Презентация, доклад по крымскотатарской литературе на тему Керим Джаманакълы

огълу Решидов) 1905 сенеси январь 21-де эвельки Таврия губерниясынынъ Кезлев уезди (шимдики Евпатория районы) Джаманакъ коюнде, багъчеван къорантасында дюньягъа келе. Инкъиляпкъа къадар кой иптидаий мектебинде башлангъыч бильги ала. Къырымда совет акимиети къурулгъан сонъ, Керим Джаманакълы Акъмесджит педагогика техникумында ве 1929-1934 сенелери педагогика институтында окъуй. Тарих-филология факультетини битирген сонъ, аспирантурада къала.

ве филология илимлери намзети унваныны ала. Айны шу девирде «Тогъайбей дестаны» акъкъында, Умер Ипчининъ эдебий фаалиети хусусында макъалелер яза.
Шаир халкъ агъыз яратыджылыгъыны эбедийлештирюв, оны огренюв, тедкъикъ этюв саасында да чокъ хызмет этти, дженктен эвельки фольклор экспедицияларында иштирак этти, зенгин материал топлады. О вакъытта тертип этильген фольклор джыйынтыкъларынынъ дюнья юзю корьмеси ичюн чокъ гъайрет сарф этти. Оларнынъ базыларыны озю тертип этти («Чынълар ве манелер». Акъмесджит, 1936; «Чынъ ве манелер джыйынтыгъы». Акъмесджит, 1940), базыларына сёз башы макъалелери язды. Эдипнинъ «Къырымтатар совет фольклоры»,

гъает мундериджели ве къыйметли эди. Та 1934 сенеси язып бастыргъан «Фольклор топлав методикасы» адлы рисалеси исе мемлекетимиздеки тюркий халкълар эдебиятлары арасында фольклорджылыкъта япылгъан ильки ильмий ишлерден ве теджрибелерден бири эди.

Яш алим 1935-1941 сенелери эдебият ве тиль ильмий-тедкъикъат институтында эдебият ве фольклор секторына мудирлик япа. Бунынъ киби де, алий окъув юртунда дерс бере. Бу девирде Керим Джаманакълынынъ «Эдебият ве эдебиятны огренюв терминлери»

акъкъында колемли макъалелери басыла. Шиирлери «Ени дюнья», «Яш къувет» газеталарында, «Илери» меджмуасында 1924 сенесинден корюнип башлайлар. 1927 сенеси Багъчасарайда «Азатлыкъ йырлары» адлы шиирлер джыйынтыгъы басылып чыкъа. Бунынъ киби де, Джаманакълынынъ «Балаларгъа Ленин акъкъында», «Ана йырлары» шиирлери окъуйыджыларгъа беллидир.

Улу Ватан дженки башлангъанынен, Керим Джаманакълы джебэге кете. 1941-1942 сенелери джебэ газеталарында шиирлери, макъакъалелери ве очерклери басыла.
1944 сенеси СССР Алий тасиль назирлиги оны Самаркъанд (Озьбекистан) педагогика институтынынъ рус тили ве четэль эдебияты кафедрасына доцент оларакъ ишке ёллай. Арадан бир йыл кечкен сонъ, Керим Джаманакълы Татарыстангъа кочюп бара ве омюрининъ сонъуна къадар Алабугъа Девлет педагогика институтынынъ рус ве четэль эдебияты кафедрасына мудирлик япа.

утлары») меджмуасына макъалелер яза. Белли татар шаири Муса Джалиль акъкъында монография бастыра, «Лирик шиирлер» китабыны чыкъара. Онынъ Гъ. Тукъай, Г. Ибрагимовнынъ яратыджылыкълары акъкъында буюк колемли макъалелери бар. Онынъ эсерлери Озьбекистанда «Ленин байрагъы» газетинде басылалар.
1978 сенеси Ташкентте Керим Джаманакълынынъ «Достларыма» адлы шиирлер китабы басылып чыкъты.
Озь Ватанына севгисини шаир «Тувгъан ерим» шииринде шойле акс эте:

къадирли сюйген ерим…
Онынъ Къара денъизининъ акъ орькечли толкъунлары,
Кунеш нурын джыйып берген юзюмининъ салкъымлары…
 
Къайсы совет кишисининъ рухын охшап кульдирмеген,
Къайсымызгъа омюр къошып, аят дадын бильдирмеген?!
Шырыл-шырыл акъып тургъан салкъын сувлы чокъракълары,
Сельбилернинъ ельпиреген акъчиль-ешиль япракълары.
 
Къайсы козьге къарув берип, юреклерни джоштырмагъан,
Севгининъ энъ назик, юксек нокътасыны аштыртмагъан?!
Ашыкъларнынъ ислерине къанат олгъан гузель Къырым –
Меним севип омюр эткен энъ къадирли тувгъан ерим!

1-де Татарыстанда вефат этти.

// Голос Крыма.- 2004.- 15 октября.- С.4.
2. Эмирсуинова Н. Бабамнынъ адына сокъакъ // Янъы дюнья. - 2002.- Апрель 6.
3. Керим Джаманакълы //Фазыл Р., Нагаев С. Къырымтатар эдебиятынынъ тарихы: Къыскъа бир назар.- Акъмесджит: Къырымдевокъувпеднешир, 2001.- С.329-331; С.481-484.
4. Керим Джаманакълы //Къуртнезир З. Къырымтатар эдиплери: Омюр ве яратыджылыкълары акъкъында къыскъа малюматлар.- Акъмесджит: Таврия, 2000.- С.91-92.
5. Решидова-Быкова Ф. Письмо дочери: [Краткая биография К. Джаманакълы] // Арекет.- 1995.- 2 июня.
6. Хуршутов А. Керим Джаманакълы // Арекет. – 1995. – 2 июня.
7. Решидова-Быкова Ф.К. Бабамнынъ арзу-умютлери тирилер // Янъы дюнья. - 1995. - Март 17.

Джаманакълы] // Йылдыз.- 1985.- №1.- С.99-104.
9. Алядин Ш. Халкъ вариети // Юксек хызмет. - Ташкент, 1983. - С. 27-33; Йылдыз. - 1994. - №1. - С. 3-8.
10. Мухаметов Х. Педагог, алим ве шаир: [К. Джаманакълынынъ догъмасына 60 йыл толувы мунасебети иле] // Ленин байрагъы.- 1965.- Февраль 16.
Терджимелери:
1. Комсомолу; Море: Стихотворения: Перевод с крымскотатарского языка //
Татарские писатели Крыма. – Симферополь, 1940.- С.101-102.
2. Свифт Д. Гулливер великанлар арасында / Балалар ичюн ишлеген Н. Заболоцкий;  
Терджиме эткен К. Джаманакълы. - Симферополь: Къырымдевнешр, 1939. - 60 б.
Керим Джаманаклы (Решидов)