- Экономика
Презентация, доклад по татарскому языку по теме Грамматика татарского языка
Содержание
- 1. Презентация по татарскому языку по теме Грамматика татарского языка
- 2. ТАТАР ТЕЛЕИ телем, сансыз гасырныИсән –сау кичкән
- 3. Тел белеме бүлекләре
- 4. Фонетика- авазларны, аларның кушылмаларын, аваз үзгәрешләрен өйрәнә торган тел бүлеге.
- 5. АВАЗЛАР СИСТЕМАСЫ ӨЧ ЯССЫЛЫКТА ТИКШЕРЕЛӘ
- 6. СУЗЫК АВАЗЛАРТел байлыгы бай итәр – тел юклыгы юк итәр
- 7. СУЗЫК АВАЗЛАРНЫҢ АРТИКУЛЯЦИОН БИЛГЕЛӘРЕназад
- 8. ТЕЛНЕҢ ГОРИЗОНТАЛЬ ХӘРӘКӘТЕ БУЕНЧА СУЗЫКЛАРНЫ ТӨРКЕМЛӘҮ
- 9. ТЕЛНЕҢ ВЕРТИКАЛЬ ХӘРӘКӘТЕ БУЕНЧА СУЗЫКЛАРНЫ ТӨРКЕМЛӘҮ
- 10. СУЗЫКЛАРНЫҢ ЛАБИАЛЬЛӘШҮЕ
- 11. СУЗЫК АВАЗЛАРНЫ ТӨРКЕМЛӘҮ
- 12. ТАРТЫК АВАЗЛАРТелләр белгән – илләр белгән
- 13. Тартык авазларга артикуляцион классификация
- 14. ТАРТЫК АВАЗЛАРНЫҢ ДӨРЕС ӘЙТЕЛЕШЕ
- 15. ТАВЫШ ЯРЫЛАРЫНЫҢ ЭШЧӘНЛЕГЕ ЯКИ КАТНАШУ-КАТНАШМАВЫНА КАРАП
- 16. Киртәнең ясалу урыны буенча тартыкларны төркемләү
- 17. Киртәнең ясалу ысулы буенча тартыкларны төркемләүЯСАЛУ ЫСУЛЫ ЙОМЫК тартыкларЯРЫМЙОМЫК тартыкларСОНОР тартыкларӨРЕЛМӘЛЕ тартыклар
- 18. БИЛГЕЛЕ БЕР ТЕЛНЕҢ ТАРТЫКЛАР СИСТЕМАСЫН – КОНСОНАНТИЗМ (ЛАТ. CONSONANS – ТАРТЫК АВАЗ) ДИП АТЫЙЛАР
- 19. Сөйләмдә авазлар аерым-аерым әйтелмиләр, ә бер-берсенә ялганып
- 20. КОМБИНАТОР ҮЗГӘРЕШЛӘРСИНГАРМОНИЗМ - сузыклар ассимиляциясеСи
- 21. КОМБИНАТОР ҮЗГӘРЕШЛӘРРӘТ ГАРМОНИЯСЕ булганда, сүздәге сузык авазлар
- 22. КОМБИНАТОР ҮЗГӘРЕШЛӘРИРЕН ГАРМОНИЯСЕ булганда, беренче иҗектәге иренләшкән
- 23. КОМБИНАТОР ҮЗГӘРЕШЛӘРДИССИМИЛЯЦИЯ – артикуляциясе ягыннан охшаш яки
- 24. КОМБИНАТОР ҮЗГӘРЕШЛӘРАссимиляция һәм диссимиляция сузыклар белән сузыклар
- 25. Фонетик анализ тәртибе Сүз языла һәм аның
- 26. СҮЗ ТУРЫНДА СҮЗ Озыны бар сүзнең, кыскасы
- 27. Тел дигән дәрья бар, дәрья
- 28. ГРАФИКА – язуда кулланыла торган хәрефләрнең җыелмасын
- 29. Татар алфавиты А а Ж
- 30. 1927 нче елда латин алфавиты татар теленең
- 31. ТАТАР ОРФОГРАФИЯСЕОРФОГРАФИЯ (грек. orthos «дөрес» һәм grapho
- 32. Татар орфографиясе башлыча фонетик принципка нигезләнгән: татар
- 33. Әйткән сүз – аткан ук ЛЕКСИКОЛОГИЯАз сүз – алтын, күп сүз – бакыр
- 34. ЛексикологияЛЕКСИКОЛОГИЯ (грек.lexikos (cүз) һәм logos (өйрәтмә) –
- 35. Слайд 35
- 36. Лексикология СИНОНИМНАР – якын мәгънәле, ягъни мәгънәдәш
ТАТАР ТЕЛЕИ телем, сансыз гасырныИсән –сау кичкән телем!Сыкраулар теле түгел син, Күкрәүләр теле бүген.………………………………Син- минем тере тарихым,Син – минем киләчәгем.Тик синдә, газиз туган тел,Бәхеткә җитәчәгем.И телем, синдә нәфислекЧишмәсе кибәрмени?Гасырлар сиңа тимәде,Дәверләр тиярмени?
Слайд 2ТАТАР ТЕЛЕ
И телем, сансыз гасырны
Исән –сау кичкән телем!
Сыкраулар теле түгел син,
Күкрәүләр теле бүген.
………………………………
Син- минем тере тарихым,
Син – минем киләчәгем.
Тик синдә, газиз туган тел,
Бәхеткә җитәчәгем.
И телем, синдә нәфислек
Чишмәсе кибәрмени?
Гасырлар сиңа тимәде,
Дәверләр тиярмени?
Х.Туфан
Слайд 15ТАВЫШ ЯРЫЛАРЫНЫҢ ЭШЧӘНЛЕГЕ
ЯКИ КАТНАШУ-КАТНАШМАВЫНА
КАРАП ТАРТЫКЛАРНЫ ТӨРКЕМЛӘҮ
ТАВЫШ ЯРЫЛАРЫ ТИБРӘЛӘ, ТАВЫШ ЧЫГА
ТАВЫШ
ЯРЫЛАРЫ ТИБРӘЛМИ, ТАВЫШ КАТНАШМЫЙ
Слайд 17Киртәнең ясалу ысулы буенча тартыкларны төркемләү
ЯСАЛУ ЫСУЛЫ
ЙОМЫК тартыклар
ЯРЫМЙОМЫК тартыклар
СОНОР тартыклар
ӨРЕЛМӘЛЕ
тартыклар
Слайд 18
БИЛГЕЛЕ БЕР ТЕЛНЕҢ ТАРТЫКЛАР СИСТЕМАСЫН – КОНСОНАНТИЗМ (ЛАТ. CONSONANS – ТАРТЫК
АВАЗ) ДИП АТЫЙЛАР
Слайд 19Сөйләмдә авазлар аерым-аерым әйтелмиләр, ә бер-берсенә ялганып киләләр һәм , нинди
фонетик шартларда килүләренә карап, төрле үзгәрешләргә дучар булалар. Аваз үзгәрешләрен ике төргә бүлеп карыйлар: позицион үзгәрешләр һәм комбинатор үзгәрешләр.
назад
Слайд 21КОМБИНАТОР ҮЗГӘРЕШЛӘР
РӘТ ГАРМОНИЯСЕ булганда, сүздәге сузык авазлар беренче иҗектәге сузыклар рәте
буенча ярашалар:
бар-ган-нар-дыр; бел-геч-лек;
ни-гез; бәй-сез-лек; бәр-гән-гә-дер
Искәрмә.
бар-ган-нар-дыр; бел-геч-лек;
ни-гез; бәй-сез-лек; бәр-гән-гә-дер
Искәрмә.
Слайд 22КОМБИНАТОР ҮЗГӘРЕШЛӘР
ИРЕН ГАРМОНИЯСЕ булганда, беренче иҗектәге иренләшкән авазларга ярашып, калган иҗекләрдәге
сузыклар иренләшәләр:
корылык – [королык];
болын – [болон].
корылык – [королык];
болын – [болон].
![КОМБИНАТОР ҮЗГӘРЕШЛӘРИРЕН ГАРМОНИЯСЕ булганда, беренче иҗектәге иренләшкән авазларга ярашып, калган иҗекләрдәге сузыклар иренләшәләр: корылык – [королык]; болын](/img/thumbs/ddbf3d0e2add924abc50dc403d7421d3-800x.jpg "Презентация по татарскому языку по теме Грамматика татарского языка КОМБИНАТОР ҮЗГӘРЕШЛӘРИРЕН ГАРМОНИЯСЕ булганда, беренче иҗектәге иренләшкән авазларга ярашып, калган иҗекләрдәге")
Слайд 23КОМБИНАТОР ҮЗГӘРЕШЛӘР
ДИССИМИЛЯЦИЯ – артикуляциясе ягыннан охшаш яки якын булган авазлардан төрле
авазлар барлыкка килүе: шишә - [чишә]; трамвай – [транвай]; коридор –[колидор].
назад
![КОМБИНАТОР ҮЗГӘРЕШЛӘРДИССИМИЛЯЦИЯ – артикуляциясе ягыннан охшаш яки якын булган авазлардан төрле авазлар барлыкка килүе: шишә - [чишә];](/img/thumbs/5ce190fd50bf51c47529885de937b3d8-800x.jpg "Презентация по татарскому языку по теме Грамматика татарского языка КОМБИНАТОР ҮЗГӘРЕШЛӘРДИССИМИЛЯЦИЯ – артикуляциясе ягыннан охшаш яки якын булган авазлардан төрле")
Слайд 24КОМБИНАТОР ҮЗГӘРЕШЛӘР
Ассимиляция һәм диссимиляция сузыклар белән сузыклар яки тартыклар белән тартыклар
арсында бара.
Аккомодация сузыклар белән тартыклар арасында бара.
Аккомодация сузыклар белән тартыклар арасында бара.
Слайд 25Фонетик анализ тәртибе
Сүз языла һәм аның иҗекләр саны күрсәтелә.
Басымның кайсы иҗеккә
төшүе әйтелә.
Хәрефләр һәм авазлар саны билгеләнә.
Сүздә ничә аваз һәм ничә хәреф икәнлеге күрсәтелә. Хәреф саны белән аваз санының туры килү-килмәве аңлатыла.
Сузык авазларга рәт һәм күтәрелеш буенча характеристика бирелә .
Әйтелештә сузыклар гармониясенең саклану-сакланмавы күрсәтелә. Сингармонизмның төре күрсәтелә.
Тартыкларның парлы, парсыз, яңгырау яки саңгырау икәнлеге билгеләнә.
Тартык авазларга киртәнең ясалу урыны, ясалу ысулы буенча характеристика бирелә.
КомбинаторКомбинатор яки позицион үзгәрешләр аңлатыла.
назад
Хәрефләр һәм авазлар саны билгеләнә.
Сүздә ничә аваз һәм ничә хәреф икәнлеге күрсәтелә. Хәреф саны белән аваз санының туры килү-килмәве аңлатыла.
Сузык авазларга рәт һәм күтәрелеш буенча характеристика бирелә .
Әйтелештә сузыклар гармониясенең саклану-сакланмавы күрсәтелә. Сингармонизмның төре күрсәтелә.
Тартыкларның парлы, парсыз, яңгырау яки саңгырау икәнлеге билгеләнә.
Тартык авазларга киртәнең ясалу урыны, ясалу ысулы буенча характеристика бирелә.
КомбинаторКомбинатор яки позицион үзгәрешләр аңлатыла.
назад
Слайд 26СҮЗ ТУРЫНДА СҮЗ
Озыны бар сүзнең, кыскасы бар,
Өтере бар сүзнең, ноктасы бар,
Усалы
бар сүзнең, юашы бар,
Ахмагы бар сүзнең, остасы бар.
Халык сүзен безнең отасы бар,
Сүз түтәлен чүптән утасы бар,
Алтын сүзне бергә тупласы бар,
Кадерен белеп кенә тотасы бар.
Тик сау булса гына туган телең –
Син үзең бар һәм бар синең илең.
З.Мәҗитов
Ахмагы бар сүзнең, остасы бар.
Халык сүзен безнең отасы бар,
Сүз түтәлен чүптән утасы бар,
Алтын сүзне бергә тупласы бар,
Кадерен белеп кенә тотасы бар.
Тик сау булса гына туган телең –
Син үзең бар һәм бар синең илең.
З.Мәҗитов
Слайд 27 Тел дигән дәрья бар, дәрья төбендә энҗе бар, белгәннәр чумып алыр, белмәгән
коры калыр.
ГРАФИКА
ОРФОГРАФИЯ
ОРФОЭПИЯ
назад
Слайд 28
ГРАФИКА – язуда кулланыла торган хәрефләрнең җыелмасын яки алфабитны өйрәнә.
ОРФОГРАФИЯ -
телне язуда төшерү нигезләрен
ОРФОЭПИЯ - язганны уку үзенчәлекләрен өйрәнә.
ОРФОЭПИЯ - язганны уку үзенчәлекләрен өйрәнә.
назад
Слайд 29
Татар алфавиты
А а Ж ж Н н У у Щ щ
Ә ә Җ җ ң Ү ү ъ
Б
б З з О о Ф ф Ы ы
В в И и Ө ө Х х ь
Г г Й й П п Һ һ Э э
Д д К к Р р Ц ц Ю ю
Е е Л л С с Ч ч Я я
Ё ё М м Т т Ш ш
Слайд 301927 нче елда латин алфавиты татар теленең рәсми алфавиты дип кабул
ителә
1939 нчы елда гамәлгә рәсми рәвештә рус алфавиты кертелә
РУС ГРАФИКАСЫ
ЛАТИН ГРАФИКАСЫ
Слайд 31ТАТАР ОРФОГРАФИЯСЕ
ОРФОГРАФИЯ (грек. orthos «дөрес» һәм grapho «язам») – телдә гомум
кабул ителгән, бердәм нормаларга салынган һәм һәркемгә мәҗбүри саналган практик язу системасы.
Слайд 32
Татар орфографиясе башлыча фонетик принципка нигезләнгән: татар әдәби телендә сүзләр ничек
әйтелсә, шулай языла – бу татар орфографиясе өчен ТӨП КАГЫЙДӘ.
назад
Слайд 34Лексикология
ЛЕКСИКОЛОГИЯ
(грек.lexikos (cүз) һәм logos (өйрәтмә) – тел белеменең лексиканы тикшерә
торган бер тармагы
ЛЕКСИКА (грек. lexikos (cүз) – сүзләр җыелмасы. Бу термин теге яки бу телнең, җирле сөйләшнең сүзлек составы, тел остасының, язма әсәрнең сүз байлыгы, теге яки бу кеше сөйләмендә кулланыла торган сүзләр җыелмасы мәгънәсендә кулланыла.
назад
Слайд 36Лексикология
СИНОНИМНАР – якын мәгънәле, ягъни мәгънәдәш сүзләр. Бер мәгънәне аңлаткан
сүзләр төркемен – синонимик рәт яки синонимик оя диләр.Синонимик рәткә кергән сүзләрнең берсен – стилистик нейтраль мәгънәлесен – доминанта дип атыйлар.
Азат- бәйсез, хөр, ирекле;
Үпкәләү - рәнҗү, күңел калу.
Алдау – утырту, агач атка атландыру, төп башына утырту.
Матур – гүзәл, чибәр, нәфис
