Презентация, доклад по якутской литературе Дьиннээх талаан елбет уйэлээх

Уйбаан аатынан Сулҕаччы уопсай үөрэхтээһин орто оскуолата»

Н.Г.Золотарев –
Николай Якутскай.

Дьиҥнээх талаан – өлбөт үйэлээх.








Борисова Ульяна Семеновна
Алын кылаас учуутала

сэтинньи 22 күнүгэр Харбалаах нэһилиэгин биир мааны алааһыгар Дөлөкөй көлүйэ үрдүгэр туруорбах балаҕаҥҥа Солотуураптар дьиэ кэргэннэригэр үһүс уолунан саха норуота киэн туттар, таптыыр суруйааччыта Николай Гаврилович Золотарев-Николай Якутскай күн сирин көрбүтэ.

Үөрэхтэниитэ
Кини оҕо сааһын умнуллубат өйдөбүллэринэн күлүбүрүү умайар оһох тула эбэтин бараммат кэпсээннэрэ, дьиктилээх-алыптаах остуоруйалара, оҕо киһи кутун-сүрүн туппут, дууһатыгар сырдык кыымнары сахпыт эһэтин үһүйээннэрэ, номохторо билиигэ-көрүүгэ, айар тыл умсулҕаныгар угуйбуттара.
Кырачаан Коля 1908 с. 11 сааһыгар оскуолаҕа киирбитэ. Үһүс сылын үөрэнэ сырыттаҕына гражданскай сэрии саҕаламмыта, кинини комсомол кэккэтигэр ылбыттара.

Бүлүү иккис сүhүөх оскуолатыгар үөрэммитэ.
Бүлүү куоратыгар 8-с кылааһы бүтэрбитин кэннэ 1927 с. Владивостоктааҕы байыаннай оскуолаҕа ыыталлар.
1930 с. ортоку команднай састаап байыаннай оскуолатын бүтэрэн баран, Молдавияҕа 1938 с. дылы сахалартан биир бастакынан пограничник буолан кыраныыссаны маныыр сэриилэргэ сулууспалыыр.
Сулууспалыы сылдьан Н.К.Крупская аатынан академияны бүтэрэр.

Николай Гаврильевич 1938 с. демобилизацияланар уонна Тирасполь куоракка хаалар. 3 сыл Молдавияҕа партийнай аппаракка пропагандиһынан, лекторынан үлэлиир.
Манна, Молдавияҕа олорон аан бастаан «Люба Одесская уораҕайа» диэн кыра кэпсээнэ тахсыбыта. Төрөөбүт дойдутун санатаары уонна Сахатын сирин ахтан, кини онно «Николай Якутскай» диэн псевдонимы ылыммыта.

үлэтин 1938 с. саҕалаабыта. Бастакы очеркалара, кэпсээннэрэ нууччалыы уонна молдаванныы тылларынан бэчээттэммиттэрэ.
Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмнэригэр суруйааччы саллааттар күннээҕи олохторун көрдөрөр очеркалары уонна кэпсээннэри бэчээттэппитэ.
Бастакы кинигэтэ "Өлүүнү кыайбыт — өлбөт" 1944 с. тахсыбыта. Очеркалартан, кэпсээннэртэн саҕалаан, улахан сэһэннэри, романнары биэрбит, таһаарыылаахтык улэлээбит прозаик. Кини барыта отуттан тахса кинигэ ааптара. Саха прозатын Союз, аан дойду түһүлгэлэригэр таһаарсыбыт үтүөлээх. Сюжет маастара.
Саха литературатын историятыгар аан бастакы "Төлкө" трилогияны суруйан киэҥник биллибитэ. Н.Якутскай өссө "Сир", "Илин уонна Apҕaa", "Адаҕа", "Сүтүк" романнары бэчээттэппитэ.

алмаас промышленностара төрүттэниилэрин уус-ураннык сырдаппыт айымньыларынан "Көмүстээх үрүйэ", "Алмааһы көрдөөччүлэр", "Алмаас уонна таптал" сэһэннэр буолаллар. Итини үрдүктүк сыаналаан, 1989 с. ахсынньы 27 күнүгэр 11№ фабрикаҕа булуллубут 45,9 карат ыйааһыннаах алмааска 1989 с. тохсунньу 4 күнүгэр "Суруйааччы Николай Якутскай" диэн аат бэриллибитэ.
Н.Г.Золотарев оҕо аймах таптыыр суруйааччыта этэ. Оҕолорго анаан элбэх кэпсээн, остуоруйа кинигэлэрин суруйбута. Кыра ааҕааччылар уонна оскуола оҕолоро «Бастакы ытыы», «Дьүкээбил уоттара», «Сир кыыһа», «Тоҕус муора улаҕатынан», «Хотой доҕоро», «Ойуур оскуолата», «Оҕо эрдэҕинээҕи олоҕум туһунан сэһэн», «Сэрэхтээх Сэмэликээн», «Күнтэн күн аайы» уонна да атын кэпсээннэрин олус сөбүлээн ааҕаллар.

ыһыахтарыгар.

жанрдарыгар айымньылаахтык үлэлээбитэ: очеркалары, публицистическай ыстатыйалары, кэпсээннэри, сэһэннэри, араас мемуардары, романнары – трилогиятыгар тиийэ айбыта.
Кини айымньылара Англияҕа, Германияҕа, Польшаҕа, Чехияҕа, Молдавияҕа, Эстонияҕа, Литваҕа, Украинаҕа, Латвияҕа, Казахстаҥҥа, Киргизияҕа, Тываҕа, Индияҕа ....онно олорор омуктар тылларыгар тылбаастанан бэчээттэммитэ.

кистэлэҥэ” диэн “Таджикфильм” студияҕа 1972 с. киинэ буолан уһуллубута.

Ходулов Д.Ф – Сөдьүк оруолугар.

Киинэ буолбут айымньылара.

2008 с. Үөһээ Бүлүүгэ «Хотун Бүлүү» студияҕа уһуллубута.
Туруорааччы режиссер: Александр Адамов
Сценарийы суруйуу: Татьяна Борисова
Сүрүн оруоллары толордулар: Светлана Герасимова, Алексей Константинов

Омугунан еврейка. Икки оҕолоохтор: Лена уонна Вилюй. Николай Якутскай оҕолорун Саха сирин улуу өрүстэрин аатынан ааттаабыта.
Кыыһа олоҕун тухары Тирасполь куоракка олорбута. Кэргэннэнэн Ермакова буолбута.
Уола прокурор – криминалист, Саха АССР обществоҕа куттала суох буолуу министерствотын силиэстийэлиир отделын бастакы салайааччыта, юридическай наука кандидата, милиция полковнига. Билигин Израильга Хайфа куоракка полиция академиятыгар үлэлиир.

сурунаалга Николай Гаврилович уонна Софья Евсеевна көрдөһүүлэринэн Москватааҕы университетка үөрэнэр саха оҕолорун туһунан ыстатыйа тахсыбыта.
Бу Николай Якутскай кыһамньылаах уонна эппиэтинэстээх аҕа, биир дойдулаах буоларын биир холобура.

11 күнүгэр Тирасполь куоракка 88 сааһыгар өлбүтэ. Дьоһуннаах киһи өлөөрү да сытан, төрөөбүт Сахатын сирин инники кэскилин саныы сыппыта.
Уһугулаан сыттаҕына, Саха Республикатын Суруйааччыларын Союһун председателэ М.Д.Ефимов, САПИ фонда президенэ Ф.С.Тумусов, поэт В.Т. Сивцев, Үөһээ Бүлүү улууһун бэрэстэбиитэлэ Ю.Р.Григорьев, сиэн балта Н.А.Золотарева баран көрсүбүттэрэ. Өлбүтүн кэннэ, дойдутугар Харбалаахха Улуу Сыһыыга аҕалан көмсүбүттэрэ.
Николай Якутскай олоҕун тиһэх сылларыгар, төһө даҕаны улаханнык ыарыйдар, суруйарын тохтоппотоҕо, күүһэ тиийэринэн айа – суруйа сыппыта.