Презентация, доклад по крымскотатарскому языку Крупнообъёмное художественное произведение и методика его изучения в начальной школена крымскотатарском языке

аят акъкъында сёзю, амма о эм фикир джерьяныны кечире, сюжетнинъ кетишаты, табиаты, тили, эсер компонентлерининъ озь-ара багъы муэллифнинъ фикир юрюшини ача. Бунынъ ичюн кичкене окъуйыджы озь дюньябакъышыны зенгинлештире, ве озюнинъ инкишафыны даа бир басамакъкъа котере.

акъикъийликке къыймет кесюв, бунынъ иле фикир ве къыймет кесюв эдебият эсеринде айры олмаз, амма олгъан вакъиалар, къасеветлер, арекетлер тек эдебий сёзюнде яшар ве ола билир.

шекилинде тек ички бирлешювине ве джанланувына чевириле.
Эм де эр тюрлю сёз, тюрлю нуткъ вастасы бедий белли бир дереджеде муим сайыла, о вакъыт тыш аят корюниши, ички мундериджеси ола.Омюр акъкъында сёз, аяткъа денъишип кете.

озюнинъ айры предметлернинъ, корюнишининъ, эм де ал-дереджесини сёз вастасынен айдынлата. Амма бойле субъектив косьтерюви ве ал-дереджесини тикленюви къолай дегиль.Бедий эсерде олар башкъа бир шекильде муэллифнинъ фикири иле бирлеше ве къыймет кесиле.

джельп эте. Мында сыма сёзю къулланылмай, эсернинъ къараманы, иштиракчи шахыс, персонаж киби сёзлери ишлетиле. Бедий эсернинъ талили вакъытындаокъуйджыны яратылгъан вакъиаларгъа ве къараманларгъа муэллифнинъ мунасебети муим ола. О дан гъайры эсернинъ колемине джельп этмеси муимдир.

акъкъында биринджи тасавурлар пейда ола.Бу вакъытта, кичкене талебелерге, чокъусы специфик бедий эдебият усуллары даа эрте бермеге. Амма о вакъыт бедий метиннинъ огренмесине ойле усулларны керек къыдырмагъа, къаерде бедий эсер не къадар чокъ ачылгъаныны косьтере. Бунынънен талебе кет-кете эдебиятны сёз санаты оларакъ менимсей.

метини талебелернинъ бильгисини, фикирини, нутукънынъ инкишафы ве окъув къабилиетини осьтюре.

Буюкколемли эдебий эсернинъ устюнде иш усулы, метиннинъ характеры, онынъ жанр, тиль хусусиетлеринен багълы. Амма иш ойле къоюлмалы ки, эписи васталар баланынъ шахс оларакъ ве онынъ инкишафынен якъын олмалы.

къурула, мында балаларнынъ психологик хусусиетлери козьде тутула. Дигер тарафтан исе, онъа элементлернинъ денъишюви, оджанынъ усталыгъы тез-тез окъуйыджыларнынъ теэссуратына дикъкъат этмек, балаларнынъ окъугъан метини боюнджа берильген суаллерине джевап тапмакъ.

О бойле этаплардан ибарет:

Бойле дерслер комбинирли сайыла, чюнки о учь эсас окъув этапларыны ишлете: биринджи синтез- талиль- экинджи синтез.

иш эки вариант иле къурула:

1 вариант – эсер 2 я да 3 болюкке болюне ве эр бир болюк комбинирли дерсте окъула ве талиль этиле(демек, эсер боюнджа, эр дерс бутюн иш этаплары ишлетиле.

2 вариант- 3 (я да 2) дерс отькериле):
биринджи- эсернен танышув (азырлыкъ иши, биринджи окъув ве биринджи окъувнынъ тешкерюви);
экинджи –эсернинъ талили (окъув ве болюклернинъ талили)окъуйыджынынъ эсерге озюнинъ мунасебети);
учюнджи –эсер боюнджа умумийлештирюв дерси ( умумий хуляса, гъайрыдан окъув,эсер боюнджа иджадий ишлер).

план тизмек. Бу усул макъсады неде.Белли, кичкене талебелернинъ окъутувы, окъугъаныны къыскъа ве тафсилятлы шекильде икяе этюв. Демек, мантыкъий фикирни ве нутукъны инкишаф этюв.

Керек эслемеге, эписи эсерлер бу макъсадкъа ляйыкъ дегиль..Эдебий ве эстетик маъсад иле шиирлерни, кимер масалларны, икяелерни икяе этюв насылдыр ляйыкъ сайылмаз.

бу болюклерни оджа бельгилей.Эр бир болюкни, тайинленген талебе сес чыкъарып окъуй, къалгъанлары исе, китап бонджа окъугъаныны козете.Окъув биткен сонъ эсернинъ талили япыла. Талиль боюнджа иш бойле алып барыла,талебелер окъугъан эсернинъ манасыны анълайлар,онынъ ичюн эр бир болюк учь ёнелиште алып барыла: окъугъанына догъру, къаели ,шахсий мунасебет севиеси иле.

себеп-акъибет багъыны, муэллифнинъ нокътаий назарыны анъламакъ, эм де окъугъанына шахсий мунасебетини чыкъаралар.

Суаллерни къоймакътан гъайры, талиль боюнджа дигер приёмлар къулланыла: субет,сечюв окъувы, нутукъ тасвири, метин боюнджа ресим, метиннинъ планыны тизмек, кимерде роллер боюнджа окъув, башлангъыч мектебининъ юкъары сыныфларда- талебелер озьлери метинге суаллер тизелер.

этюв тюрлери къулланыла: тафсилятлы шекильде (метинге якъын), къыскъа, сечильген, метиннинъ денъишмеси (меселя, икяеджининъ шахысны алмаштырув)иджадий къошмалар иле.Икяе этюв, эсасен, план тизюв ишинен якъын ола. Бедий эсернинъ талили бир-эки тюрлерден ибарет:

1) стилистик талили;

2) проблем талили;

3) иш-арекетлернинъ инкишафынынъ талили;

4) бедий сыманынъ талили.

анъламакъ, эм де окъугъанынен озь сыныфдашларынен пайлашмакъ ниетидир.