Презентация, доклад Көйнең бар үз моңы, Халыкның бар үз тарихы

моңы,
Халыкның бар үз тарихы

Тәрбияче: Шамеева Ляйсан Рифкатовна

дәвамлылыгы: 1 ай

тату яшәүләрен аңлату. Башка милләт халыкларының гореф-гадәтләре, тарихы, милли мәдәнияты турындагы күзаллауларны формалаштыру.

милли киемнәре белән таныштыру.
Башка милләт халыкларының культурасы белән кызыксынуларын, эстетик зәвыгын, чагыштыру сәләтен үстерү.
Төрле милләт халыкларының буыннан буынга сакланып килгән искиткеч күптөрле җәүһәрләрен барлау һәм туплау нәтиҗәсендә, төркемдә мини-музей оештыру.
Туган илгә, туган җиргә, туган телгә мәхәббәт, милли горурлык хисләре, башка милләт халыкларына карата дуслык, гореф-гадәтләренә хөрмәт тәрбияләү.

балаларның сөйләм осталыкларын үстерү,татар халык ашларын белдергән сүзләр хисабына сүзлек байлыгын арттыру, дөрес итеп җөмләләр төзергә өйрәтүне дәвам итү, татар теленә хас авазларның әйтелешен ныгыту, пөхтә эшләү күнекмәсен үзләштерү, балаларда халкыбызның күркәм гореф-гадәтләрен, хезмәт сөючәнлек, кунакчыллык, әдәплелек сыйфатларын тәрбияләү.

Җиһазлау: татар милли ризыклары рәсемнәре, уен өчен маскалар, балалар өчен ал япкычлар һәм яулыклар, камыр, такталар, чәй табыны, магнитофон язмалары.

Әдәбият: Исәнбәт Н. “Балалар фольклоры”, Казан, 1984.

Шөгыльнең барышы:
Тәрбияче(Т): - Хәерле иртә, балалар! Карагыз әле, безгә бүген кунаклар килгән. Әйдәгез, бергәләп табигатькә, апаларга хәерле көн телик:
Хәерле иртә,апалар,
Хәерле иртә, агачлар,
Хәерле иртә, кошлар,
Хәерле иртә, дуслар!
-Әйткәнемчә, бүген бездә кунаклар бар. Ә кунакчыллык, ачык
йөзле булу – безнең татар халкының күркәм сыйфатларының
берсе. Кунак өйгә килеп керүгә, хуҗалар аңа хөрмәт күрсәтә
башлыйлар. Урынның түрен бирү, ризыкның иң тәмлеләре белән
генә сыйлау – беренче чиратта. Сезнең дә әниләрегез кунак килсә,
тәмле ризыклар пешерә торгандыр, сездә аларга булышасыздыр.

1бала: Әнием пешермәгән
Ризык юктыр дөньяда.
Кызыгып карап торгач,
Өйрәтә ул миңа да.

“Минем яраткан милли ризыгым”

белән икмәкләр,
Гөбәдия, кабартма,
Коймаклар, тәбикмәкләр.

3бала: Өчпочмаклар, бәлешләр,
Исемсезләре шактый.
Кыстыбый, пәрәмәчне
Хәтта әти дә мактый!

Т. – Менә нинди уңган безнең әниләребез! Кемнең әнисе нәрсә
пешерә, тыңлап карыйк әле.

Бала: Әни бәлеш (коймак...) пешерә.

Т. -Әйе, әниләрегез бу ризыкларны бар күңел җылысын биреп,
иренмичә әзерли, кунакларны сыйлый. Безнең дә бүген кунакларыбыз бар. Шулай булгач, аларны сыйламыйча булмас.
-Әйдәгез, бергәләп тәмле ризык пешерик, ә нәрсә пешерәсен безгә табышмак әйтер.
Әз генә камыр алсак,
Вак-вак итеп турасак,
Майлы табага салсак,
Нәрсә булыр? (бавырсак).
-Дөрес, балалар, бавырсак пешерербез. Бавырсакны элек-электән безнең әбиләребез муллык, байлык символы итеп пешергәннәр.
-Ә хәзер эшкә әзерләник. Иң беренче нәрсә эшлибез?
-Чәчләрне җыябыз, алъяпкыч киябез, кулларны юабыз.
Балалар киенеп, юынып өстәл янына килә.
-Менә без эш башларга әзер. Бавырсак пешерү өчен нәрсәләр кирәк?

алтын су.
Юк ишеге, тәрәзәсе,
Суларын эчәм дисәң,
Була аны җимерәсе (йомырка).

Бала: Су түгел, сыек, кар түгел, ак (сөт).
-Камыр ашын нәрсәдән башка пешереп булмый (оннан).
Әйе, он да кирәк, тагын бераз гына шикәр комы да өстәсәк,
камыр әзер була.
-Эш өчен тагын ниләр кирәк? (такта, он)
-Эшләү өчен бармакларыбызны язып алыйк:
Хәзер ясыйбыз коймак,
Аннан ясыйк өчпочмак,
Монсы булыр бавырсак,
Ә чәк-чәк вак-вак, вак-вак.
Балалар эше (татар көе яңгырый).

Т. –Алдыгыздагы камырдан бармак юанлыгы бау тәгәрәтәбез, вак кисәкләргә бүләбез һәм алардан кечкенә шарлар әвәлибез. Чиста эшлибез, идәнгә он, камыр төшермәскә тырышабыз. Эшләве күңеллерәк булыр, мәкаль әйтешик.

Балалар: Эше җайлының ашы да тәмле.
Агач җимеше белән, кеше эше белән.
Аз сөйлә, күп эшлә.
Ашыккан – ашка пешкән.
Башлаган эшнең беткәне яхшы.
Эш беткәч, уйнарга ярый.
-Менә бавырсаклар әзер, пешерәсе генә калды. Аны ничек пешерәләр соң?
-Майда кыздыралар.

алып менер.
-Ә без өстәлне җыештырып, кулларны юып, чәй табыны әзерлик.

“Самавыр” уены.

-Ә хәзер табынга рәхим итегез, үзебез пешергән бавырсаклар белән тәмләп чәй эчик. Табын кагыйдәләрен искә төшерик:
-Табында без һәрчак кунак,
Кунак булсаң, тыйнак бул!
Кирәкмәс сүзләр сөйләмә,
Түкмә, чәчмә, җыйнак бул!
Кашык сине ияртмәсен,
Син хуҗа бул кашыкка,
Табында һәркем сынала,
Комсызланма, ашыкма!
Ризыгыңны чәйнәп аша,
Авыз төеп тутырма,
Чапылдатма, күршеләргә
Бәреп-сугып утырма!
Ашаган йөрәккә ятсын,
Яхшырак эшләр башың,
Әйдә, табынга рәхим ит,
Бик тәмле булсын ашың! (В. Хәйруллина).

Балалар кунакларны табынга дәшә, аннары үзләре утыралар.

уеннары, бәйрәмнәре турында сөйли белергә ирешү.
Төркемдә мини-музей эшчәнлеген дәвам итеп шөгыльләр һәм күңел ачу кичәләрен оештыру.
Үз халкыңның гореф-гадәтләре, йолалары, милли оргаменты турындагы белемнәрне киңәйтү.

е

г ы