Презентация, доклад на тему Көшпелі мал шаруашылығы -тіршіліктің қайнар көзі

мал шаруашылығына ауысуы,тебіндік жайылым,төрт түлік мал туралы түсінік бере отырып,оқушылардың білімін арттыру
Тәрбиелік: Өз елінің тарихын терең білумен қатар, өлкедегі тарих қойнауындағы тарихи-мәдени ескерткіштерді зерттеп, перзенттік үлестерін қоса білетін білімпаз, саналы, адамгершілік қасиеті мол ұрпақ ретінде оқыта отырып қалыптастыру.
Дамытушылық: Оқушыларды тарихи даталар мен тарихи оқиғаларды есте сақтауға, тарихи деректерді зерттей алуға, өз бетімен ізденуге, дағдыландыру. Оқушылардың ой өрісін,қабілетін дамыта отырып,жаңа тақырыпты меңгерту.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Әдісі: түсіндіре отырып баяндау

Көрнекілігі: интерактивті тақта, слайд
оқулық,трек схемалар

ұран орындау
Оқушыларды түгелдеу
Оқушы назарын сабаққа аудару

Қола дәурінің хронологиялық шенбері?

Беғазы Дәндібай мәдениетінің обалары қандай болды?

Жеке меншіктің пайда болу себептері?

Көне дәуір тарихын зерттейтін экспедицияны құрған ғалым?

1500*2-5400:3

неғұрлым биік деңгейге көтерілді. Бұл кезеңде адамдар тасты ……….., ………… үйренді. Еңбек құралдарының жаңа түрлерін …….., ………, ………., ………..т.б ойлап тапты.   Адам баласы …………………… темір дәуірі деп атайды. 
Ерте темір дәуірі б.з.б  …….. б.з-дың ……. дейінгі аралықты қамтиды. …….. – адамзат тарихындағы аса маңызды өзгерістерді дүниеге  әкелген жаңа кезең.

2. Көшпелі мал шаруашылығының пайда болуы.
3. Тебіндік жайылым
4. Төрт түлік мал

өнімін пайдаланған аңшы –терімшілер сияқты емес, көшпелілердің өздері өнім өндірді. Б.з.б 2мыңжылдықта климоттың өзгеруіне байланысты егіншілікпен айалысу пайдасыз болды.Адамдардың тіршілік етуіне қарай егіншілік бірте бірте малшаруашылығымен алмастырылды.Көшпелі мал шаруашылығына көшу артық өнім алуғамүмкіндік берді.

азайды,егіншілікпен шұғылдану қиындады.
2. Ат абзелдерін жетілдіру жылқыны көлік ретінде пайдалануға мүмкіндік берді
3. Мал басының көбеюі жаңа жайылымдарды  қажет етті

отырып, қыста
дайын қора-жайы бар
қыстауларда қыстайтын
мал шаруашылығын
атайды.

Отырықшы мал
шаруашылығы біртіндеп
дамып мал басы өседі.
Осыған байланысты
жайылымды кеңейту,
жайылым ауыстыру
қажеттігі туады.

Б.з.д. 1-мыңжылдықтың
бас кезінде көшпелі,
жартылай көшпелі
мал бағушы
қауымдастық біртіндеп
отырықшылыққа
айналады.

М а л ш а р у а ш ы л ы ғ ы

Жетісу, Шығыс Қазақстан
Алтай, Тарбағатай, Қаратау

Тары, арпа, бидай

Маңғыстау, Батыс,
Орталық қазақстан,

Маңғыстау, Қазалы,
Ырғыз, Торғайда сақталған

Шырық-Рабат,Бәбіш-Молда

Оңтүстік Қазақстандағы
Сыр, Шу, Талас,
Арыс Қаратаудың
оңтүстік беткейі

ІІ.Көшпелі мал шаруашылық түрлері

пайдаланады.жылдам қозғалады, ауыр жүк көтере алады. Олар сусыз және қорексіз ұзақ күнге шыдайды.Тебіндеп жайылуына икемсіз, сондықтан оларға жемшөп әзірлуді қажет етеді.Көп күтімді қажет етпейді, кермек суды іше береді, тіпті су жоқ болса, қар жейді.Олар суық пен ыстыққа төзімді.

тұқымы сан жағынан
басым болды.

Ерта заманнан қойдан кейінгі
саны жағынан екінші түлік-жылқы.
Б.з.д.2 мыңжылдықтан бастап
мінуге, жүк артуға, жегуге
үйретілген.Сақ дәуірінде басы
үлкен, аяғы қысқа, тұрқы ұзын, түгі
қалың жылқы тұқымы кең тараған.

Көшпелілердің өсірген түліктері.

түйелер. Суреттері: 1,6 — Арпаөзен (Оңтүстік Қазақстан), 2 — Тамғалы (Жетісу), 3 -Қалмаққырылған (Орталық Қазақстан), 4 — Остриково (Шығыс Қазақстан), 5 — Өкей (Шығыс Қазақстан)

Қазақстан жерінде қола дәуірінен
бері ірі қара мал өсірілген.
Қола, ерте темір дәуірі
ескерткіштерінен табылған сиыр
сүйектері де ірі, орташа, ұсақ сиыр
тұқымдарының болғандығын көрсетеді. Сыр, Ертіс, Жетісу аймақтары маңын мекендеген жартылай көшпелі тайпалар сиыр өсірген.

пайдаланған уақыты
Адамдардың темірді ойлап тауып, одан құрал жасаған кезең
Қола құралдарының өндіріске енген кезеңі
Қолданыста мыс және тас енбек құралдарының пайдаланған кезеңі

Қола дәуірі


Тас дәуірі


Мыс тас дәуірі

Темір дәуірі

кермек суды іше береді, тіпті су жоқ болса, қар жейді.Олар суық пен ыстыққа төзімді.

сусыз және қорексіз ұзақ күнге шыдайды.

кезеңі
А) б.з.б 4мыңжылдық Ә) б.з.б 5-3 мыңжылдық аралығы Б)б.з.б 1 мыңжылдықтың соңы в) б.з.б 8 ғасыр
 2.Ертедегі темір өңдірудің қарапайым тәсілі
А) домна пеші Ә) пеш көрік Б) қазандық в) мартен пеші
 3 Ежелгі Қазақстан тұрғындарының көшпелі мал шаруашылығымен айналысуға көшу себебі
А) көрші халықтардың ықпалымен Ә) климаттың өзгеруінен Б) жаңа еңбек құралдарының пайда болуынан в) ежелгі Қазақстан тұрғындары көшпелі мал шаруашылығымен айналыспады.
 4. Батыс Қазақстанның шөлді аумақтарында өсірілетін түлік
А) сиыр Ә )жылқык Б)  түйе в)  ешкі
 5. Тебіндеп жайылуға икемсіз, жемшөп әзірлейтін түлік
А) сиыр Ә )жылқык Б)  түйе в)  ешкі

жан-жақты түсіну бағытында өткен өмірімізді тарих беттерінен өте ерте кездегі тарихи кезеңдерді ондағы құбылыстарды жан-жақты білуіміз керек. Сөздің ең ұлысы, ең сипаттысы-тарих»
А. Байтұрсынов.

қазандық.Суретке әңгіме құрастыру 
  Жұмыс дәптер тапсырмаларын орындау.
ҮІІ.Оқушыларды бағалау 

әлемдік дамудың алдында болады. Н.Назарбаев