Презентация, доклад по казахской литературе на тему Шакарим Кудайбердыулы

өлеңдерін оқу, талдау

Оқушыларға эстетикалық тәрбие беруге жол ашу

Оқушылардың поэзияға деген қызығушылықтарын дамыту

Ақын өмірімен танысады,
«Жастарға», «Насихат»,
«Үш-ақ түрлі өмір бар»,
«Дүние мен өмір»
өлеңдерін
оқып талдайды

Ақын өлеңдері арқылы
адамгершілікке, ғылым-
білімге деген ынталары
жоғарылайды

Поэзияға қызығушылығы
артады,талдауды үйренеді

білімділік

тәрбиелік

дамытушылық

С а б а қ т ы ң м а қ с а т ы

Н ә т е ж и е с і н б о л ж а у

С
А
Б
А
Қ
Т
Ы
Ң

Т
Ү
Р
І

Қ
Ұ
Р
А
М
А

Ә
Д
І
С
І

С
Ы
Н
И

Т
Ұ
Р
Ғ
Ы
Д
А
Н

О
Й
Л
А
у

арқылы

Н ә т е ж и е г е ж е т у ж о л д а р ы

С а б а қ т ы ң қ ұ р ы л ы м ы

Ақын өлеңдерін оқу,
оларды көркемдік
тұрғыдан талдау
арқылы

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Толғаныс

Сабақтың көрнекілігі

Пәнаралық байланыс

Тарих, қазақ тілі,
бейнелеу өнері

Тірек сызбалар,
суреттер, кітаптар

және шығыс
классиктерімен қазақ
оқушыларын таныстырған
шебер аудармашы,
ол- терең ойшыл әрі
бармағынан бал тамған
сегіз қырлы өнерпаз,
үлкен мәдениет қайраткері.
Қайым Мұхамедханұлы,
ғалым

I.Қызығушылықты ояту

дәстүр

шығармашылық байланыс

халқы жөнінде
ой толғаған философ

Ол- халықтың өткені
мен болашағын хатқа
түсірген тарихшы

Ол- жұрттың алдындағы батпандай
ауыр міндеттерді азаматтық
парасатымен сезініп, осы рухта
әсем жырлар тудырған ұлы ақын

Ол- шығыс пен батыстың
үздік әдебиет үлгілерін
халқына танытқан талантты
аудармашы

Ол- сәні мен сазын бүгінге
дейін жоғалтпаған әуезді әндер
жазған дарынды композитор

шілік

еңбек

«Мен кетермін, сөз қалар...»

имандылық

адам өмірі

кезекте жастарға арнайды. Жасөспірім
замандастарын ескіден арылып, жаңамен жалғасуға
үндейді. Ізгілік жолына түсудің, арамдық пен
алдаудың, қулық пен сұмдықтың зиянын, білім мен
ғылым үйренудің шексіз пайдасын түсіндіреді.
Сол арқылы өз заманының бейнесін жасайды.
Өзіне де , өзгеге де Абайды жолбасшы, ақылшы
көсем етіп ұсынады. Абайдың кемеңгер даналығын
асқақтата бағалайды, ұлы тұлғаның биік парасатын,
болашақтағы ұстаздық жолын көрегендікпен
дәл зерделейді. Ақын тек насихат айтумен ғана
шектелмейді, сыншыл көзі қарапайым елдің
жағдайына түседі. Бұл өлеңі бүкіл қазақ ұлтына
түзу бағыт сілтеді. Бұл идея ақынның бүкіл
поэзиясына өзек болып тартылды.

Ақын құрғақ уағыз айтпайды.
Әрбір сөзін діттеген нысанасына
дәл көздеп жұмсайды. Ол
көпшілік қауымды бай, кедей,
жас,кәрі деп бөлмейді. Өмірді
оңалту, тұрмысты жөндеу,
қоғамды жақсарту
бағытындағы істерден ешкім де
тыс қалмауы тиіс екенін айтады.

терең мазмұнды реалистік шығарма

Қазақ өмірінің рухани психологиялық
портретін жасайды

үлкені- ғылым.
Ақын осы өлеңінде адам өмірін үшке бөліп,
орта кезеңін ең пайдалы жылдар деп
есептейді.Ақын өз ойын « адам деген атың
артымда қалсын десең, күні- түні ғылым
ізде» деп қорытындылайды. Бас- аяғы үш
шумақтан тұратын бұл өлеңде
ағартушылық идеямен қатар, үлкен
философиялық ой бар. Абайдың
« Жасымда ғылым бар деп ескермедім»
өлеңімен ішкі идеялық үндестік
айқын сезіледі.

Ақынның айтуынша, еңбек-
жақсылық атаулының бастауы.
Шәкерімнің пайымдауынша,
еңбек ету, халқына пайдалы жұмыс
істеу- адам баласының
ең бір мәртебелі парызы болмақ.

Терең философиялық тұжырым жасалған

Еңбек- ағартушылық ойларының мәнді өзегі

сайын ақыл- ойы толысып,
адамгершілік парыз бен жауапкершілік
салмағының арта түсетіні айтылса,
Шәкерім бұл мәселеге өзге қырынан
келеді. Онда ақын жастық шақ пен
кәріліктің арасындағы адам өмірінің
заңды тізбегін көрсетеді. Ақын
тұжырымдауынша, адамның жас кезінде
атқарған істерінің бәрі мәнді, көркем,
ал жасы ұлғайған сайын оның
мәні де, сәні де азая бермек. Кәрілік
кезеңі адамның қартайып, тозуы ғана
емес, сонымен қатар, ақыл- ойының да
тоқырайтын кезі дегенді тұспалдайды.

Ақын өз өлеңінде «кейде асып, кейде
қашып, кейде састым» дей келе,адамның
қуанатын да, қайғыратын да кездері аз
еместігін ескертеді. Алайда қиындық
атаулыны тудыратын, өмірді азапқа
айналдыратын адамның өзі. Өмірді
мәнді ету үшін пайдасыз іске
құмарланба, не істесең де ойланып істе!
Боларға ұмтыл,
болмасқа қанағат қыл, өзгеге жала
жаппа, бойыңды да, ойыңды да таза
ұста! Міне, Шәкерімнің адамгершілік
нысанасы осы!

Адам өмірінің түрлі белестерін жырлау- заңды дәстүр

Өмірді мәнді ету- өз қолыңда

шыншыл өлеңдерінен көрінеді.

Айналасындағы адамдардың мінез- құлық, іс- әректтерінен бастап, халықтың тәуелсіздігіне дейінгі мәселелердің бәрі де Шәкерімнің жырларына арқау болады. Оны мазалаған әлеуметтік мәселелердің қатарында өз замандастарының мінез- құлқы ел бірлігі, айналадағы жалқаулық көріністері еді. Ақынның осы тақырыптағы «Ашу мен ынсап», «Ер қоспақ пен сөз сөйлемек», «Мақтау мен сөгіс», «Міндеу мен күндеу», «Қалжыңшыл қылжақбас», «Хайуан мен ақымақтар», «Мал жимақ» т.б. өлеңдерінен Ұлы Абайдың халықты жақсылыққа жетелеген ағартушылық ойларының ықпалы айқын сезіледі.

Заманды түзеудің бірінші шарты- адам баласын түзету деп түсінген ақын Шәкерім өзінің сынын, ең алдымен, замандастарына қарата айтады. Жеке адамның бойындағы жалқаулық, салақтық, боскеуделік, мақтаншақтық, сауатсызық, арамдық, күншілдік пен көрсеқызарлық сияқты қисық- қыңыр қылықтарды надандықтың басы ғана емес, бүкіл заманның кеселі деп есептейді. Шәкерім жамандық пен кемшілікті әшкерелеумен ғана шектелген жоқ, Абай тәрізді айналасындағыларға бағыт- бағдар сілтеуші де бола білді. Шәкерімнің сыны туған халқын шексіз сүюден бастау алды.