Презентация, доклад на тему Кулун татар - Дьоьогой ыйа

Сахалар биэ төрүө балтараа- икки ый иннинэ кулунун арааран, уулаах биэни сынньатар үгэстээхтэр. Сааскы бастакы ый ол иһин кулун тутар диэн ааттаммыт.
Бу ыйга Дьөһөгөй сиргэ чугаһыыр. Дьөһөгөй- сахаҕа сылгы уонна уол оҕо таҥарата. Дьөһөгөй Айыы киһиэхэ тыл күүһүн, илиигэ эрсими, атахха тирэҕи, күүһү – уоҕу биэрэр.
Үлэ сыала. Уу туһунан билиини биэрэн, айылҕаҕа интэриэһи үөскэтии, билэ-көрө сатыыр баҕаны сайыннарыы.
Олоххо куттал суох буолуутун тэрийии. Дэҥтэн- оһолтон сэрэтии.
Хаары сиир сатаммат хаар көрдөххө ыраас курдук эрээри, киниэхэ элбэх ыарыыны үөскэтэр микроб баар. Мууһу, тоҥ тимири салыыр кутталлаах тылгын хам ылар.

оонньуу сылдьан аат тылларга даҕааһын тылларда булун (эһэ-улахан, маадьаҕар, мөдөөт, сибэкки- кыраһыабай, нарын, кэрэ уо.д.а)
Оҕоҕутун таптал кыччатар аат тыллары үөскэтэргэ үөрэтин ( куобах- куобахчаан, олоппос-олоппосчоон уо.д.а.)
Улахан дьон үлэлэрин кытта билиһиннэрин. Араас идэлэр тустарынан кэпсээн.
Тугу саҥараргытын көрүнэ сылдьаргыт улахан суолталаах! Тылы сыыһа саҥарымаҥ уонна куһаҕан тыллары оҕо истэригэр туттуман.

эрдэ кэлэр.
Тураах саас эрдэ кэлээт даҕаны, уйатын оҥостон, сымыыт баттыырга тэринэр.
Уулаах саас буоларыгар:
Көтөҕө эрдэ түһэр.
Кулун тутар ый тибиилээх-хаһыылаах буолар.
Күһүн сири силимниир ардах түһэр.
Кыһын хаар тибиилээх буолар.
Муус күөлгэ томточчу тоҥор.
От-мас күһүн үчүгэйдик харалыыр.
саас эрдэлээн кэлэр
Сарай үрдүттэн түһэр муус чопчулара уһун уонна суон буолаллар.
Тураахтар былырыыҥҥы уйаларын абырахтаан иккиһин оҥостоллор.
Үргэл ыйы үрдүнэн аасыһар.
Үрүйэлэр бастара, аппалар-дьаппалар быыстара күһүн уулаах буолар.
Эһэ арҕаҕын үрдүк сиргэ хастар.

ууллар, кус-хаас кэлэр, чалбах тахсар, күөл, үрэх, мууһа алдьанар, устар, кыыл-сүөл уйатыттан- хороонуттан тахсар.
Дьон- сэргэ олоҕор сааскы улэ-хамнас саҕаланар ( кыстыкка бэлэмнэнэн мас кэрдиитэ, оҕуруот олордуу), дьиэ сүөһүтэ төрүүр- ууһуур.
Айылҕа көстүүтэ
Сылаас өнньүө күннэр саҕаланаллар. Моҕотой хороонуттан тахсар. Эһэ арҕаҕын “кырыылыыр”. Туллук, тураах кэлэр. Чигди-суол томтойор, өссө да хаардаах, чалбах, харалдьык тахсар. Муҥха-куйуур үгэнэ. Куобахха айа, хабдьыга туһах иитэллэр.