Слайд 1ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ДАЙЫНДЫҚ
Тренинг(сабақ басталарда оқушыларға психологиялық дайындық жасаймын).
Көзімізді жұмып, ішімізден мына сөздерді
қайталайық:
«Мен ойымды тез жинақтаймын, жаңалыққа, білімге қызығушылығым жоғары, терең ойлап, нақты жауап беремін, қиялға да берілемін. Мен өз біліміме, өз күшіме сенімдімін. Бүгінгі сабақта бәріне сәттілік тілеймін.» Көзімізді ашып сабағымызды бастаймыз.
Слайд 2І топ: Ас қорыту жүйесі
ІІ топ: Тыныс алу жүйесі
ІІІ топ: Қан
айналым жүйесі
IV топ: Жүйке жүйесі
Топқа бөліну
Слайд 3ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
І топ: Терме диктант
ІІ топ: Салыстырмалы кесте
ІІІ
топ: Биологиялық диктант
IV топ: Сандар сөйлейді
Слайд 5Салыстырмалы кесте
1. Іштей ұрықтанады
2. Дене температурасы тұрақсыз
3. Дене температурасы тұрақты
4.
Денесіне аралас қан тарайды
5. Жүрегі төрт қуысты
6. Жүрегі үш қуысты
7. Қаңқасында алғаш рет кеуде қуысы
пайда болған
8. Көкет пайда болған
9. Құйымшақ безі бар
10. Қаны оттегімен екі рат қанығады
11. Тістері жеке топтарға бөлінген
12. Ауатамырлардың ұсақ тармақтары ауа
көпіршіктерін түзеді
13. Қуығы болмайды
14. Жарқанат, үйректұмсық
15. Дуадақ, дегелек, безгелдек, ителгі
16. Гаттерия, құбылғы
Слайд 6Биологиялық диктант
Сүтқоректілерді кеуде қуысын құрсақ қуысынан бөліп
тұратын ............. болады.
2.
Сүтқоректілер қабырғааралық ......... мен ........ жиырылып, босаңсуы нәтижесінде тыныс алып, тыныс шығарады.
3. Сүтқоректілердің жүрегі ........... бөлімді, яғни екі ..........
мен екі ................ тұрады.
4. ..... ....... , .... ......... ........ , ......... және зәр шығару зәр шығару жүйесі түзіледі.
Слайд 8
20.04.2016ж
Сүтқоректілердің экологиялық
топтары
Слайд 11Құрлықта мекендейтін
сүтқоректілер
Слайд 12 Антарктидан басқа барлық
құрлықта кездеседі.
Слайд 13Олар ашық жерлерде,бұта мен
ағаш арасында,
кейде ағаш
басында кездеседі.
Слайд 14Қосаяқ
Суыр
Саршұнақ
Ашық жерлерде мекендейтін
сүтқоректілер.
Слайд 15Құлан
Арқар
АҚБӨКЕН
Қарақұйрық
Тұяқты сүтқоректілер
Слайд 16Бұта мен ағаш арасынан кездестіруге болады:
Аю
Сілеусін
Бұғы
Слайд 17Жер астында тіршілік
ететін сүтқоректілер
Слайд 18Жер астында тіршілік ететін сүтқоректілер
Көртышқандар
Соқыр тышқандар
Қалталы көртышқан
Слайд 19Көртышқандар
Мекен ортасы: топырақтың жоғарғы қабаты.
Денесі: конус тәрізді, мойыны сырт жағынан білінбейді.
Ін
қазатын органы: күшті тырнағы болатын алдыңғы аяқтары. Аяғымен топырақты босатып, басымен, жонымен босаған топырақты сыртқа шығарады. Көзі: сыртынан тері қатпармен жабылып тұрады.
Сезім мүшесі: иіс және дәм сезу органдары жаксы жетілген. Сырт-қы құлақ қалқанының нүсқасы гана болғанына қарамастан көртышқандар өте жақсы естиді.
Қорегі: насекомдардың личинкаларымен, құрттар.
Көбеюі: жылына бір рет көбейеді. Баласының саны 2—8-ге дейін жетеді. Жылына үш рет түлейді.
Көртышқандарды әдемі терісі үшін аулайды. Бұлар зиянды насекомдарды қырып, ауыл шаруашылығына пайда келтіреді. Көртышқандар бізде орманды және ағашты далалы жерде кездеседі.
Слайд 20Суда тіршілік ететін сүтқоректілер
Құндыздар
Ондатрлар
жұпартышқан
Кәмшаттар
Түлендер
Киттер
Слайд 21Дене температурасы тұрақты, өкпемен тыныс алады, баласын сүтпен қоректендіреді.
Слайд 22Денесінің ұзындығы 1,1 – 33 м-ге дейін, салмағы 30 кг-нан 150
т-ға дейін жетеді.
Дене пішіні жұмыр қос қалақты терілі, құйрық жүзбеқанаты көлбеу бағытта орналасқан.
Алдыңғы аяқтары ескекке айналған. Артқы аяқтары жойылған
Көғілдір кит – жер бетіндегі жануарлардың ең алыбы.
Көгілдір киттің тісі жоқ, тістің орнына мүйізді тақташалар болады, оны кит мұрты деп атайды.
Слайд 24Ұшатын жануарларға — қол қанаттылар немесе жарқанаттар жатады.
Орманды жерді мекендеп,
ағаштан-ағашқа секіру, кейін қалықтап барып түсу, соңында ұшуға бейімделген.
Құстарға ұқсас бірнеше жаңа белгілер пайда болған. Мысалы, ұшуға әсер ететін еттері бекінетін, төс қыры болады. Оның кейбір элементгерінің бірігіп кетуіне байланысты көкірек клеткасы мықты болып құрылған. Ми сауытының сүйектері де кірігіп кеткен. Түн жануарлары болғандықтан есту және сезім органдары өте жақсы жетілген.
Слайд 26Сусар тұқымдасына жатады
Мысық тұқымдасына жатады
Қолқанаттылар отрядына жатады
Ашық жерде, құрлықта мекен етеді
Жұмыртқа
салатын сүтқоректілер
Суда тіршілік ететін сүтқоректілер
Кәмшат
Жарқанат
Қосаяқтар
Барыс
Күзен
Үйректұмсық
С
Ә
Й
К
Е
С
Т
Е
Н
Д
І
Р
:
Слайд 27Сусар тұқымдасына жатады
Мысық тұқымдасына жатады
Қолқанаттылар отрядына жатады
Ашық жерде, құрлықта мекен етеді
Жұмыртқа
салатын сүтқоректілер
Суда тіршілік ететін сүтқоректілер
Қосаяқтар
Күзен
Барыс
Кәмшат
Жарқанат
Үйректұмсық
Слайд 28Тест “Білгенімді көрсетемін”
1. Сүтқоректілердің жалпы қанша түрі бар?
А) 5000 В) 3000
С) 4000
2. Сүтқоректілердің жүрегі неше қуысты?
А) 4 В) 3 С) 2
3. Сүтқоректілер құрылысына, тіршілік әрекетіне байланысты неше топтарға
бөлінеді?
А) 4 В) 3 С) 5
4. Тек сүтқоректілерге ғана тән ерекшелікті атаңдар?
А) жылы қанды хайуанаттар В)балаларын сүтпен асырау С)төрт аяқтылар
5. Сүтқоректілер жылына неше рет түлейді?
А) 3 рет В) 1 рет С) 2 рет
6.Сүтқоректілердің денесі немен жамылған?
А) қауырсындармен В) мүйізді қабықпен С) түкпен
7. Көртышқандардың мекен ортасы –
А) құрлықта В) жер астында С) суда
8. Денесінің екі қапталында жұқа терілі жарғағы болады:
А) қолқанатталарда В) тұяқты сүтқоректілерде С) кеміргіштерде
9. Көбею, түлеу кезінде ғана құрлыққа шығатын сүтқоректі:
А) ақбөкен В) киттер С) түлендер
10. Езуден шықшытқа дейінгі жақсүйекті иекпен жалғастырып, тұтастыратын бұлшықет:
А) ұрт В) көкет С) ұлтабар
Слайд 30ЕҢ БИІК СҮТҚОРЕКТІ
Ең биік сүтқоректі - керік. Оның мойнының ұзындығы соншалық,
ол мойнын созған кезде екі қабатты үйге жетеді. Оның мойнының ұзындығының арқасында олар ағаштардың ең басындағы жапырақтарды жей алады. Керіктер өз жауларынан және тропикалық күннің көзінен акация ағашының түбіне жасырынады.
Слайд 32МҰХИТТАҒЫ ЕҢ АЛЫП СҮТҚОРЕКТІ
Мұхитағы ең үлкен сүтқоректі –көк кит.
Киттің ұзындығы 30 метр, салмағы 130-150 тонна. Ол ең ірі динозаврдан да үлкен. Киттің үстіне сегіз піл тұра алады. Ірі киттердің жаңа туған баласының ұзындығы 8 метр болады.
Слайд 33ҚҰРЛЫҚТАҒЫ ЕҢ ҮЛКЕН ЖАНУАР
Құрлықтағы ең үлкен жануар - піл. Оның биіктігі
шоқтығымен есептегенде 4 метр,салмағы 7 тоннаға жетеді. Бір піл күніне екі жүз килограмм шөп, бұта сияқты өсімдіктер жейді. Бір күнде піл 200 литр су ішеді. Егер ваннаны сумен толтырсақ 200 литрге тең келер еді., ал Оның салмағы жеті жеңіл автомобильге тең. Пілдер 60 жылдай өмір сүреді. Олар өте шыдамды және адамдардан шапшаң жүгіреді.
Слайд 34ЕҢ ІРІ ТҰЯҚТЫ СҮТҚОРЕКТІ
Ең ірі тұяқты сүтқоректі жануар - бегемот, гиппопотам.
Африканы мекендейтін пілден кейінгі ірі жануар. Салмағы үш жарым тонна, күніне жетпіс килограмм жем жейді. Бегемот күні бойы судың ішінде тұрады да түн мезгілінде жағаға шығады. Суда да, құрлықта да тіршілік етеді. Жердө өсетін өсімдіктермен қоректенеді. Тісінің үзындығы жетпіс бес сан-тиметрге жетеді. Қаскерлер оны тістеріне бола аулайды. Тістері сапасы жағынан пілдің азуындағы тістеріне өте ұқсас.
Слайд 35ЕҢ АҚЫЛДЫ СҮТҚОРЕКТІ
Ең ақылды сүтқоректілер- адам тәрізді маймылдар. Олар - шимпанзе,
горилла, орангутанг және гиббондар. Олардың басқа маймылдардан айырмашылығы – маймылдардікіндей құйрықтары болмайды.
Слайд 36ДЕЛЬФИНДЕР - ЕҢ АҚЫЛДЫ ТЕҢІЗ ЖАНУАРЫ
Слайд 37Қызықты деректер
Балалар, сіздер білесіздер ме, сүтқоректілерде өздерінің тіршілік ету барысында ұйықтайды
екен, теңіз шошқалары небары 3-4 минут көздерін жұмып тынығады, ал пілдер біреулері ағаштар мен үй қабырғаларына сүйеніп ұйықтаса, біреулері жатып ұйықтайды. Олар тек ауырған кезде тұрып ұйықтайды. Ал маймылдар болса жапырақтар мен шөптерден төсеніш салып, 10-12 сағат ұйықтайды, ал жираф болса 20 минут ғана ұйықтайды екен. Аю, жолбарыстар шалқасынан жатып алдыңғы аяқтарын төсіне қойып немесе басына жастанып ұйықтайды.
Слайд 39Бағалау
Үйге тапсырма: §58 оқу
Сүтқоректілердің суретін салу, олардың Қызыл кітапқа тіркелген түрлерін
ажырата білу