Презентация, доклад на тему Важся коми йозлон воралом (Как охотились коми)

Содержание

«Семö Васьлöн ыджыд кытшов – Сьöла-дозмöрлы сюрс лэч.

Слайд 1коми
йöзлöн
вöралöм
Важся
Уджсö дасьтiс Скӧрӧдум школаса велӧдысь
Пашнина Антонина

Ивановна

2019 г.

коми йöзлöн вöралöм Важся Уджсö дасьтiс Скӧрӧдум школаса велӧдысь Пашнина Антонина Ивановна2019 г.

Слайд 2 «Семö Васьлöн ыджыд кытшов –

Сьöла-дозмöрлы сюрс лэч.
Йöра вöтлiгöн оз лыжав.
Ошкысь-кöинысь оз педз…» -
Тадзи гижö öти коми вöралысь йылысь Василий Лодыгин. А татшöм Семö Васьыс уна – öд комияс важысянь олöны вöр-ва помысь, öд комияс - нэмöвöйся кыйсьысьяс!

«Семö Васьлöн ыджыд кытшов –

Слайд 3«Вöралысьлöн керкатор Визув бокын олö.
Сöмын нар да сöмын гор, а öд

радлö лолöй.
Небыдика гургö пач, йиджö керйö пöсьыс.
Парма шöрас овны тадз медся на тай лöсьыд…» - Василий Лодыгинлöн жö кывъясыс аслас кыйсян керка йывсьыс.

Вöр керка

«Вöралысьлöн керкатор Визув бокын олö.Сöмын нар да сöмын гор, а öд радлö лолöй.Небыдика гургö пач, йиджö керйö

Слайд 4А со кыдзи «серпасалö» В. Юхнин «Алöй лента» романын Матвей Степанлысь

вöр керкасö: «…Керка сулалiс Сiмва берегын, кыз пожöмъяс улын. Сiйö вöлi тшупöма восьмерик керъясысь да вевттьöма сэтшöм жö кыз вöрысь вöчöм тьöсъясöн. Керка водзыс лэбула, кытчö вöчöма конда плакаясысь ляпкыдик пызан да пукалан местаяс. Лэбулас жö, пöтöлöк плакаяс помас, кымыньтöмöн куйлiсны пусян пöрт, ва видзан туисъяс, чуманъяс, тасьтi-пань, звер куяс балитан кöлуй. Танi жö овлö неыджыд сёян запас, истöг либö тывкöрт да биа из, некымын вой узьмöн пес, кодъясöс дасьтöма ёнджыкасö сы могысь, мед, воас кö тшыг морт, вермас нуръясьыштны да шойччыштны.

вöр-керка

А со кыдзи «серпасалö» В. Юхнин «Алöй лента» романын Матвей Степанлысь вöр керкасö: «…Керка сулалiс Сiмва берегын,

Слайд 5вöр-керка пытшкöс
Вöралысьяс узьлöны нар вылын
Пач весьтын косьтöны кöтасьöм кöлуй

вöр-керка пытшкöсВöралысьяс узьлöны нар вылынПач весьтын косьтöны кöтасьöм кöлуй

Слайд 6Керка дiнсянь неылын, вöрас моз нин, вöчöма тшамъя – вöралiгöн нянь-сов,

звер-пöтка да кыйсян запас видзанiн. Вöралысьяслöн тайö аслыснога жытник, сöмын вöчöма сiйöс джуджыд столбъяс вылö, мед эз вермыны сюрны сэтчö шыр ни ош, му вывтi кыскасьысьяс ни сынöдтi лэбалысьяс…»

тшамъя

Керка дiнсянь неылын, вöрас моз нин, вöчöма тшамъя – вöралiгöн нянь-сов, звер-пöтка да кыйсян запас видзанiн. Вöралысьяслöн

Слайд 7Важ комияс эскисны Вöрсалы, Васалы да мукöдлы. Пыдди пуктан кöть он

найöс, но ов накöд сöгласöн, эн видчы на вылö, вермас омöльтор лоны. Пыдди жö пукты биöс, тöвруöс, пемöсъясöс. Медся нин ошкöс. Коми вöралысьлöн, кыдз шуласны, вирас вöлi пыдди пуктыны лэбачöс да чериöс. Дерт, морт ногöн сёрнитны найö оз кужны, но найö пö гöгöрвоöны йöзтö. Вöралысь некор лёк ногöн оз шу кыйдöс йывсьыс, вермас лöгасьны. Кыйдöсыс пö кыдзкö сяммö юöртны мукöд звер-пöткаыслы либö черилы, и найö некор оз кутны шедны пинясьысь мортыслы. Кутас локны кыйсян-вöралансяньыс куш нопйöн.

Гижтöм законъяс

Важ комияс эскисны Вöрсалы, Васалы да мукöдлы. Пыдди пуктан кöть он найöс, но ов накöд сöгласöн, эн

Слайд 8❖Колö вöлi аттьöавны кыйдöссö, мый сiйö шедiс кыйсьысьлы. Кевмысисны, мед кыйдöсыс

корис аскоддьöмъяссö пырны дзугйö, налькйö. Ме пö со тiянöс зэв ёна пыдди пукта. Торйöн нин ёна аттьöавлiсны шедöмысь дона куа зверöс. Весиг ыджыд гöсьтлы моз чöскыдторъяс вöзйывлiсны.
❖ Медводдза кыйöм пöткасö вöралысь сетлiс Вöрсалы. Такöд тшöтш петкöдлiсны, мый найö абу горш йöз, а босьтöны пармаса озырлунсö сöмын асьнысö вердöм могысь.
❖ Кыйсиг-вöралiгöн йöзыс зiлисны вöчны ставсö, медым вöрын олысьяс эз дöзмыны на вылö. Найö зiлисны овны лöсьыда, шуöмторъяссö лёк кывъясöн пежавтöг.

Гижтöм законъяс


❖Колö вöлi аттьöавны кыйдöссö, мый сiйö шедiс кыйсьысьлы. Кевмысисны, мед кыйдöсыс корис аскоддьöмъяссö пырны дзугйö, налькйö. Ме

Слайд 9Вöр-ваыс весалö морт сьöлöмысь, вежöрысь став лёкcö. Тайö эскöмыс вуджлiс кöленасянь

кöленаöдз. Колана обычайяс вöчтöг йöзыс эз кужлыны овнысö. Йöз керкаö пыригöн век колö чолöмасьны да юасьны, позьö оз пырнысö. Он кö юась сылысь, то тэ кортöм гöсьт кодьöн лоан. В. Тимин «Эжва Перымса зонка» повестьын гижö та йылысь тадзи:
«…Ирьянко босьтiс киас чер да некымынысь клёнгыштiс чер тышнас вöр керка пельöсö – тайö дорйысян пас. Олысьяслы тöд вылö. Мед керкаыскöд тшöтш и найöс дорйö. Тадзи жö и Тикö вöчлiс ас керка дорас Емдiнын, Теренсай Шева пöч мунöм бöрын – олысясö корис дорйыны шева лэдзöмысь. Тайö - Емдiнын, а парма-ягад и олысяыд, и вöрпöльыд, и гöнапöльыд – кодi сöмын абу. Он пукты пыдди кодöскö, и узьнытö оз сетны, и вöралöмтö вермасны дзугны, куш киöн гортад воан…»

Гижтöм законъяс

Вöр-ваыс весалö морт сьöлöмысь, вежöрысь став лёкcö. Тайö эскöмыс вуджлiс кöленасянь кöленаöдз. Колана обычайяс вöчтöг йöзыс эз

Слайд 10«Тöда, тэ водзвыв он ошйысь
Лёксö тэ нинöм он шу.
Дась вылö некор

он вошйысь,
Кыйтöг он йöзыслысь гу.
Мурталан пармалысь отсö,
Танi тэ быдлаын ас.
Тэныд и дозмöрыс котсö,
Тэныд и нюмдöма рас…»
Тайö кывъясыс Евгений Уляшёвлöн «Коми вöралысь» кывбурысь. А кутшöмöн петкöдчöны коми кыйсьысьяс мукöд гижöдъясын?

вöралысь

«Тöда, тэ водзвыв он ошйысьЛёксö тэ нинöм он шу.Дась вылö некор он вошйысь,Кыйтöг он йöзыслысь гу.Мурталан пармалысь

Слайд 11«Югдöмсянь пемыдöдз вöрöд келалöм вöчис кыйсьысьöс зэв сöнöдöн, вочасöн вунöдiс мудзлунсö.

Звер бöрся вöтлысьöм ёсьтiс вежöрсö. Ставыс тайö и вöчис мукöд серти вынаджыкöн да сюсьджыкöн. Сьöкыдлунъяс венöм чужтiс мöд дiнö, сы моз жö удж мыркöдысь дiнö пыдди пуктöм. Та вöсна вöралысьяслöн öта-мöд вöсна тöждысьöм, завидьтана веськыдлун. Вöралысь некор оз босьт мöдлысь прöмыс, казялас кö йöз налькйысь зверöс, мынтöдö да лэптö тыдаланiнö, вöр керкаын век эм туйвывса мортлы сёян-юан да ломтас.» Тадзи мыччысьö Егор Рочевлöн «Лазъя морт» висьтысь
шöр геройыс – Семён Андроникович Ванеев.

вöралысь

«Югдöмсянь пемыдöдз вöрöд келалöм вöчис кыйсьысьöс зэв сöнöдöн, вочасöн вунöдiс мудзлунсö. Звер бöрся вöтлысьöм ёсьтiс вежöрсö. Ставыс

Слайд 12«…Сьöлöм вирöн пуö, кор нёньöдчысь йöраясöс джагйöдлöны…
Энь дозмöръясöс чöскöн жамкйöдлöны…Кульмысь сьöмгаясöс

лыйлöны…Пöтлытöм горшнысö тыртiгöн орöдöны вöрсö и васö…»- татшöм «пöсь» кывъясöн Салдат Иван шыасис Бисин дорö лэч туй вылын уна во мысьт аддзысигöн

Вöр-ва вöсна тöжд

«…Сьöлöм вирöн пуö, кор нёньöдчысь йöраясöс джагйöдлöны…Энь дозмöръясöс чöскöн жамкйöдлöны…Кульмысь сьöмгаясöс лыйлöны…Пöтлытöм горшнысö тыртiгöн орöдöны вöрсö и

Слайд 13Танi жö дедушыс Ванюккöд сёрнитiгöн майшасьö:
«Вöръяс бырасны…Ёльяс косьмасны…Гырысьджык юяс чинасны да

гудырмасны…Лючки вöралысь-кыйсьысь оз коль…»Тайö кывъяссьыс петкöдлöны настöящöй Вöралысьлысь пытшкöсса мирсö.

Вöр-ва вöсна тöжд

Танi жö дедушыс Ванюккöд сёрнитiгöн майшасьö:«Вöръяс бырасны…Ёльяс косьмасны…Гырысьджык юяс чинасны да гудырмасны…Лючки вöралысь-кыйсьысь оз коль…»Тайö кывъяссьыс петкöдлöны

Слайд 14«Коми вöралысьлöн лаз… Вöралысьыдлы таысь бур паськöмыс оз и вермы лоны.

Чуймöдана паськöм! Лунся прöмыстö и сёянтö позьö пуктыны, ньöти оз мешайт. Зэрысь и слöтысь видзö, некор оз кöтась пельпомыд да мышкыд. Сэтчö жö лöсьыда вöнявсьö, оз жульöдны тöвъяс. Пуксьылан кö шойччыны, дыр оз мöрччы ыркыдыс…» - тадзи гижö лаз йылысь Егор Рочев «Лазъя морт» висьтын.

коми вöралысьлöн паськöм

«Коми вöралысьлöн лаз… Вöралысьыдлы таысь бур паськöмыс оз и вермы лоны. Чуймöдана паськöм! Лунся прöмыстö и сёянтö

Слайд 15Тян-ю пöлöн мöдöдчигöн дедушыс Ванякöд лазъясисны жö:
« - Оз-ö жар ло

миянлы, дедуш, лазъяснад? – падъялыштiс на детинка.
- О-оз, абу вед гожöм шöр… Рыт-асылъясыс ыркалiсны, век нин шоныдджык лоö. Лысваысь да зэрысь видзыштас лазйыд и. Кокньыдджык сiйöн и.
…Сэсся найö бура тöбисны лазъяснысö. Ассьыс лазсö Салдат коркö важöн нин вурлiс-лöсьöдлiс: ас кылöм на бур нойысь, морöс вывсö да мыш вывсö волявтöдз нин шылялöм кучикöн эжöма, пельпомъяс вылас паськыд кучик бордъяс жö шевкнитчöмаöсь – мед зэрыс да слöтыс эзджык кöтöд, а исковтiс ортсыö. А Ваньöлы лазсö таво на лöсьöдiс öнiя вöсньыдик нойысь да небыдик хром кучикöн эжис…»

коми вöралысьлöн паськöм

Тян-ю пöлöн мöдöдчигöн дедушыс Ванякöд лазъясисны жö:« - Оз-ö жар ло миянлы, дедуш, лазъяснад? – падъялыштiс на

Слайд 16Быд ружьеöн кыйсьысь вöралысьяслöн вöлi тасма, кодöс новлiсны пельпом вомöн. Тасмаас

пысавлiсны порок да дрöб доз, кремний, свинеч сутуга, компас (матка) да с. в.

Кыйсян кöмъясысь позьö пасйыны лызя кöм, кодöс вöчлiсны уль кучикысь, пöдöшваыс вöлi зэв кыз; содтöд вурлiсны кыз дöраысь гöленьсö, кутлiсны вöньöн. Медым эз кöтöд кöмыс, видзлiсны 2-3 лун сира ва пиын.
Ён кöдзыдъяс дырйи новлiсны гынкöм.

коми вöралысьлöн паськöм

Быд ружьеöн кыйсьысь вöралысьяслöн вöлi тасма, кодöс новлiсны пельпом вомöн. Тасмаас пысавлiсны порок да дрöб доз, кремний,

Слайд 17Быд кыйсьысьлöн вöлi койбедь, сылöн öтар помыс зыр кодь (гöпта), мöдарыс

– ёсь йыла, кöрт. Вöчлiсны сiйöс ёнджыкасö кыддзысь да пипуысь. Лыжиöн мунiгöн мыджсьылiсны сы вылö, пуктывлiсны капканъяс да сы отсöгöн сайöдлiсны лымйöн, вöрзьöдлiсны пуяс вылысь дзебсьöм уръяссö…

коми вöралысьлöн кыйсян кöлуй


Быд кыйсьысьлöн вöлi койбедь, сылöн öтар помыс зыр кодь (гöпта), мöдарыс – ёсь йыла, кöрт. Вöчлiсны сiйöс

Слайд 18Коми вöралысьяс вöдитчисны лызьясöн (эжлiсны кöр да йöра кысöн) да лямпаясöн.

Вöчлiсны козйысь, гежöдджыка – кыддзысь.
«Видзöдö Йиркапыс Ваньö вылö чöд дзоридз кодь лöз синъясöн, зумыша видзöдö да и шуö:
- Ме тэныд, Парма пи, ачым лöсъя лызь. Сöмын меным, öтнамлы тöдса пуысь. И тэ пондан лэбавны сы вылын, быдлаö сибавны, быдöнöс вöтöдны…» - «Тян» повестьысь босьтöм кывъяс.

коми вöралысьлöн кыйсян кöлуй

Коми вöралысьяс вöдитчисны лызьясöн (эжлiсны кöр да йöра кысöн) да лямпаясöн. Вöчлiсны козйысь, гежöдджыка – кыддзысь.«Видзöдö Йиркапыс

Слайд 19«…Овлö и, пармаын войман,
Овлö и, нинöм оз шед.
Овлö и, тöдлытöг дойман,
Понйыд

тэд отсалас сэк…»-
Е. Уляшёв «Коми вöралысь» кывбурысь босьтöм кывъясысь тыдовтчö, мый пон – вöралысьлöн медбур ёрт.

вöралысьлöн пон

«…Овлö и, пармаын войман,Овлö и, нинöм оз шед.Овлö и, тöдлытöг дойман,Понйыд тэд отсалас сэк…»-Е. Уляшёв «Коми вöралысь»

Слайд 20Со кыдзи Матвей Степан бöрйис аслыс Лыско понсö («Алöй лента» роман):
«…

Лыско вöлi бур ныриса да ыджыд сьöлöма пон. Татшöм понсö Степан корсис воясöн. Кымын кычипи босьтлiс тöлка киясас! Уналысь весиг вомсö эз паськöдлы, кычисö брун шыбитлiс бокö: «Нöш кодь лоö, - ас кежсьыс донъявлiс сiйö. - Сьöлöмыс муртса вöрö». Но кодыр опытнöй вöралысьлöн чуньясыс мöдлiсны кывны ичтик сьöлöмлысь тiпкöм, сэк Степан сюсьмывлiс, ыджыд надеяöн паськöдлiс понпилысь вомсö, лыддьылiс сэтысь анъяссö, и кымын этша аныс, кымын ёна сiйö орласьöма, сымын дыр да гöгöрбок бергöдлывлiс понписö. Видзöдлас бöръя кокъяс вылас – чукляöсь-ö. Öдйö-ö мöдас вермыны котравны понйыс; кузьöсь-ö кок гыжъясыс да эмöсь-ö кок чальясыс – кынмалiг дырйи вöралiгöн öд найö тоже кутöны тöдчанлун..

вöралысьлöн пон

Со кыдзи Матвей Степан бöрйис аслыс Лыско понсö («Алöй лента» роман):«… Лыско вöлi бур ныриса да ыджыд

Слайд 21Тöдмалö юрладорсö: кузь-ö вöсни нырыс, понлöн медся коланаторйыс. Кыз да дженьыд

ныралöн нырисыс омöль. Абу-ö дженьыдöсь пельясыс, кодъяс висьталöны понлöн дышлун йылысь. Эмöсь-ö щöка улас усъяс да, эмöсь кö кутшöмöсь. Водзö чургöдчöм усъяса пон овлö скöрджыкöн. Сэсся босьтас понпиöс шошаöдыс, öшöдас сiйöс джодж весьтö: омöля кö горзö, бара жö шыбитас бокö.
Синмассьöм нин понпиянöс бöрйигöнСтепан вöчлывлö ещö öтитор:сiйö пасьтавлö вевдорö гöнöн ассьыс пасьсö, сувтлö нёль ки-кок вылö да уськöдчывлö понпи вылö ош моз горзiгтырйи. Бур понпи татшöм «зверсьыд» оз дзебсьыв лабич улö, а заводитö увтны да скöравны».

вöралысьлöн пон

Тöдмалö юрладорсö: кузь-ö вöсни нырыс, понлöн медся коланаторйыс. Кыз да дженьыд ныралöн нырисыс омöль. Абу-ö дженьыдöсь пельясыс,

Слайд 22Коми войтыр тöдiс вöралан быд кадколаст: ур да тулан вылö позис

кыйсьыны Пöкрöв бöрын – важ стиль серти октябр 1 лунсянь. В. Юхнинлöн «Алöй лента» романын петкöдлöма артельöн ур кыйöм.
Тайö луннас вöралысьяслöн артельяс мöдöдчывлiсны Из дорö. Бöр волiсны кослунъя Филиппö – ноябр 14 лунö. Вöралан кадыс помасьлiс тöвся Миколаö – декабр 6 лунö.
Крещенньö бöрын, январ 6 лунö, кыйсьысьяслöн артельяс вöрзьöдчывлiсны ылi туйö – Из сайö, кыйны вузöс вылö дона куа зверъясöс. Артельяс ветлiсны Благöвещенньö лунöдз. Нуöдiс артельсö юрнуöдысь, кодöн бöрйылiсны тöдысь вöралысьöс.
Куим тöлысь кежлö сёян-юан, вöралан кöлуй кыскалiсны кузь дадьясöн, нортъясöн. Понъяс да йöз волысавлiсны гез да кыскисны сiйöс джуджыд лымйöд мунiгмоз. Водзын гöна лямпа вылын восьлалiс кöзяиныс, сiйö туйсö талялiс .

артельöн кыйсьöм

Коми войтыр тöдiс вöралан быд кадколаст: ур да тулан вылö позис кыйсьыны Пöкрöв бöрын – важ стиль

Слайд 23Коми вöралысьяс ёна вöлi тöждысьöны сы могысь, медым лючки-ладнööн перйыны прöмыссö.

Найö тшöкыда да коставлытöг гежмалöны ассьыныс чöс туйнысö, бурмöдöны кыйсян кöлуйсö, медым эз мын джынвыйö виöм звер либö пöтка, медым сiйöс эз сёйны вöрын олысь зверъяс, лэбачьяс, тшöкыда чöс вылас вöчлiсны лэбув, а изьвасаяслöн весиг вöлiны гöгöрбок тупкöса чöсъяс – коа.


кыйсян снастьяс


Коми вöралысьяс ёна вöлi тöждысьöны сы могысь, медым лючки-ладнööн перйыны прöмыссö. Найö тшöкыда да коставлытöг гежмалöны ассьыныс

Слайд 24Шынад коми вöралысьяс медсясö ветлывлiсны ош вылö, бытшкывлiсны капканö шедöм санöс

либö суöдöм йöраöс да кöрöс. Шылöн помыс пу кор модаа, кыкнан дорсö кеслöма. Сiйöс дорлiсны сиктса кузнечьяс.
Ош вылад тöвнад мунны оз быдöн лысьт. Аддзылiсны кö сылысь гусö, лöсьöдлiсны артель – куим да нёль мортысь. Сувтлiсны гу гöгöрыс, писькöдлiсны розь да сюйлiсны понöльяс. Садьмöм Ош нетшкис понöльястö да талявлiс-чегъялiс. Тадзи ассьыс петанiнсö тыртлiс. Ачыс аслыс лёк вöчис. Вины сiйöс лолi кокньыдджык. Петлiс кö нин гусьыс, то шыясöн бытшйöдлiсны.

кыйсян снастьяс


Шынад коми вöралысьяс медсясö ветлывлiсны ош вылö, бытшкывлiсны капканö шедöм санöс либö суöдöм йöраöс да кöрöс. Шылöн

Слайд 2520 нэм заводитчигöн Печора да Илыч йывъясса кержакъяс век на вöлi

вöралöны ньöвйöн да вужйöн. Вужъяссö вöчлiсны некымын пöвсöн, кыдз, ниа да пелысь пöвъяс клеиталöмöн. Вуж везйыс вöлi йöра сöнъясысь либö кучикысь. Ньöв йылыс лыысь, бöр помас кöртавлiсны тар бöж гöнъяс.. Нюлыссö (ньöвъяс новлöдлан ноп) вöчлiсны кучикысь либö пуысь.
В. Тимин «Эжва Перымса зонка» повестьын петкöдлö Тикöлысь ньöввужйöн лыйсян сямсö:
«…гажаа увтöмöн пон вöтлiс нин веськыда Тикö вылö руд кöчöс. Куыс – нинöм, абу на кад кöчöс кыйны ку пондаыс, но яйыс чöскыд. Да и Кыйва ёна радейтö кöч яйтö. Тикö зэлöдiс ньöввужсö, лов шысö кутыштiс и – ёсь ньöв шутёвтöмöн сатшис котöртысь кöчö…».

кыйсян снастьяс


20 нэм заводитчигöн Печора да Илыч йывъясса кержакъяс век на вöлi вöралöны ньöвйöн да вужйöн. Вужъяссö вöчлiсны

Слайд 26Кызвын сьöдбöжсö кыйлiсны дзугъясöн. Эжва Перымын челядьöс велöдлiсны ичöтсянь («Эжва Перымса

зонка»):
«Муртса сувтасны кок йылö, дзугъясöн нин ноксьöны. Медводдза лымсянь кыйöны жоньясöс, кöнсыкайясöс, войкытшса пышкайясöс.
Неуна быдмыштасны, и коз выв кальсы да пожöм выв кальсы вылö дзугъяс лöсьöдöны, кыйöны найöс некымын сёöдз.»


Сьöлатö комияс пырджык кыйлiсны лэчкöн. Лэчсö öшöдöны вöлi 1 метр вылнаö кымын пу ув вылö. Сисö гартлiсны 4-5 вöв бöж сиысь, а лэч öтар-мöдар бокас сам пыдди öшöдлiсны пелысь розъяс.

кыйсян снастьяс


Кызвын сьöдбöжсö кыйлiсны дзугъясöн. Эжва Перымын челядьöс велöдлiсны ичöтсянь («Эжва Перымса зонка»):«Муртса сувтасны кок йылö, дзугъясöн нин

Слайд 27Му лэч дорö велöг эз вöчлыны, сы вöсна мый сiйöс сиавлiсны

посни изъя лыа вылö, кöнi лэбачьяс ёна радейтöны кокасьны да бус пиас пуртiкасьны.
Геннадий Фёдоров «Зын турун» повестьын петкöдлö, кыдзи Сандра кытшовтö сьöла лэч туйсö Петралысь – аслас верöсыслысь:
«…А киподтуйыс Петралöн тöдчö жö: сьöла лэчьяссö кутшöм лöсьыда пукталöма сылöн, Ларион дедыслöн моз жö бура да öкуратнöя. Местасö налы бöрйöма кужöмöн и, кöнi сьöлаыс ёнджыка радейтö овны. Кык коз костö сёр пуктöма. Сёръяс кык увйысь кольча кодьöс вывлань гартыштöма, сэтчö и сиалöма вöв бöжысь гартöм лэчсö. Öтар-мöдар помас сёръяс – пелысь розъяс, сьöлаяслы ылöг. Пуксяс сьöла сёр вылö пелысь кокавны, öтарсьыс öктас, кутас мöдар роз дорас мунны сёр кузя, шедас сиалöм лэчкö…»

кыйсян снастьяс


Му лэч дорö велöг эз вöчлыны, сы вöсна мый сiйöс сиавлiсны посни изъя лыа вылö, кöнi лэбачьяс

Слайд 28Коми вöралысьяс ёна вöдитчöны вöлi пуысь вöчöм кыйсянторъясöн: чöсъясöн, налькъясöн, пыльöмъясöн.

«Тян» повестьын Ванюшöс дедыс велöдö пуктыны чöс:
«… Плака помсö лэптiм …А со тай ньöр кольчаыс, вай пысав…Та-ак…öнi эсiйö кузь бедьсö сюй кольчаас да вожгöд чöс вомса тас вылас…Аддзан, бедь мöдар помöдыс кö личкыны, тадзинад муртса нин и колö кутыштöмыс…
- Гöгöрвои, дедуш…
- А öнi бедь помсö мийö со этайö каллянас крукыштам, да улiас топöдам кыз пöвъяс костö. Аддзан, дженьыдик чаль помъясыс, пезинъясыс, муртса-муртса лепитчыштöны öта-мöдныскöд?
- Аддза…
- Вöсньыдик дзавйöн дзебыштам вылсяньыс. Чöс вом дор лыасö мичаа весалыштам-шыльöдыштам…Мед дозмöрыс бурджыка казялö…Да лэчкö пуртiкасьны, гöнсö весавны, тойясысь мездысьны…А тшöтш и гальки кокавны…Пöвтор вылö тувччö, кыдзкö сiдз инмö ли…И сэк жö пезьдö каллян бедь, и сьöкыд плака жнёпкысьö вылас…»

кыйсян снастьяс

Коми вöралысьяс ёна вöдитчöны вöлi пуысь вöчöм кыйсянторъясöн: чöсъясöн, налькъясöн, пыльöмъясöн. «Тян» повестьын Ванюшöс дедыс велöдö пуктыны

Слайд 29Коми вöралысьяс тшöкыда кыйсьылiсны и карнана лэчкöн(очеп). Сiйöн кыйлiсны медсясö кöчьясöс,

а Печораса вöралысьяс – весиг ошъясöс. Ошъяс кыйöм вылö карнана лэчсö вöчлiсны тадзи: сюръя пом вылö кыпöдöны кер, öтар помыс сылöн кузьджык, сэтчö кöрталöны сьöктöд, мöдарыс – дженьыдджык, сэтчö вöчöны гез петля; ошкыд кö веськалас петляас, сьöктöдыс кузьджык кер помсö кыскас улö, мöдар помас öшъяс шедöмторйыс.

кыйсян снастьяс


Коми вöралысьяс тшöкыда кыйсьылiсны и карнана лэчкöн(очеп). Сiйöн кыйлiсны медсясö кöчьясöс, а Печораса вöралысьяс – весиг ошъясöс.

Слайд 30Эз повзьывлыны кыйсьысьяс петавлыны ош кыйны пурт-пищальöн. Со кыдзи гижö В.

Юхнин «Алöй лента» романын Ильялöн ошкöд вермасьöм йылысь:
«…Ош равöстiс, вомнас апыштiс воздухсö, уськöдчис Илья вылö. Илья кватитiс пурт, чеччыштiс коз сайö. Ош öдöбöн мелькнитiс сы дiнтi, зурасис коз сайö. Сiдзкö ранитчöма…

Ош мöдiс мездысьны лапаяснас. Но пурт вынаджык. Илья кылiс, кыдзи пуртöн выльысь сутшкöмысь ош ставнас дрöгнитiс, мöдiс сьöктаммыны. Сiйö ружöктiс, усис пидзöс вылас, быттьö корис прöща, да мöдiс вочасöн пöрны…»

кыйсян снастьяс


Эз повзьывлыны кыйсьысьяс петавлыны ош кыйны пурт-пищальöн. Со кыдзи гижö В. Юхнин «Алöй лента» романын Ильялöн ошкöд

Слайд 31Лыйсян öружьеöн коми вöралысьяс кутiсны вöдитчыны 17 нэм помын. Ки вывсянь

вöралысьяс эз радейтлыны лыйсьыны, мыджсянторнас налы вöлiны либö койбедьныс, либö пу увъяс. Со кыдзи казьтывлö ассьыс медводдза лыйсян öружьесö Салдат Иван «Тян» повестьын:
«… Пищальясыс сэки миян сiдз шусяна централкаяс вöлiны – ствол помсяньыс шомполöн зарадитан, свинеч пулькаöн. Свинечсö – кыз сутуга пом кодь – сьöрсьыд жöновлöдлан, кор ковмö зарадитны, пиньнад курччан либö пуртнад орöдан пулькасö. Порокыд сьöрсьыд жö, пу порошничаын бокад öшалö…Сэки и ме велалi бура лыйсьыны,öти пульканад вед ёна колö кужны инмынытö. Урыдлы вöлi кык син костас чöкнитан, паныдöн кö тэныд пукалö, а бокöн кö – пель вужъяс, мед куыс эз тшык, мед донаджык, первой сортöн мунiс. Дозмöрыдлы морöсас лыян, борд вечикас ли, а мукöд дырйиыс и веськыда юрас…»

кыйсян снастьяс

Лыйсян öружьеöн коми вöралысьяс кутiсны вöдитчыны 17 нэм помын. Ки вывсянь вöралысьяс эз радейтлыны лыйсьыны, мыджсянторнас налы

Слайд 32Капканъясöн коми вöралысьяс кутiсны вöдитчыны 19 нэмса мöд джынйын. Выль капкансö

медводз пузьöдлiсны лыска ва пиын да видзисны вöрын пуяс вылö öшлöмян. Пуктöны сöстöм кепысьöн койбеддьöн.
Константин Туркин «Зверъяс бöрся» повестьын висьталö, кыдзи кык ёрт Лёва да Петя йöраяс бöрся вöтлысигöн аддзисны тöдтöм капкан да ёна полiсны, мед эськö татшöм донаторйыс эз жö вош, а аддзис ассьыс кöзяинсö:
«…öдвакö дедлöн тайö ручыс. Татшöм капканыс миян эз вöвлы.
Лёва тöдiс ассьыныс капканъяссö: найö дöра пыдöсаöсь, вурлöма нырагезйöн, а тайö кутшмкö марля пыдöса капкан…
- Эновтны оз позь, ни лэччöдны оз позь! – решительнöя шуис Лёва. – Эновтан – весьшöрö вошö татшöм донатор: талун жö туйыс тырö, и мортыслы оз сюр тайö. Лэччöдан – гусясьöм лоö...»

кыйсян снастьяс


Капканъясöн коми вöралысьяс кутiсны вöдитчыны 19 нэмса мöд джынйын. Выль капкансö медводз пузьöдлiсны лыска ва пиын да

Слайд 33«…Ставыс артмöма югыд шондi улын!
Ставсö бура да мичаа лöсьöдöма тэныд,

Мортöй, сöмын бур киясöн, бур сьöлöмöн лок тэ татчö, нэмöвöйся вöрас, дойдтöг-пазöдтöг босьт…Мед выльысь на петас…Выльысь на быдмас…Аслыд тэныд, и тэнад челядьлы…» - Иван Тороповлöн «Тян» повестьысь босьтöм тайö кывъяснас помала ме ассьым важ коми йöзлöн вöралöм йылысь висьтöс.

«…Ставыс артмöма югыд шондi улын! Ставсö бура да мичаа лöсьöдöма тэныд, Мортöй, сöмын бур киясöн, бур сьöлöмöн

Слайд 34Библиография
Сергель С. В Зырянском крае. Государственное издательство,1928. Ленинград.
«

Войвыв кодзув» журнал. Коми книжн. издат.,1983, № 9.
Власова В.В., Жеребцов И.А., Ильина И.В. Зырянский мир. Коми книжн. издат., 2004.
Конаков Н.Д. Коми охотники и рыболовы во второй половине XIX – начале XX века. Издат. «Наука», 1983.
Ковалёв А.Б. Войди в лес другом. Коми книжн. издат., 1987.


Библиография Сергель С. В Зырянском крае. Государственное издательство,1928. Ленинград. « Войвыв кодзув» журнал. Коми книжн. издат.,1983, №

Что такое shareslide.ru?

Это сайт презентаций, где можно хранить и обмениваться своими презентациями, докладами, проектами, шаблонами в формате PowerPoint с другими пользователями. Мы помогаем школьникам, студентам, учителям, преподавателям хранить и обмениваться учебными материалами.


Для правообладателей

Яндекс.Метрика

Обратная связь

Email: Нажмите что бы посмотреть