Презентация, доклад на тему Генетикалық есептер шығару жолдары

рет генетикалық талдау әдісін қолданып, тұқым қуалаушылықтың заңдарын ашты.

басымдылық

Көптік
аллелдер

Белгілердің
ажырау
заңы

Белгілер мен гендердің
тәуелсіз қиыстырылу
(Тұқым қуалау заңы)

будандастырылғанда гибридті 1-ші ұрпақтың барлығының фенотиптері бірдей болады. Бұл бірден фенотипте көрінген белгіні Мендель доминантты, ал көрінбей қалған белгіні рецессивті белгі деп атады.

Мендельдің 1-ші заңы

Г.Мендель зерттеулерін жалғастырып, гибридтер болып табылатын 1-ші реттік ұрпақтарды (Ғ1) өзар будандастырды. Алынған Ғ2 ұрпақта Ғ1-де көрінбеген белгі қайта көрінген ж/е Ғ2 доминантты белгі мен рецессивті белгінің арасында белгілі математикалық арақатынас байқалған. Ажырау дегеніміз- гетеризиготалы дараларды будандастырғанда пайда болған ұрпақтың бір бөлігінің доминантты, ал бір бөлігінің рецессивті белгіні көрсетуі

жағыдай толымсыз доминанттылық деп аталады. Мысалы, гүлінің түсі қызыл түнсұлуын ақтүсті, аталығымен будандастырғанда, бірінші ұрпақта будан өсімдіктердің гүлдерінің түсі қызғылт болады.
2қызғылт гүлді түнсұлу өсімдігін будандастырғанда, Ғ2 ұрпақта белгілердің ажырауы генотип ж/е фенотип б/ша 1АА: 2Аа:1аа қатынасында жүреді. Сонда гетерозиготалы қызғылт дараларының 2 бөлігі (2Аа) ата-анасына ұқсас болса, қалған екі бөлігі атасы мен әжесіне тартады. Бұл көрініс жануарларда да кездеседі.

Толымсыз
доминанттылық

шыбыны дрозофиланы пайдаланды. Морган өз қызметкерлерімен бірігіп, тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясын ашып, гендердің хромосомаларда орналасатындығын дәлелдеді. Нобель сыйлығының лауреаты. (1933)

тіркесуі деп атайды.Бір жұп хромосомада бірнеше мың ген болады. Бір хромосомада орналасқан гендерді тіркескен гендер деп атайды. Ол гендер тіркесу тобын құрайды. Жасушаның мейоздық бөлінуі кезінде тіркескен гендер бір гаметаға түседі.
Кроссинговер. гендері бар гомологтік хромосомалардың сәйкес бөліктердің өзара алмасуын хромосомалардың айқасуы н/е кроссинговер деп аталады..

бірнеше белгісін анықтайтын хромосома бөлігі. Гомологиялық хромосомалардың белгілі бөлігінде орналасып,бір белгінің қалыптасуына әсер ететін жұп гендерді аллельді деп атайды.
Мысалы, гомологиялық хромосомалардың бірінде гүлдің күлтесінің түсін белгілейтін генде ақ күлтені қалыптастыратын ген орналасуы мүмкін. Күлтенің түсін қалыптастыратын гендер- ақ ж/е қызыл күлте, бір-біріне аллельді гендер.

Генетикалық терминдер мен символдар

деп белгіленеді.
Гамета (грек. “ гаметес”-жұбайы) деп гаплоиті (1п) хромосома жиынтығы бар өсімдіктер мен жануарлардың жыныс жасушасын айтады.
Гамета жыныс жасушасының мейоздық бөлінуі нәтижесінде түзіледі.

түсі мен пішіні, гүлінің реңі, сабығының ұзындығы т.б. Фенотип генотиптен ж/е сыртқы ортаның жағдайларына байланысты қалыптасады.

Генотип- ағзаның гендерінің толық жиынтығы.Генотип фентипті анықтайды.

Доминатты(басым).Гибридтерде 1-ші ұрпақта бірден фенотипте көрінетін белгі. Оларды үлкен әріптермен белгілейді. Мысалы, А, В, С ж/е т.с.с. Доминатты ген гомозиготада да (АА), гетерозиготада да (Аа) бірден көрінеді. Ал гетерозиготаларда фенотипте көрінбей қалған белгін рецессивті деп атайды. Оларды кіші әріптермен белгілейді. Фенотипте генотипі гомозигота күйінде (аа) болса ғана көрінеді.

қолданады:
Р – ата-ана (лат. раrental - ата-ана)
Ғ – ұрпақ (лат. Filia-ұрпақ)
Ғ1 – бірінші ұрпақ, яғни олар Р-ның ұрпағы.
Ғ2 – реті бойынша екінші ұрпақ, яғни олар
Ғ1-дің ұрпақтары.
♀ - аналық жынысы
♂ - аталық жынысы
Χ – шағылыстыру белгісі
: - ұрпақтардың фенотиптері н/е генотиптері б/ша ажыраудың сандық арақатынасы.

болғандықтан оның генотипі осы белгі бойынша гомозиготалы немесе гетерозиготалы болуы мүмкін. Бес баласының бәрі де алты саусақты болғандықтан әкесінің генотипі гомозигота екенін көрсетеді. Балаларының генотиптері гетерозигота, себебі бір генді әкесінен екінші генді шешесінен алады. Бес саусақты қызға үйленген баласының баласының балаларының жартысы алты, жартысы бес саусақты болады.

Некенің үлгісін көрсетейік:
Р ♂ Кк х ♀кк
Г К к к к
F Кк, Кк, кк, кк.
Сонымен балаларының алты саусақты болуып тууының ықтималдығы – 50 пайызға тең.
Генотип 2- Кк гетерозиготалы бес саусақтылықты тасмалдаушы (50%)
2- кк рецессивті гомозигота (50%)
Жауап 2:2 қатынасы (50%-50%)
Фенатип 2 алты саусақты (полидактилия) балалар. (50%)
2 бес саусақты дені сау балалар (50%)
Жауап 2:2 қатынасы (50%-50%)

жүннің қысқа болуы ұзын болуына қарағанда доминатты. Екі белгісі арқылы гетерозиготалы иттен қандай қара күшіктер дүниеге келуі мүмкін.

Берілгені Жауабы:
А- қара Р ♀ Аа Вв х ♂-Аа Вв
а – қоңыр Есептің шарты бойынша ата-аналары
В –қысқа екі белгісі бойынша гетерозиготалы.
в – ұзын Олай болса ата- аналарының
♂-Аа Вв генотипін жазып, Пеннет торына салу
♀- Аа Вв арқылы тұқымдарын анықтаймыз.

т\к F-? Р ♀ Аа Вв х ♂-Аа Вв
Г: АВ, Ав, аВ, ав АВ, Ав, аВ, ав

Фенотипі арқылы қара қысқа – 9
қара ұзын – 3,
қоңыр қысқа – 3, қоңыр ұзын – 1,
Жалпы фенотип 9:3:3:1
ажырау, бұл жұптан қара қысқа жүнді күшіктердің дүниеге келу мүмкіндіктері 9\16 немесе 62,5%

даралардың генотиптері екеуінде де – АаВв дд. Пеннет торын құрап отырып, фенотиптік ажырауды анықтауға болады.

Жауабы: алынған ұрпақта фенотиптік ажырау мына арақатынаста жүреді: 9-сары, тегіс,ақ гүлді өсімдік; 3-Сары, Бұдырлы, ақ гүлді өсімдік; 3 – Жасыл, тегіс, ақ гүлді өсімдік; 1- жасыл, бұдырлы, ақ гүлді өсімдік
Фенотип : 9:3:3:1
Генотип: Ааввдд- жасыл, бұдырлы, ақ гүлді өсімдік – 1
ааВвдд, ааВВдд, – Жасыл, тегіс, ақ гүлді – 3
Ааввдд, ААввдд - Сары, Бұдырлы, ақ гүлді өсімдік – 3
ААВВдд, ААВвдд, АаВВдд, АаВвдд – 9

тұқым қуалау.
Бір-бірінен екі жұп белгі бойынша ажыратылатын дараларды шағылыстыру.
Дигибридті
Моногибридті
Толықсыз доминаттылық
Тіркес тұқым қуалау заңы
Дигибридті будандастырудағы F 2 ұрпақта фенотипі төрт түрлі генотипті көрініс береді.
1:2:1
3:1
9:3:3;1
3:2:1:1
Гомозиготалы доминантты гендер
АаВв;
АаВВ;
ААВВ;
аавв;
АаВВ генотипінің гаметасын табыңыз
АВ, АВ
АВ, аВ
АВ,аВ,Ав, ав
Ав, ав

жиынтығы?
Генотип
Фенотип
Гомозиготалы
Гетерозиготалы
Будандастыруға немесе шағылыстыруға алынған ата-аналық даралар қалай белгіленеді?
Г
Х
Р
F
Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейтін ғылым?
Биология
Эмбриология
Генетика
цитология

Тест тапсырмаларын орындайды.