Слайд 3 Ойын жоспары:
І-тур: « Қанат қақты» -капитандар сайысы.
ІІ-тур: «Самғау»- ұпай саны
көп команда бастайды.
(қосымша көмек беріледі және аталған
обьектілер слайдтардан көрсетіледі)
ІІІ-тур: « Ұлы географтар жолымен» ұлы саяхатшы
-географтарға қатысты сурақтар беріледі және
олар туралы слайдтардан көрсетіледі.
(қосымша көмек беріледі)
ІV-тур: “Сен білесің бе?” тақырыбы:«Астана-
әрбір елдің бас қаласы»
V-тур: «Жерұйық» жалпы топқа бейнелі сурақ.
Ойынның қорытындысын шығару.
Ойын жоспары:
І-тур: « Қанат қақты» -капитандар сайысы.
ІІ-тур: «Самғау»- ұпай саны көп команда бастайды.
(қосымша көмек беріледі және аталған
обьектілер слайдтардан көрсетіледі)
ІІІ-тур: « Ұлы географтар жолымен» ұлы саяхатшы
-географтарға қатысты сурақтар беріледі және
олар туралы слайдтардан көрсетіледі.
(қосымша көмек беріледі)
ІV-тур: “Сен білесің бе?” тақырыбы:«Астана-
әрбір елдің бас қаласы»
V-тур: «Жерұйық» жалпы топқа бейнелі сурақ.
Ойынның қорытындысын шығару.
Слайд 6ІІ турдың 1 тапсырмасы «Африка»
1 топқа сұрақ. 1867 жылы жаздың
ерте таңында Оранже озенiнiң жағалауындағы Хоптаун факториясы маңынан бiр бала өтiп бара жатты. Кенеттен жағалаудағы майда тастар арасынан күн сәулесiне шағылысып, жарқыраған тас баланың назарын өзіне аударды. Бала тапқан тасын үйіне алып келдi. Мiне осылай Оранже өзенiнен алғашқы ------------- табылды.Бұл өте бағалы асыл тас. Ол таза кристалды көмiртегiнен тұрады түссiз, кейде көгiлдiр, сарғыш жасыл түске құбылады. Гректiң «ештеңеге бағынбайтын» бұзылмайтын деген сөзiнен шыққан. Ежелгi гректер бұл тастың өте қаттылығына байланысты осындай ат берген.
Слайд 7 Қосымша көмек:
Өнеркәсiпте,
әсiресе бұрғылау және катты тау жыныстарын кесу, әйнек кесу және өрнектеу, тегiстеу үшiн,асыл тас ретінде кеңiнен қолданылады.
2 топқа сұрақ.
Қырық градустық ыстық , судың мүлде болмауы , ұзақ жылдар бойғы құрғақшылық –міне осының бәрі бұл шөлді адам тіршілігі үшін қолайсыз етеді. Осы өңір ді мекендейтін банту тайпасы атына кхофу деген теңеуді қосып айтады. Бұл шөлдің аты «калли карри » шөлден қаталаған деген ұғымды білдіреді. Мұнда бірді-бір тұрақты су ағыны жоқ. Қатты қызған ,шаңды құрғақ ауа тұрақты соғатын жел әсерінен бет қарпиды.
Слайд 10 Қосымша көмек:
Бұл шөл Африканың
оңтүстігінде.
Слайд 132-тапсырма Еуразия.
1 топқа сұрақ.
Бұл елдің жер көлемі 488 мың км2,
ел батыстан шығысқа қарай 1100км-ге, ал солтүстіктен оңтүстікке 650км созылып жатыр. Бұл елде барлық өндіріс орындары өкіметтікі, елде бизнесмен,бизнес, жеке меншік деген атымен жоқ. Елде бір ғана саяси партия тіркелген «Демократиялық партия». Елде су, электр, газ, тұз мүлде тегін, емделу, оқу да тегін, сондай-ақ ЖОО оқу да тегін және степендия төленеді. Ең қымбат деген 3 бөлмелі пәтердің 50%-ғана қызметкер төлейді (онда да қалтасынан емес несиемен,несие де пайызсыз), ал қалғанын мемлекет төлейді. Елде доллар мәртебесі төмен. Бұл қай ел?
Слайд 14 Қосымша көмек:
ел ТМД-ға мүше,
елдін территориясының 80 пайызы Қарақұм шөлінде. Мұнда 1 манатқа 50 литр бензин алуға болады екен.
Түркменстан Республикасы.
сұрақ:
Бұл елдің территориясы 338 мың км2, халқының саны 5 млн. Елде жазықтар өзен көлдер өте көп, орман, торф, батпақтары ірі көлдер және жағалауларында шашырап орналасқан аралдар ерекше бір ою жасап тұрады. Жазда қиыр солтүстікте күн 75 тәулік бойы ұясына батпай жарық болып турса, қыста поляр түні басталады 51 тәулік түн болады.Мұнда поляр шұғыласын көруге болады. Елде ағаш өнеркәсібі жақсы дамыған. ЕО –қа мүше, елдің солтүстігі Лапландия деп аталатын аймаққа кіреді. Бұл Еуропаның қай елі?
Слайд 19 Қосымша көмек:
Бұл ел көп
ғасыр бойы Швецияның қол астында болған, солтүстік Еуропа еліне жатады. Ел Ресеймен шектеседі.
Слайд 233тапсырма «Оңт. Және Солт Америка»
1 топқа сұрақ: Амазонканың тропикалық орманы. Мұнда
келген Польшаның саяхатшысы былай деп жазыпты: Бұл орманға келген адам екі рет үлкен қуаныш сезіміне бөленеді.Бірінші күні орманға кіргенде қуанса, екінші рет орманнан шыққан күні қуанады. Сұрақ саяхатшының қуаныштарының себебін түсіндір.
Слайд 24 Қосымша көмек:
бірінші
қуаныш жұмақ бағын көргендей болады, екінші қуанышы «жасыл тозақтан құтылғанына қуанады»
Жауап:
( бірінші қуанышы: Оңтүстік Америка орманы өсімдік түріне бай, әсем жұмақтай;екінші қуанышы: Сонымен қатар мұнда ауа жетпейтіндей қапырық, неше түрлі улы, шаққыш жәндіктер көп.
2 топқа сұрақ:
1847ж осы елде Ұлтық паркі ұйымдастырылған. Бұл аймақ «Сары тастар» аймағы деп аталады. Мұнда келген еуропалықтар бұл жер туралы мынадай аңыздар айтып жүрді: «мұндағы өзендердің тастары ыстық, ал ыстық бұлақтар биік-биік атқылайды, ұстап алған балығыңды бір көлден екінші көлге сала қойсаң пісіп шыға келеді, немесе тұздалады» бұл қай мемлекеттің қандай ұлттық паркі?
Слайд 30
Қосымша көмек:
Мұнда гейзерлер алаңы
бар, Солтүстік Америкадағы алғашқы ұлттық парк.
Слайд 31 Жауап :
АҚШ. Йеллоустоун
Ұлттық паркі.
Слайд 35ІІІ-тур.
“Ұлы географтар жолымен.”
І тапсырма
1 топқа сұрақ:
Ол орта ғасырдағы философ, филолог, жаратылыстанушы, геогроф, физик, математик,ақын болған ұлы ғұлама. Шаш, Самарқан, Бұқара қалаларында, кейін Бағдат Мысыр, Халеб қалаларында білім алады. Ғалым 164 тен астам еңбек авторы. «Ғылымдардың шығуы», «Ғылымдар тізбегі» еңбектері жаратылыстануға арналады. Ол Күн мен Айдың тұтылу ұзақтығын математикалық жолмен есептеп шығарды. Бұл кім?
Ол Арыс өзенінің
Сырдарияға құяр тұсында,Фараб қаласында дүниеге келген. Отырар медресесінде хат таниды.
Слайд 38
Жауабы: Әбу Насыр Мухаммед ибн Тархан ибн Узлаг әл-Фараби (870-950жж)
Слайд 39
2 топқа сұрақ: Генуялық теңізші, Испан
патшасының бұйрығымен
Азияға Атлант
мұхиты арқылы теңіз жолын іздестіреді,
ол Изабелла ханшайымға жердің шар тәрізді
екенін айтып, Атлант мұхиты арқылы жүзе
берсе Азияның шығыс жағалауына жететіндігін дәлелдейді. 1492 жылдың 3 тамызында Палое портынан «Санта-Мария», «Пинта»,«Нинья» атты үш кеме 90 адаммен сапарға шығады. Қыркүйектің аяғында теңіз суының түсі өзгеріп қарая бастайды, экипаж мүшелері «Жер»-деп куанады, бұл Саргасс теңізі мен оның бетінде қалқыған балдырлар еді. 12 қазанда аралға кездеседі, бұл аралды түземдіктер «Гуанахани» деп атайды, аралға «Сан-Сальвадор» деген атау береді. Кейін Багам, Куба аралдарын ашады да Испанияға қайтады. 1493 жылдың 15 наурызында Испанияға келеді. 3-ші (1498ж), 4-ші (1502-1504жж) саяхаттарында Оңтүстік Американың солтүстік жағалауларын Тринад аралы мен Ориноко сағасынан Дарьен шығанағына дейінгі жерлерді ашады. Бұл қандай саяхатшы-теңізші?
Слайд 40 Қосымша көмек: Өзімен бірге Еуропаға темекі, картоп, майс
алып келеді, ашқан жерлерін өмірінің соңына дейін Үндістан деп,тұрғындарын үндістер деп атайды,Вест-Индия деген атау содан қалған.
Слайд 41 Христофор Колумб (Кристобаль Колон,1451-1506жж)
Слайд 432 тапсырма 1 топқа сұрақ:
неміс географы және саяхатшы,
теңізшісі.
Нюрнберг қаласында
дүниеге келген.1478ж Антверпен
қаласында тұрып арифметикамен
айналысады.1484ж Лиссобонға сауда жасау мақсатымен келеді де Диего Канның кемесінде Африка материгіне саяхат жасайды.1490ж Нюрнбергкте оған глобус жасауды ұсынады.Глобусқа Птелемейдің картасын пайдаланды, 492ж дайын болады, оны «Жер алмасы»деп атайды ,глобус диаметрі 507 мм, онда ендік бойлық болмады, бірақ экватор және тропик сызықтары болды. Глобус қазір Нюрнберг музейінде сақтаулы.
Слайд 44 Қосымша көмек: Бұл алғашқы глобусты жасаған адам.
Слайд 462 топқа сұрақ: Ол Флоренцияда
туылған, Пизан университетінде
білім алған.
1499ж Бразилия
жағалауын, Ориноко, Амазонка
өзендерінің сағаларын зерттейді,
1501-1502жж, 1503-1504жж
Оңтүстік Америка жағалауларына саяхатын жасайды. 1503-1504жж Оңтүстік Америкаға жол тартады. Ол Бразилия таулы үстіртіне шығып, табиғатын,халқын салыстыра отырып бұл құрлықтың Азия емес екенін, оның жаңа құрлық екенін айтады да Жаңа Дүние деп атайды.Өз саяхатын 1504жылы жазған «4 саяхат»(Mundus Novis) атты трактатында сипаттап жазып,оны хат ретінде Флоренцияға жөнелтеді. Бұл саяхатшы кім?
Слайд 47
Қосымша көмек:
Америка материктерін ресми түрде ашушы. Оның жіберген хаттарын М.
Вальдземюллер 1507ж шыққан дүние жүзінің картасында пайдаланады да алғаш рет картада Жаңа Дүние көрсетіліп Вальдземюллер материкты Америка деп атайды.
Слайд 48 Америго Веспуччи (1454-22.02.1512ж)
Слайд 493 тапсырма: 1 топқа сұрақ:. Ол
Португалиядан шыққан теңізші, саяхатшы.
Еуропадан Индонезия аралдарына баратын
батыс су жолдарын іздеп жоба жасайды,
бірақ бұл жобаны португал патшасы
қабылдамайды, себебі Васко да Гама
жақын шығыс теңіз жолын тапқан еді,
оның жобасын испан патшасы 1517жылы
қабылдап, 20.09.1519жылы
265 адамнан, 5 кемемен Атлант мұхиты
арқылы Азияның шығысындағы аралдарға жету мақсатымен жүзуге шығады. 2 айдан соң экспедиция Бразилия жағалауына жетіп оңтүстік батысқа қарай жүзеді. Жағалау бойымен жүзе отырып Ла-Плата , Байя-Бланка, ан-Матиас, Сан-Хорхе, Байя-Гранде шығанақтарын зерттейді. 1520ж наурызда Сан-Хулиан кірмесінде қыстау үшін тоқтайды, қыркүйекте саяхатын жалғастырады. Қазанның соңында бұғазға жетіп одан өткен соң батысқа бет алады. 1521ж көктемде оның экспедициясы Азияның шығысындағы аралға жетеді.( Мактан аралы.Филлиппин аралдары), 27 сәуірде аралдың халқымен болған қақтығыста ол мерт болады. Испанияға 4 кемеден тек «Виктория» кемесімен оның досы Хуан Себастьян Элкькано 18 адамымен 1522ж 6 қыркүйегінде оралады. Бұл саяхатшы кім?
Слайд 50Қосымша көмек: Кесіп өткен Оңт. Теңізді «Тынық мұхит» деп атайды, себебі
оның саяхаты кезінде Тынық мұхитында ешқандай толқын да дауыл да байқалмайды.Ол жер шарын тұңғыш айналып шықты, жердің шар тәріздес екендігін дәлелдеді.
Слайд 51 Фернандо Магеллан (1480-1521жж)
Слайд 522 топқа сұрақ: Қазақстанды, Шығыс
Түркістанды, Орталық Азияны
зерттеген саяхатшы, тарихшы,
этнограф. 1855ж –Жетісуға
бірінші саяхатын жасайды.
1856ж Жетісу, Ыстықкөлге саяхаттайды. Осы жылы Семенов Тянь-Шаньскиймен танысып, оның ықпалымен 1857ж Орыс география қоғамына толық мүше болады. 28.06.1858ж Жетісудан Қашқарға барады. 1860ж Петербургте Орыс география қоғамында Қашқар сапарының нәтижелерін баяндайды. 10 сәуірде Көшен-Тоғанда қайтыс болады. «Алты шаһар немесе Қытайдың Нан-Лу провинциясының шығысындағы алты қала жағдайы», «Қытай империясының батыс өлкесі және Құлжа қаласы»,(1858ж), «Күнделіктер»,«Даладағы мұсылмандық жайындағы түсініктері», «Көшпенді қырғыздар» т.б. еңбектері бар. Бұл саяхатшы кім?
Слайд 53Қосымша көмек: Шоқан Құсмұрын көлінің солтүстік жағасында Құндызды өзенінің Обаған өзеніне
құяр жерінде Шыңғыс отбасында туылған. 1847ж Омбыға кадет корпусына оқуға түседі, мұнда Г.Н.Потанинмен достасады, оқуды 1853ж бітіреді де Батыс Сібір генерал-губернаторлығында қызмет етеді. «Жоңғария очерктері» атты еңбегі бар.
Слайд 54 Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов(1835-1865жж) .
Слайд 55“Сен білесің бе?”
«Астана- әрбір елдің бас қаласы»
IV-тур.
V-тур
«Жерұйық»
бейнелі сурақ.
Слайд 57 І тапсырма.
1 топқа:Африкада кеуіп қалған өзен
арнасы қалай аталады?
Слайд 58Жауабы: Вади кеуіп қалған арна сирек жауын суымен толығады.
Слайд 592 топқа: Ылғалды экваторлық орман зонасында тіршілік ететін бұл бунақденелі
жәндік адамдарға, жануарларға ұйқы ауруын жұқтырады.
Слайд 61ІІ-тапсырма:
1 топқа: Бұл ел Еуропада жер көлемінен Франциядан кейінгі
екінші орында. Елдің көп бөлігі Пириней түбегінде жатыр. Халқының саны жөнінін Еуропада 5 орында. Территориясының жартысына жуығын Месета жазығы алып жатыр. Елдің құрлық арқылы 3 елмен шекарасы бар.
Слайд 652 топқа. Жер көлемі жөнінен 3 орында. Мемлекеттік тілі «путунхуа», климаты-континенттік-муссондық.
Сағат айырмасы Мәскеумен 4-5 сағат.
Слайд 68ІІІ-тапсырма:»Қызық сұрақтар.»
1топқа сұрақ: Пингвиндер ең суық, мұзды жерде өмір сүретінін білеміз.
Ал енді Солтүстік Мұзды мұхитында өмір сүретін пингвиндер жылдың қай мезгілдерінде балапан шығарады?
Слайд 70 Жауабы: Солтүстік Мұзды мұхитында пингвиндер
мекендемейді.
Слайд 712-топқа сұрақ: «Жаз ортасында жаңа жыл қызықты өтті» деп жазады автор.
Жаңа
жылды жаз ортасында қарсы алу мүмкін бе?
Слайд 73Жауабы: Оңтүстік жарты шарда жыл мезгілдері солт жарты шарға қарама-қарсы, сондықтан
мүмкін.
Слайд 75Назар қойып тыңдағандарыңызға рақмет!