Слайд 1Тақырыбы:
Адамның тыныс алу мүшелерінің аурулары және олардың алдын алу
Слайд 2Сабақтың мақсаты
Оқушыларға тыныс алу мүшелерінің аурулары және олардың алдын
алу туралы түсіндіру және маңыздылығын меңгереді
Күтілетін нәтиже: Тыныс алу туралы ғылым оқытатынын біліп түсінеді. Топпен жұмыс жасауға дағдыланады.
Слайд 3Оқушыларды топтарға бөлу
I-топ - Жасуша
II-топ - Ұлпа
III-топ – Мүше
IV- топ-
Ағза
Слайд 5II-топ «5 жолды өлең әдісі»
1. Зат есім-кім? 1 сөз
2.
Сын есім-қандай? 2 сөз
3. Етістік-не қылды? не істеді? қайтті? 3 сөз
4. Тақырыпты ашатын сөз тіркестері немесе сөйлем.
5. Тақырыптың синонимі (баламасы)
Слайд 6
ІІІ-топ
Адамның тыныс алу мүшесі мен өсімдіктің тыныс алу мүшелерінің айырмашылықтары
IV- топ
Адамның тыныс алу мүшелері мен жануарлардың тыныс алу мүшелерінің ұқсастықтары мен айырмашылығы.
Слайд 8
Жаңа тақырыпты видео ролик арқылы табу
.
Слайд 9Адамның тыныс алу мүшелерінің аурулары
Слайд 11Тыныс жолдары
-Жоғарғы – мұрын құысы, жоғарғы сүйек қуыстары, жұтқыншақ (глотка)
-Ортаңғы –
көмекей (гортань), кеңірдек (трахея), сегментарлы және бөлікті бронхтар
-Төменгі – бронхиолалар, альвеолалар
Слайд 12Тыныс жүйелерi сырқаттанған наукастардың арыз-шағымдары және анамнезi
жөтелу
ентігу
демікпе
қақырык тастау,
қан түкiру немесе қан кету,
кеуденiң шаншуы (ауруын сезiну),
дене ыстығының көтерiлуi.
Слайд 13Жөтел
Жөтел - рекфлекторлы қорғанысты жауап.
Жетелудiң негiзгi себептерi:
-бiрiншiден, сырттан көмей
арқылы тыньс алғанда түсетін заттарга рефлекторлы жауап ретiнде жөтел пайда болады.
-екiншiден, iштен, яғни бронхтан көмекейден шығатын қақырықты, сiлекейдi т.б. заттарды сыртқа шығаруға жөтел жәрдемдеседi.
Слайд 14Жөтел темекi тартатын адамдарда жиі кездеседi.
Өкпе-бронх қабыну ауруында (бронхит,пневмония) Тәулiк
бойы жөтел үнемі болып турады, әсiресе кешке қарай күшейе түседi.
Өкпеде қатерлi iсiк пайда болғанда (рак) оқтын-оқтын кұрғақ жөтел болыл, науқасты шаршатады
Бронхоэктаза ауруында көбiнесе жөтел кақырықпен бiрге болады, ол әсiресе жиі мазалап, кейiн саябырлайды, ал кейде кешке қарай тағы да күшейедi.
Сол сиякты туберкулез ауруында кейде жөтел кеуде сырылымен бiрге пайда болады.
Жөтел кақырықты және құрғак болып екiге белiнедi.
Слайд 15Ентiгу
Ентiгу, басқаша айтқанда ауа жетпеу. Бұл белгiнiң себебi көп.
Ентiгу тыныс
жолдары тарылғанда, тыньс жолдарында бiр нәрсе тұрып қалса немесе iсiк пайда болса, бронх бұлшық еттерi жиырылғанда, тiптi сыртынан қыскан жағдайда, (сол сияқты өкпе қабының арасына су жиналып, өкпе қысылғанда пайда болады.
Өкпенiң тыныс алу бетiнiң кемуi (өкпенің қабынуы, эмфизема), кеуденiң бұлшық еттерiнiң турлi себептермен тынысы төмендеп, қимылдай калғанда пайда болады.
Ентiгудiң үш түрi болады: дем алудың қиындауы (инспираторлы), дем шығарудың қиындауы (экспитаторлы) және аралас түрi.
Слайд 16
Демікпе
Ентігудің ең ауыр түрін демікпе деп атайды.
Бұл көбiнесе бронх астмасында
, балаларда бронхиолит кезінде жиi кездеседi.
Бұл кезде тыныс жолымен ауаны шығару қиындайды,өйткенi кiшкене бронхтардың бұлшық еттерi жиырылып, iшкі қабаты ісiнiп, сұйық жиналуы,бронхтар тарылып, өкпеден ауаның шығуы нашарлайды.
Ентiгудiң патогенезiндегі басты себеп - оттегiнiң азайып, көмiр қышқыл газының көбеюiнде, бұл тыныс алу орталығын қоздырады.
Слайд 17
Қақырық тастау және қан түкіру
Қақырық көбінесе жөтелмен шығады. Түрі, түсі, консистенциясы
әр түрлi болады.
Кiлегейлi, iрiңдi болуы мүмкін. Кейде қан аралас та шығады. Бұндай жағдай бронхтардың, көбiнесе өкпенiң созылмалы және жедел қабынуында байқалады. Бұл әсiресе бронхоэктаз ауруында көбірек кездеседi, сол сияқты өкпе туберкулезінде де орын алады.
Өкпенiң кандай бiр сырқатында болмасын жиi кездесетiн симптом - кақырық тастау.
Қақырық пен қан тастау көбiнесе бронхоэктаз ауруында, екпе туберкулезiнде, тыныс жолдарының iсiгiнде, кейде өкпеде iрiң жиналғанда пайда болады.
Слайд 18
Кеуденiң шаншуы (ауруын сезiну)
Өкпе шаншуы
Өкпенiң немесе өкпе тұсының шаншып ауруы көп
жағдайда өкпе қабының қабынуына байланысты болады.
Ауру сезімі жөтелгенде, қатты тыныс алғанда пайда болады. Жаллы өкпенің ауруы әр түрлі қабынудан (крупоздық) өкпе туберкулезi, өкпе инфарктінде құрғақ плевраның кабынуы, кенеттен болған пневмоторакс кезінде сезіледі.
Кеуденiң ауруы басқа ауруларда да сезілуi мүмкін, мысалы, белдеме теміреткi, сол сияқты кеуденiң бұлшық және қабырға аралық еттерi мен нервтерiнiң қабынуында
Слайд 19
Дене ыстығының көтерiлуi.
Дене ыстығының көтерiлуi балаларда және ересектерде жиі кездеседі
Дене ыстығының
жоғарлауы қалтыраумен бірге өкпе қабынуында кездеседі.
Дене қызуының 37 С-тен жоғарлауы аурудың барын болжайды
Дене қызуының түрлері мен дәрежелері:
37-38 С-субфебрильды,38-39 С сәл көтерілуі,
39-40 С -жоғары,40 С асқанда- өте жоғары
41-42 С- гиперпиретикалық (орта жүйке жүйесінің ауыр зақымдануымен сипатталады, өмірге қауыпты)
Слайд 20
Аурудың тарихын зерттеу
Туғаннан бастап, күні бүгінгі дейін өмiр тарихын сурап анықтау.
Мақсат: қазырғы ауруына себеп боларлықтай жағдайларды зерттеп, анықтау (суыктау,темекі тарту,тұрмыс жагдайы т.б.с.).
Слайд 21
Өкпе:
жас нәрестелердің өкпесі қан тамырларына бай, серпінді тіндері аз (әсіресе альвеолар
маңында)
Дифференциалануы жеткіліксіз
Пубертат кезеңіне жетпей жаңа алвеолардың үнемі дамып (көбейіп) отыруы
Ересек жаста алвеолардың саны 10-есе көбейеді, тіннің шеткі аумағы 20-есе ( 70 м²-дейін)
Слайд 22Өкпенің барлық бөліктері бір мезгілде жетілмейді.
Бір жастағы баланыңсол өкпесінің жоғарғы бөлігі
нашар жетілген, ал оң өкпесінің жоғарғы және орта бөліктері бірдей көлемде жетілмеген.
2 жаста өкпенің әр бір бөліктерінің көлемдері,үлкендердікі сияқты, бір-біріне сәйкестенеді
Слайд 27
Туберкулез – туберкулез микобактериясы деп аталатын (ТБМ) микроағзаларының адам ағзасына түсе
салысымен, дами бастайтын жұқпалы ауру.
Слайд 32Дәптермен жұмыс
Тақырыптағы термин сөздер
1. Өкпе-легкое-recipe
2.Бронхит-бронхит-bronchctis
3.Тыныс алу-дыхание-breathing
4.Тыныс алу аурулары-заболевания дыхательных путей-respiratory diseases
5.Тыныс
алу мүшелері-дыхательные органы-respiratory organs
6.Оң жақ өкпе-правая старана легкое-right lung
7.Сол жақ өкпе-левая старана легкое-left lungs
8.Тыныс алу мүшелерінің гигиенасы-гигиена дыхательных органов-respiratory organ hygiene
9.Жөтел-кашел-cough
10.Тұмау-грип-flu
Слайд 34Бағалау
Әр топтың топ басшысы бағалап шығады.
Содан соң әр топ бір-бірін
бағдаршам түсі арқылы бағалайды, яғни қызыл түс-”5”, жасыл түс-”4”, сары түс-”3”
Слайд 35Үйге тапсырма
1. Адамның тыныс алу мүшелерінің аурулары және олардың алдын алу
тақырыбын оқу.
2. “Темекі шегуге мемлекет қандай шаралар қолданып жатыр?” тақырыбында ээсе жазу.
3. “Қауіп дәрежесі тестін орындау.
Слайд 36Назар салып
тыңдағандарыңыз
үшін рахмет!