Слайд 1 Мухтанатпǎр, тав тǎватпǎр сире, ентешсем!
Филимонов Даниил Филимонович
Афанасьев Кузьма Афанасьевич (Чулкас)
Ижутов
Николай Степанович
Сергеев Александр Сергеевич
Иовлева Елена Васильевна
Слайд 2Филимонов Даниил Филимонович
.
.
1855 çулхи раштав 22(10)-че Çĕрпӱ районне кĕрекен Ямаш ялĕнче
çуралнǎ. Малтан Чурачǎкри, каярах Етĕрне уесĕнчи училищĕсенче ǎс пухнǎ. 1872 çулта Хусанти учительсем хатĕрлекен семинарине вĕренме кĕнĕ, унта Хусан университечĕн студенчĕпе Иван Яковлевпа паллашнǎ. Вǎл вǎхǎтрах пĕрле чǎваш алфавичĕпе букварĕ пирки ĕçленĕ.
Слайд 3Д.Ф.Филимонов Чĕмпĕрти чӑваш шкулĕнче
-----------------------------------
1877 çулта Иван Яковлевич чèннипе Чèмпèр чàваш шкулèнче
истори, географи, Турà саккунè урокèсене ертсе пынà. Çав вàхàтрах шкул заведующийè те пулнà.
Слайд 4Иван Яковлевпа
Николай Ильминский сĕннипе Хусанти консистори пĕтерсе пачǎшкǎ пулса тǎнǎ.
Хусан, Чĕмпĕр, Самара кĕпернисенчи чиркӱсенче ĕçленĕ вǎхǎтра вǎл тǎрǎшнипе вуншар шкул, çавǎн пекех учительсем хатĕрлекен классем уçнǎ. Нумай çыру ĕçĕ çырнǎ.
Слайд 5Çулталǎк кĕнеки /Календарь на 1867год/Çакǎн пек кĕнекене Даниил Филимонов Чурачǎкри земства
шкулĕнче вĕреннĕ чухне Митрофан Дмитриевич вĕренекенсене панǎ. Унччен шкулта чǎвашла вĕрентесси вуçех пулман.
Слайд 6Вĕсене вырǎсла буквǎсемпе тата вирьял чĕлхипе çырнǎ. Вулама йывǎртарах пулнǎ.Кĕнекисене 1866
çултан пуçласа 1870 çулччен .И.Золотницкий кǎларнǎ
Слайд 81871 çултанпа çĕнĕ чǎваш алфавитне кǎларакансем И.Я.Яковлев, В.А.Белилин, Н.И.Ильминский пулнǎ. Пĕрремĕш
чǎваш букварьне тунǎ çĕре Д.Ф.Филимонов та хутшǎннǎ.
Слайд 13Афанасьев Кузьма Афанасьевич(Чулкаç) ачасен юратнǎ писателĕ – 1907çулхи çĕртме 27 –
мĕшĕнче Виççĕмĕш Вǎрманкас ялĕнчи чухǎн хресчен çемйинче çуралнǎ. Ямашри шкулта вĕреннĕ. Çĕрпури шкулта вĕреннĕ чухне хаçат çамрǎк корреспонденчĕ пулса тǎнǎ.
Слайд 14 1930 – мĕш çулсенче «Сунарçǎ халапĕсем» ятлǎ пĕрремĕш кĕнеке кǎларать. Пултаруллǎ
та паттǎр Лапшу Çтапанĕ вĕçен кайǎксемпе тискер кайǎксен чеелĕхне, йǎлисене аван пĕлет иккен.
Слайд 15Кузьма Чулкаç
хǎй те пурнǎçра Лапшу Стапанĕ
пекех шӱт тума, кулма,
çынпа тараватлǎ пулма юратнǎ. Кузьма
Чулкаç 1970
çулта çĕртме 19–че Шупашкарта вилнĕ.
Слайд 16На ужине
Чувашская семья после трудового дня за столом. Глава
семьи внимательно наблюдает за членами семьи, выкуривая трубку
(выглядит намного старше своих лет)
Их повести «Пастушок»
Слайд 17У кириметя
Дети наблюдают за весенними птицами
Из повести
«Пастушок»
Слайд 18На пастбище
С малых лет чувашей приучали к труду
Из повести
«Пастушок»
Слайд 19Степан на охоте
Ехал однажды по зимней дороге
Он на санях, без ружья,
с женой.
Прямо из лесу навстречу волк
вышел
И наш Степан его встретил, герой.
Из повести
«Рассказы охотника»
Слайд 20Удивление горожан
Бросив на сани, он в город привез,
Честному люду всему
на потеху,
Волка матерого на повадке
Вел по Цивильскому рынку- вот
смеху
Из поэмы А.П. Смирнова
«Охотник из Ямаш»
Слайд 21Лев в Ямашевском лесу
Лев же на дерево, следом за ним,
Только в
дупло он пробраться не в
силе
Лапами дерево злобно скребет,
Воет, рычит, по стволу хвостом
бьет…
Слайд 22Степан в сибирской тайге
В роще кедровой, где рябчики ток
Свой начинали. Дудя
в манок,
Выстрелов восемь он сделал
всего –
Их целый воз настреляло ружье…
Слайд 23Тетерева вслед гуськом припустились
В зимнем лесу нарубил он рябину,
Ветки он к
дубу отнес исполину.
Тетерева там токуют исправно
А на рябину все клюнули славно…
Слайд 24Чирок в брошенном улье
Дружная семейка выводит птенцов
Из рассказа «Чирок»
Слайд 25
Куçма Чулкаç çуралнӑранпа 100 çул çитнĕ ятпа
Виççĕмĕш Вǎрманкассинчи уяв
Слайд 26Пирèн ентеш, Çерпӱ район администрацийĕн пуçлахè Евдокимов Н.В. ял çыннисемпеле хӑнасене
Куçма Чулкаç çуралнӑранпа 100 çул çитнĕ тĕле районти социаллǎ пурнǎçпа тата экономика шайĕпе паллаштарать.
Слайд 27Ижутов Николай Степанович.
1920 çулта
Чǎваш Республикинчи
Çěрпý
районне
кĕрекен Эрĕмкасси
ялěнче çуралнă.
Чăваш. 1942 çулхи юпа уйăхěнче Челябинскри авиаци училищинчен
вěренсе тухнă хыççăн Тăван çĕршывăн Аслă вăрçин тěрлĕрен фрончěсенче çапăçнǎ.
Слайд 28ИЛ – 4 самолетпа
тăшман çине бомба пăрахма 202 хутчен вěçев
тунă. СССР Верховнай Совечĕн Президиумěн Указě тăрăх 1946 çулхи çу уйăхěн 15 - че ăна Совет Союзĕн Геройĕ ятне панă.
Слайд 29Н.С.Ижутов çуралнǎ килĕ.
Асǎну хӑми выраçтарнǎ.
Слайд 31/Ямаш тǎрǎхĕн администраци пуçлǎхĕ пуçарǎвĕпе кашни çул Çĕнтерӱ кунĕ Герой çурчĕ
патĕнчен ǎмǎрту тапранать
Слайд 33 Хǎй тĕллĕн вĕреннĕ
поэт тата композитор
Алексадр Сергеевич Сергеев
- поэт тата композитор
Слайд 34А.С.Сергеев 1934 çулхи кǎрлачǎн
02 – че Çĕрпÿ районěнчи Ямаш ялěнчи
çак пӱртре нумай ачаллǎ çемьере çуралнă.
Слайд 35 Тăватă- пилěк çулта чухнех купăс калама
пуçланǎ. Выçăллǎ- тутăллă пурǎннǎ пулин те, аннене, тархасла- тархасла, çǎнǎх суттарса, купǎс илтертĕм. Тавах юратнǎ аннене, - аса илчĕ вǎл 1987 çулта пуш уйǎхĕн пуçламǎшĕнче хǎй вĕреннĕ Ямаш шкулĕнче ачасемпе юлашки хут тĕл пулнǎ чух…
Слайд 36Çак кĕнекесенче Александр Сергеев çырнǎ юрǎсемпе сǎвǎсене пичетлесе кǎларнǎ.
Слайд 37Чăваш халăх артистки
Елена Васильевна Иовлева
Слайд 38Чăваш халăх артистки, паллă юрăç,
мыскараçă, тамада…
Елена Васильевна Иовлева
Пурăннă
çěр çинче пěчěкçě хěрача. Тěм хура шÿçлěскер, хыткан кěлеткеллěскер, арçын ача пек йăрă та çивěчскер.
Театра юратнă, артистка пулас ěмěтпе çитěннě. Ялти ача-пăча пěрмай кěшěлтетнě ун тавра.
çуллахи каникулта пěр-пěр килкартинче концерт йěркелекенни те Ленук пулнă.
Слайд 39Елена Васильевна Çěрпÿ районěнчи Амачкасси ялěнче 1952 çулхи юпа уйăхěн
1-мěшěнче
çуралнă.
Çамрăксен театрěнче 140 ытла роль калăпланă.
Слайд 40Чăваш халăх артистки мăн кăмăлланма пěлмест: пěчěккипе ачалла, ваттипе ватăлла пуплет.
Турă
панă талантсăр, çÿлти хăват пулăшса пымасăр нимěн те пулманнине ěненет.
Слайд 41Пěлÿ: Чаваш академи драма театрě cумěнчи студире куçăмсăр майпа вěреннě
Сцена çине
тухнă: 1968 çул, тилě пăхакан Лиcук ролě
Ят-сум: Чăваш халăх артистки
Слайд 42.
Ачалăх, çамрăклăх сăпкисенче сиксе киленеймен вăл. Пěчěклех пурнăç йÿççине тутанма, ытла
та ир тÿсме тивнě унан…
Чăваш Республикин Культура тава тивěçлě ěçченě ята вăтăр çула çитичченех тивěçнě
Слайд 43.
Çулталăкне пилěкшер çěнě роль калăплакансене пур енлěн хакланă хыççăн çеç панă
ун чухне ку хисеплě ята
Слайд 44.
Ачалăх, çамрăклăх сăпкисенче сиксе киленеймен вăл. Пěчěклех пурнăç йÿççине тутанма, ытла
та ир тÿсме тивнě унăн…
Чăваш Республикин Культура тава тивěçлě ěçченě ята вăтăр çула çитичченех тивěçнě
Слайд 46 Çук, йывăрлăхсем çапса хуçайман, çирěплетсе тепěр хут ура çине çěкленме
пулăшнă ăна. Кěçех театр артистки эстрадăра палăрма пуçлать: уйăхне 2-3 хутчен тулли залсем пухма тытăнать.
Слайд 47Елена Иовлева хайĕн юлташĕпе, чǎваш чĕлхине вĕрентекен Ираида Филимоновǎпа