Презентация, доклад на тему Зерттеу сабағы шығармашылық күн Асқорыту бездері

неше күрек тіс бар?

(4)

3. Астыңғы жақ сүйекте неше ит тістер болады?

(2)

4. Астыңғы жақ сүйекте неше кіші азу тістер болады?

(4)

5. Астыңғы жақ сүйекте неше үлкен азу тістер болады?

(6)

6. Үстіңгі жақ сүйектегі үлкен азу тістердің неше түбірі болады?

(3)

қаптамасы немен қапталған?

(эмальмен)

2. Шайнау дегеніміз не?

(тағамды механикалық өңдеу)

3. Шайнау қандай әрекет?

(рефлекстік)

4. Тістің түбір аймағы немен жабылған?

( цементпен)

5. Эмаль қандай қызмет атқарады?

(тісті үйкеленуден сақтайды, бактериялардың енуінен сақтайды)

(И.П.Павлов)

(аспаздық өңделген тағамды пайдаланымыз)

2. Жұтқыншақ, өңеш, асқазанның сілемейлі қабығы неліктен зақымдануы мүмкін?

(нашар шайналған және кесек күйінде жұтылған астан)

3. Ауыз қуысында ас қалай өзгереді?

(ас механикалық өңделіп қана қоймай, сілекей
құрамындағы ферменттердің әсерінен химиялық ыдырауға ұшырайды)

тамыры мен жүйкелері көп, қозғалмалы бұлшық етті мүше. Тіл шайнау процесінде асты қозғалтады, сөйлеу және дәм сезу мүшесі, тағамның сапасын анықтауға және оны жұтқыншаққа жылжытады.)

5. Жұту қалай жүзеге асады?

(Тағам түйірі тіл түбіріне ауысқанда жұту қозғалысы
рефлексті түрде пайда болады. Тіл түбірі рецепторларынан қозу сопақша мида орналасқан жұту орталығына өтеді. Ол жерден жұтқыншақ бұлшық еттеріне барады)

6. Сілекей ауызға тағам түскенде ғана емес, тағамды көргенде де бөлінетінін И.П.Павлов қандай рефлекс деген?

( шартты)

8. Жақ асты безі
9. Муцин
10. Жұтудың механикалық және химиялық өзгеріске ұшырауы

3.Шықшыт, тіл асты, жақ асты

9.Астын ыстық-суығын тез сезеді

7.Тіс ұяшықтарына цемент арқылы бекиді

4.Тіс сауытының жылтыр кіреукесі

8.Сілекей нәруызы

5.Орталығы сопақша мида орналасқан

10Қозғалмалы бұлшық етті мүше Асты қозғалтады, жұтқыншаққа жылжытады

6.Өзектері тіл астына ашылады

2.Микробтардың әсерінен дентиннің бұзылуы

1.Сүйекке ұқсас тығыз зат

көтеру.
Витаминдер болса– денені бұру.

Балық, жұмыртқа, сүзбе
Картоп, ұн, жарма, күріш
Жеміс-жидек, сәбіз
А, В, С, Д, Е,К

жүйесі арқылы өтеді. Ас қорыту жүйесін құрайтын мүшелер осы міндетті атқару үшін барлығы бірігіп жұмыс істейді. Жұтылған тағам ас қорыту жүйесі арқылы жылжиды, ал кенеулі заттар қан арқылы ағзаға сіңеді.

асқазанға тамақ түсуі керек емес.Ауыз қуысына тамақ түскен кезде асқазан сөлі бөліне бастайды. Ауыз қуысындағы дәм сезу рецепторларының тітіркендіруіне жауап ретінде асқазан сөлінің бөлінуі рефлексті жүреді.Бұл жерде пайда болған қозу сопақша мидың ас қорыту орталығына,содан кейін ол жерден асқазан бездеріне өтеді.

басталған тамақ түйірі тіл арқылы тіл түбіріне бағытталып, содан кейін жұтылады.Астың бұдан кейінгі қорытылуы асқазанда жүреді.
Асқазанда ас 4 - тен 11 сағатқа дейін болады да,асқазан сөлі арқылы, негізінен, химиялық өңдеуге ұшырайды.Тәулігіне 2-2,5 л асқазан сөлі бөлінеді.Асқазан сөлі - иісі жоқ, түссіз сұйықтық.Асқазан сөлінің негізгі ферменттері - пепсин мен химозин.Пепсин жұмыртқа және ет құрамындағы нәруызды оңай, ал сіңір және шеміршек нәруыздарын өте баяу ыдыратады.
Химозин немесе ұлтабар ферменті асқазанда сүтті ірітеді.
Асқазан сөлі тамақ ішкен соң бірнеше минуттан кейін бөліне бастайды да, 4-тен 11 сағатқа дейін созылады.Ас қорыту сөлінің мөлшері мен құрамы тағамға, оның химиялық құрамына байланысты.

сергіту». Топтарға 10 сұрақтан беріледі.
Қай топтың жауабы бірінші дайын болса, сол топ жауап береді,
егер жауап қате болып шықса, басқа топтардың жауап берулеріне болады.

1. Астың қорытылуы қай мүшеден басталады?
2. Асқазанда ас қанша уақыт болады?
3. Астың қорытылуына қандай сөл әсер етеді?
4. Тәулігіне асқазан сөлінің қанша мөлшері бөлінеді?
5. Асқазан сөлі қандай зат?
6. Асқазан сөлінде қандай ферменттер болады?
7. Пепсин қандай қызмет атқарады?
8. Химозин қандай қызмет атқарады?
9. Пепсин,химозиннен басқа тағы қандай ферменттер болады?
10. Ферменттер белсенді әсер ету үшін тамақтың температурасы
қанша болу керек?

сергіту». Топтарға 10 сұрақтан беріледі.
Қай топтың жауабы бірінші дайын болса, сол топ жауап береді,
егер жауап қате болып шықса, басқа топтардың жауап берулеріне болады.
1. Астың қорытылуы қай мүшеден басталады? (ауыз қуысында)
2. Асқазанда ас қанша уақыт болады? (4-11 сағат)
3. Астың қорытылуына қандай сөл әсер етеді? (асқазан сөлі)
4. Тәулігіне асқазан сөлінің қанша мөлшері бөлінеді? (2-2,5 л.)
5. Асқазан сөлі қандай зат? ( иіссіз, түссіз сұйықтық)
6. Асқазан сөлінде қандай ферменттер болады? (пепсин, химизин)
7. Пепсин қандай қызмет атқарады? (нәруыздарды ыдыратады)
8. Химозин қандай қызмет атқарады? ( сүтті ірітеді)
9. Пепсин,химозиннен басқа тағы қандай ферменттер болады?
(ана сүтінің майын ыдырататын ферменттер )
10. Ферменттер белсенді әсер ету үшін тамақтың температурасы
қанша болу керек? (370 С болу керек)

ішіндегі сандарды таңдай.Әр номерге сұрақ оқылады

8

бар? (рефлекстік, нейрогуморальдық)
2. Рефлекстік сөл бөліну жолдары неше түрге бөлінеді? ( шартсыз, шартты)
3. Асқазанның шартты сөл бөлуі дегеніміз не? (тағамды көргенде, иісін сезгенде)
4. Асқазанның сілемейлі қабығында қандай гормон түзіледі? ( гастрин)
5. Сілемейлі қабық қандай қызмет атқарады? ( асқазанның жалпы ауданын едәуір ұлғайтады)
6. Асқазан неше қабаттан түзілген? (3 қабат: сыртқы-дәнекер, ортаңғы- бұлшық ет, ішкі- сілемейлі)
7. Асқазан сөлінің көп бөлінуі гастрин гормонына әсер ете ме? (гормонның тез түзілуіне әрі сіңуіне әсер етеді)
8. Неліктен асқазан сөлі асқазанды қорытып жібермейді?
(асқазанның сілемейлі қабығының жасушаларында –антипепсин деген ерекше зат өндіріледі,
ол пепсиннің сілемейлі қабықпен жанасқан кезінде әсерін басып тастайды )

Өз жауабыңды тексер

алу жолдары қиылысатын мүше:

а)өңеш
ә)асқазан
б)аш ішек
в)жұтқыншақ
Дұрыс жауабы: жұтқыншақ

2)Ащыны сезетін рецепторлар тілдің қай аймағында:
а)тіл ұшы б)бүйірі
ә)тіл түбірі в)таңдай
Дұрыс жауабы: тілдің түбірі

б)400-500гр
ә)80-90гр в)200гр
Дұрыс жауабы: 100гр

4)Көмірсулардың тәуліктік мөлшері:
а)200гр б)400-500гр
ә)300гр в)600гр
Дұрыс жауабы: 400-500гр

5)Ас қорыту мүшелерін белгілеңіз:
а)ауыз қуысы,өкпе ,асқазан б)тоқ ішек,өңеш,асқазан
ә)жұтқыншақ ,өңеш,жүрек в)кеңірдек,қарын,ауыз қуысы
Дұрыс жауабы: тоқ ішек, өңеш, асқазан

6)Ас қорыту мүшесінің бұл бөлімінде нәжіс қалыптасады:
а)ас ішекте б)асқазанда
ә)тоқ ішекте в)өңеште
Дұрыс жауабы: тоқ ішекте

б)өңеш
ә)аш ішек в)жұтқыншақ
Дұрыс жауабы: аш ішек

8)Ас қорыту жолының кеңейген мүшесі:
а)өңеш б)жұтқыншақ
ә)тоқ ішек в)асқазан
Дұрыс жауабы: асқазан

9)………….сілекей бездерінің өзегі ашылады:
а)өңеште б)ауыз қуысында
ә)жұтқыншақта в)асқазанда
Дұрыс жауабы: ауыз қуысында

10)Онда су қайтадан денеге сіңіріледі және кейбір витаминдерсинтезделеді:
а)тоқ ішекте б)аш ішекте
ә)ұлтабарда в)жұтқыншақта
Дұрыс жауабы: тоқ ішек

көбейту керек. Холестерині көп майы қышқылдары мол деп кейбір тамақтарды мүлдем жемей қоюға болмайды, олардың мөлшерін ғана азайтыңыз. Әдетте, іс жүзінде ке келген тамақта организмге қарама- қарсы әсер ететін тамақтық заттар болады.
Өсімдік өнімдері мен мал өнімдерінен, әсіресе сүт өнімдерінен мөлшерлестіріп жасалған құрама тамақ түрлері пайдалы. Кешкі тамақты кейін айран ішуге дағдыланып,күніне төрт рет тамақтану керек. Өйткені егде тартқан организм тамақпен келген нәр – қуаттың шағын мөлшерін ғана қажетке жаратып,қалғаны қорға жинала беретін болады.

Денім сау болсын десеңіз