Презентация, доклад на тему §25. Балқаш кули. Олакул. Презентация

Билим даражасини ошириш.
Б) Ривожлантирувчи: уқувчиларни оғзаки нутқини, куникма-маланасиши ривожлантириш.
В) Тарбиявий: уқувчиларни табиатга булган қизиқшини орттириш.

ДАРС МАҚСАДИ:

«таулы көл» деген мағына береді. Көл суының түсін алғаш рет қарағанда анықтау қиын. Ұсақ көлдердің түсі алуан түрлі болады. Айталық, Сасықкөл көгілдір түсті, Қоржынкөл - сұрғылт, Қылытұз - сары. Жергілікті тұрғындар көлді пішінінің, түсінің, көлемінің әр түрлі болғаны үшін «Алакөл» деп атап кеткен. емдік қасиеті өте мол ағынсыз су қоймасы. Мұндағы Арқаның қуаң даласындағы құрғақ ауа теңіз бетіндегі дымқыл ауамен араласып жағасындағы адамға жағымды әсер береді. Көл суы да минералды ресурстарға, йодқа, тұзға, химиялық элементтерге бай болғандықтан, судың денсаулыққа пайдасы меицинада дәлелденген. Бір замандарда Жібек жолының керуендері де көл жағасын басып өткендіктен, оның суы мен ауасы ұзақ жолдан науқас меңдеген адамдардың денсаулығын құр аттай қылып, емдеп жіберетіндігі ерте кезден байқалған. 

Балқаш көлі туралы аңыз
Көлдің қазіргі атауына байланысты халық ішінде бұрыннан айтылып келе жатқан аңыз бар. Бұдан көп ғасырлар бұрын көлдің батыс жағалауын бір бай мекендеген екен. Оның Балқия атты аса көрікті қызы болыпты. Ол тек көркімен ғана емес, ақылымен де, адамгершілігімен де ел ауызына ілігіпті. Сүйікті қызды әкесі ғана емес, бүкіл жұрт еркелетіп Балқаш деп атайтын болыпты. Жасы он жетіге толғанда Балқия алыс елден келген Ерден атты бір жас жігітке ғашық болады. Алайда қазақтың көне әдет-ғұрпы бойынша ата-анасы қызды бала күнінде атастырып, қалың мал алып қойған екен. Мұны естіп-білген қыз бен жігіт жасырын қашпақ болып келіседі де, бір ыңғайлы келген түнде екеуі екі атқа мініп тайып отырады. Ертесіне екі ғашық бір қалың қамыстың ішіне келіп дем алуға тоқтайды. Мұнда олар ойламаған жерден қырсыққа тап болады. Тал түсте аттарына қамыс ішіндегі қабандар тап береді. Ерден аттарды құтқарам деп жүргенде, қабанның азу тісі денесіне оңдырмай ауыр жарақат салады. Балқияның сүйікті жігітін өлімнен арашалап қалуға шамасы келмейді де асыл жарын жерлеп, өзіде сол жерде өлмек болады. Ал бұл кезде қабаннан үркіп қашқан екі ат қыз бен жігіттің туған ауылына келіп бір-ақ тоқтайды. Ыза болған қыздың әкесі жігіттерге қашқындарды ұстап әкелуге әмір береді және оларды халық алдында қарабет қылып жазаламақ болады. Қашқындарды іздеп шыққан жігіттер ат тұяғының ізімен жүріп отырып, қыздың тығылған жерін табады. Қуғыншыларды көрген соң, әкесінің қатал мінезін жақсы білетін Балқия, қолға түскеннен өлімді артық көріп, биік жардан көлге бір-ақ секіреді де су түбіне кетеді. Бұл ауыр оқиға, трагедия сол маңдағы елге түгел жайылып, бұдан былайға жерде көлді өздері еркелетіп айтатын, сүйікті жас арудың атымен халық Балқаш деп атап кеткен екен.

бир-бирини тулиқтиради.

кул кенглик буйича чузилиб етибди. Узинлиги 605 километр, эни, тор жойида 8 километр. Фасллар буйича увининг сатхи узгариб туради. Энг чуқур жойи 27 м.

олими Гумбольд,

рус олим-сайехатчилари И.В.Мушкетов, Л.С.Берг ва бошқаларни айтиб утиш керак.

илк бор қозоқ халқининг истеъдодли уғли Чуқон Валиханов курсатиб утди.

қирғоқлри эгри-бугри, жанубий сохили паст, кенг.

тахтатош, оқтош) тузилган Или дареси жанубий сохилига кенг дельта хосил қилиб қуйилади. Балқашда купгина йирик ороллар, қултиқлар, ярим ороллар бор. Йирик ороллари – Олакул, Қорақамиш, кентубек, ороллари –Басорол, Ташорол. Балқаш кулига Иле, Қоротол, Оқсув, Лепси, Аякуз, Бақонас, Туқиров, Муйинти дарелар қуйилади.

, январь ойи уртача харорати -80 га якин. Йиллик еғин-сочин миқдори 120 мм.

планктонга бой. Балиқнинг 20 дан ошиқ тури бор. Унинг 6 тури факат Балқашда яшайдиган баликлар. Улар-Иле хамда Балқаш кукбоши, йирик балиқ туғадиган голомянка, хужалик ахамиятига эга булган сазан, куксерка, балқаш алабуғиси, шармай аққайраси ва бошқалар. Кулда хамма вакт кема қатнаб туради.

жыланбас деген жыртқыш балықтың көбейгені байқалып отыр. Кей адамдар «бұл балық тез көбейеді, аса мешкей, көлдегі балықтарды жеп тауысады» деп алаңдайды.

буен, сувининг сатхи 2 м. пасайди. Хозир Балқаш кули турли хил махсулот қолдиқлари билан ифлосланган, унга айникса Балқаш мис комбинати куп зиен етказмокда.

Олакулга 15 дан ортиқ кичик дарелар клиб куйилади. Сохилининг узунлиги 384 км. Кул балиққа бой, унда болдирнинг 58 тури учрайди. Сохиллрида усадиган қамиш ва утларнинг орасида еввойи ов хайвонлар ва қушлар яшайди.

суви йил буйи куп булади.
.... Балқаш кули хавзасидаги иккинчи йирик даре.
Республикамиздаги энг йирик сув омбори .... .
Қозоғистоннинг ғарбида жойлашган энг катта шур кул .... .
Каспий денгизидан қимматбахо осетр балиқ мақсулотининг .... овланади.
Или даресида ... сув омбори курилган.
.... сохилларида усадиган орасида еввойи ов хайвонлар ва кушлар яшайди.
.... Иле, Қоротол, Оқсув, Лепси, Аякуз, Бақонас, Туқиров, Муйинти дарелари қуйилади.
Езда кул сувининг ..... га етади.

дареси суви йил буйи куп булади. Иртиш.
.... Балқаш кули хавзасидаги иккинчи йирик даре. Қоротол дареси.
Республикамиздаги энг йирик сув омбори .... . Бухтирма олув омбори.
Қозоғистоннинг ғарбида жойлашган энг катта шур кул .... . Каспий денгизи.
Каспий денгизидан қимматбахо осетр балиқ мақсулотининг .... овланади. 82%
Или даресида ... сув омбори курилган. Қапчагай.
.... сохилларида усадиган орасида еввойи ов хайвонлар ва кушлар яшайди. Оланкул кули.
.... Иле, Қоротол, Оқсув, Лепси, Аякуз, Бақонас, Туқиров, Муйинти дарелари қуйилади. Балқош кулига.
Езда кул сувининг ..... га етади. Харорати +270