- Главная
- Разное
- Образование
- Спорт
- Естествознание
- Природоведение
- Религиоведение
- Французский язык
- Черчение
- Английский язык
- Астрономия
- Алгебра
- Биология
- География
- Геометрия
- Детские презентации
- Информатика
- История
- Литература
- Математика
- Музыка
- МХК
- Немецкий язык
- ОБЖ
- Обществознание
- Окружающий мир
- Педагогика
- Русский язык
- Технология
- Физика
- Философия
- Химия
- Шаблоны, фоны, картинки для презентаций
- Экология
- Экономика
Презентация, доклад по казахскому языку (10 класс)
Содержание
- 1. Презентация по казахскому языку (10 класс)
- 2. Ас – адамның арқауы
- 3. Жаңа сөздер ұлттық дастарқанқазы-қарта, жал-жаяқаймақсүзбеқұртнанбата беруқазақтың қанынданациональная
- 4. Синоним Нәрсебұйым дүниемүлікжасау жиһазЗатТамақАстағамырыснесібедәм-тұзас-суҚартҚарияегдекәрікексежасамысмосқалСыйлауҚұрметтеуқадірлеуқастерлеуәспеттеуҚонақмейман
- 5. Антоним Қарт Омоним
- 6. национальная кухнялакомые куски конинысметанатворогздесь: тестоблагословить в крови
- 7. Слайд 7
- 8. Қамырды оқтаумен әбден жұқарғанша ысып майға пісіреді.
- 9. Құймақ Ұнға жұмыртқа, қант, май, сүт қосып, сұға
- 10. Бауырсақ Бауырсақ халықтың тым ертеден келе жатқан кәделі
- 11. Слайд 11
- 12. СүтСүт тағамдары денсаулыққа да пайдалы және қоректік қасиеті де мол.
- 13. Қымыз Қымыз – халқымыздың бірнеше ғасырлар бойы үздіксіз
- 14. Шұбат Шұбат түйе сүтінен жасалады. Екі-үш күндік шұбат
- 15. Құрт Құрт- қой, сиыр сүтінен жасалады. Құрт
- 16. Ірімшік Ірімшіктің қой мен ешкі сүтінен жасалғандары
- 17. Сары май Халық дастарқанынан өмірі үзілмей келе
- 18. Слайд 18
- 19. БесбармақҚазақ халқының құрметті асының бірі.
- 20. Сыйлы қонақтарға, алыстан арнайы келген құрметті кісілерге
- 21. Слайд 21
- 22. Қарын бөртпе Аты айтып тұрғанындай
- 23. Слайд 23
- 24. Қазан Халық жай ғана емес қазан демей оны
- 25. Қымыз құюға арналған, ел ішінде кең таралған
- 26. Сусын құюға арналған тері ыдыстың местен кішірегін
- 27. Келі – тарыны ақтауға арналған құрал.
- 28. Зерен қымыз , шұбат құятын қадірлі
- 29. Шара- қымыз құюға арналған ыдыс. Кей жерлерде
- 30. Табақ ет салынып тартылатын ағаш ыдыс. Үлкендерін
- 31. Шарадағы қымызды сапыру, аяққа құю үшін ожау
- 32. Күбі – малды ауылдың жазы-қысы пайдаланатын ыдыс.
- 33. Қазақтар мал, жер ыңғайына қарай көшіп, қонып
- 34. Диірмен Бидай, тары тартатын тас құрал. Кейде оны
- 35. Бие саууға қолайлы теріден жасалған ыдыс. Көнектің
- 36. Слайд 36
- 37. Ауызыңа май -қуанғанда, риза болғанда.Ішкен асым батпайды,
- 38. Слайд 38
- 39. Рефлексия Бүгін сабақта ... білдім. Мен үшін жаңалық. Мені таңғалдырды. Мен ол туралы білгенмін.
Ас – адамның арқауы
Слайд 3Жаңа сөздер
ұлттық дастарқан
қазы-қарта, жал-жая
қаймақ
сүзбе
құрт
нан
бата беру
қазақтың қанында
национальная кухня
лакомые куски конины
сметана
творог
сушеный молочный продукт
здесь: тесто
благословить
в крови у казахов
Слайд 4
Синоним
Нәрсе
бұйым
дүние
мүлік
жасау
жиһаз
Зат
Тамақ
Ас
тағам
ырыс
несібе
дәм-тұз
ас-су
Қарт
Қария
егде
кәрі
кексе
жасамыс
мосқал
Сыйлау
Құрметтеу
қадірлеу
қастерлеу
әспеттеу
Қонақ
мейман
Слайд 5 Антоним
Қарт
Омоним
Бас
Полисемия
Бас
жас
зат есім
етістік
судың басы (бұлақ)
таудың басы (шың)
сөздің басы (сәлем)
Слайд 6национальная кухня
лакомые куски конины
сметана
творог
здесь: тесто
благословить
в крови у казахов
сушеный молочный продукт
ұлттық дастарқан
сүзбе
құрт
нан
бата беру
қазақтың қанында
қазы-қарта, жал-жая
қаймақ
Слайд 8 Қамырды оқтаумен әбден жұқарғанша ысып майға пісіреді. Жұқа, жұмсақ әрі майлы
болып піседі. Шелпекті көбінесе, айт күндерінде, әруақты еске алғанда. Құдайы бергенде пісіреді. Әр жұмада ата-бабалар әруағына арнап пісіріп, дұға оқып отырған жөн.
Шелпек
Слайд 9Құймақ
Ұнға жұмыртқа, қант, май, сүт қосып, сұға араластырып сұйық күйінде қазан
сияқты ыдысқа майға пісіреді. Қазанға сұйық күйінде құйылатындықтан ол жұқа әрі дөңгелек үлгіде пісіп шығады. Тілге тәтті, тіске жұмсақ бұл дәм қарттар мен балалардың сүйікті асы. Қонақ келгенде дастарқанға да қойылады. Тез піседі, суытпай, жылы күйінде жесе өте сіңімді әрі дәмді болады.
Слайд 10Бауырсақ
Бауырсақ халықтың тым ертеден келе жатқан кәделі ұлттық тағамы. Бидай ұнын
ашытып барып ұзынша немесе домалақ үлгіде дайындап майға қайнатып пісіреді. Бұл басқа нан тағамдарына қарағанда дәмді әрі көп сақталады, ауа жеткілікті болса көгермейді. Қатып қалғанымен де сүтке, шайға салып жесе дәмі өзгермейді. Қазақ дастарқанының ажары. Әр адам оны сүйісіне жейді.
Слайд 13Қымыз
Қымыз – халқымыздың бірнеше ғасырлар бойы үздіксіз пайданалып келе жатқан ұлттық
тағамы. Ол тек тағам емес, сонымен қатар халықтың қасиетін, дәулетін, салтанатын, байлығын, мырзалығын дастарқан берекесін білдіретін ырыс белгісі.
Алғашқы қымызды үй иесі өзі ішпейді, дәстүр бойынша үлкендерін шақырып, ауыз тигізіп, батасын алады. Мұны «қымызмұрындық» дейді.
Қымыз – әрі сусын , әрі тағам, дертке шипа, жанға қуат. Дәулетті адамдар қымызды жазда да, қыста да ішіп отырған. Қымыз ыдыстары да бөлек ұсталып, оны қымыз шара, қымыз аяқ, қымыз ожау деп қастерлеп айтады.
Алғашқы қымызды үй иесі өзі ішпейді, дәстүр бойынша үлкендерін шақырып, ауыз тигізіп, батасын алады. Мұны «қымызмұрындық» дейді.
Қымыз – әрі сусын , әрі тағам, дертке шипа, жанға қуат. Дәулетті адамдар қымызды жазда да, қыста да ішіп отырған. Қымыз ыдыстары да бөлек ұсталып, оны қымыз шара, қымыз аяқ, қымыз ожау деп қастерлеп айтады.
Слайд 14Шұбат
Шұбат түйе сүтінен жасалады. Екі-үш күндік шұбат ең жақсы, сапалы шұбат
деп есептеледі.
Қазақтар түйе сүтіне сиыр, қой сүтін қосып қатық, сүзбе, құрт, ежігей дайындайды. Шұбат та қымыз сияқты ашытылып, тері, ағаш, қыш ыдыстарға құйылып сақталады, пісіледі.
Қазақтар түйе сүтіне сиыр, қой сүтін қосып қатық, сүзбе, құрт, ежігей дайындайды. Шұбат та қымыз сияқты ашытылып, тері, ағаш, қыш ыдыстарға құйылып сақталады, пісіледі.
Слайд 15Құрт
Құрт- қой, сиыр сүтінен жасалады. Құрт жасау үшін ашыған сүтті
ағаш кеспекке құйып бірнеше күн іркіт жиналады.Оны үлкен қазанға құйып қайнату кезінде іркіт қоюланып,ақ, ақсары болады. Домалақ, ұзынша етіп құрт жасайды. Құрттың дәмі ашы болғанмен жеуге сүйкімді тағам.
Құрт қазақтың бірнеше ғасыр бойы ішіп-жеп келе жатқан ұлттық азығы,кәделі асы, өте тоқ тағам.
Құрт қазақтың бірнеше ғасыр бойы ішіп-жеп келе жатқан ұлттық азығы,кәделі асы, өте тоқ тағам.
Слайд 16 Ірімшік
Ірімшіктің қой мен ешкі сүтінен жасалғандары өте құнды әрі құнарлы
болады, тіс батпайтын қатты болмайды.
Ірімшіктің екі түрі болады: ақ ірімшік, қызыл ірімшік.Ақ ірімшік іріген сәтте тез түсіріп алады да ыстық күйінде сары май салып,қарттар мен балаларға береді.Қызыл ірімшік әбдең қызарып, түзілгенше қайната береді.
Ірімшіктің екі түрі болады: ақ ірімшік, қызыл ірімшік.Ақ ірімшік іріген сәтте тез түсіріп алады да ыстық күйінде сары май салып,қарттар мен балаларға береді.Қызыл ірімшік әбдең қызарып, түзілгенше қайната береді.
Слайд 17 Сары май
Халық дастарқанынан өмірі үзілмей келе жатқан қасиетті әрі қастерлейтін
сыйлы тағамы – кәдімгі сары май. Оның тағамдық құнары мен қуаты да өте жоғары. Оны қысы, жазы бірдей қорек етеді. Қонаққа май қою да қазақ үйінің қатардағы отбасы екенін көрсетеді.
Қарынды қуанышты сәттерде яғни бала туғанда, оразада, тойда, құрметті қонақтар, аяулы ағайындар келгенде әдейі бастайды «қарын бастадым», деп мақтанышпен айтады.
Қарынды қуанышты сәттерде яғни бала туғанда, оразада, тойда, құрметті қонақтар, аяулы ағайындар келгенде әдейі бастайды «қарын бастадым», деп мақтанышпен айтады.
Слайд 20 Сыйлы қонақтарға, алыстан арнайы келген құрметті кісілерге бас тарту оларды қадір
тұтудың белгісі. Басты қонақтарға ұсынғанда табаққа салып, тұмсық жағымен апарады. Қонақ қанша құрметті, жасы үлкен кісі болса да, әкесі бар болса, ол бас ұстамайды. «Бас ұстаса әкесі өліп қалады» деген ырым бар қазақ халқында.
Бас тарту
Слайд 21
Қуырдақ соғыммен бірге жасалатын кәделі де дәмді тағам. Оны дайындау да оңай әрі тез піседі. Жас етті кейде қаймаққа да қуырады. Мұны «Бал қуырдақ » дейді. Жас қуырдаққа әбден тойған соғымшылар, ауылдас үлкен-кішілер де риза болады.
Қуырдақ
Слайд 22Қарын бөртпе
Аты айтып тұрғанындай
қарынға салынып пісіретін
ұлттық тағам. Оны дайындау үшін жас ет туралады, сүйектері ұсақталып шабылады. Сосын айналдырылған қарынға тұз,
бұрыш, жуа қосылып, аузын мықтап буады да қазанға салып, суға қайнатады. Оның дәмі қазанға асқан еттей емес, дәмді, хош иісті әрі жұмсақ болады.
ұлттық тағам. Оны дайындау үшін жас ет туралады, сүйектері ұсақталып шабылады. Сосын айналдырылған қарынға тұз,
бұрыш, жуа қосылып, аузын мықтап буады да қазанға салып, суға қайнатады. Оның дәмі қазанға асқан еттей емес, дәмді, хош иісті әрі жұмсақ болады.
Слайд 24Қазан
Халық жай ғана емес қазан демей оны “қара қазан” деп қастереп
айтады. Ол темірден жасалады.Қазақ дастарқанына түсетін тағамдардын барлығы да ең алдымен осы қазаннан өтеді. Ең үлкені он екі қарыс қара қазан немесе тай қазан дейді.
Слайд 25 Қымыз құюға арналған, ел ішінде кең таралған кәделі ыдыстың бірі. Ол
жылқы терісінен жасалады.Сабаның үлкен, кішісі де болады. Оның астына қою үшін ағаштан сәкі жасалады да оны саба аяқ немесе саба орындық деп атайды. Бұрын кімнің сабасы үлкен болса, сол “бай, мырза” деген атақ алады.
Саба
Слайд 26 Сусын құюға арналған тері ыдыстың местен кішірегін “торсық” деп айтады. Бұл
да қымыз,айран сияқты сусын құюға, алып жүруге ыңғайлы ыдыс.Ердің қасына немесе қанжығаға байлай салады.
Торсық
Слайд 27 Келі – тарыны ақтауға арналған құрал. Жуан әрі қатты тұтас
ағаштан үңгіп жасайды. Орнықты болуы үшін түп жағын қалың қалдырады. Түбінен жоғары 10-15 сантиметрдей жерінен бунақтап ойып, жоғарғы жағын қиғаштап сәл жіңішкертіп бел жасайды. Келінің биіктігі 70-80, диаметрі 30 сантиметрдей болады.
Келі
Слайд 28 Зерен қымыз , шұбат құятын қадірлі ыдыс. Жиегінен, бүйірінен ойып,
сәнді ою өрнек жасылады.Орнықты болу үшін жалпақ, шығынқы түбі болады.
Зерен
Слайд 29 Шара- қымыз құюға арналған ыдыс. Кей жерлерде тегене деп те атайды.
Қымызды дастарқанға апарғанда сабадан осы шараға құйып апарады. Оның ішіне 10-15 литр қымыз сияды. Шараны емен, қайың сияқты қатты, кепкен ағаштардан ойып жасайды. Оның іші шұңғыл, өзі дөңгелек, жиегі тік болып келеді.
Шара
Слайд 30 Табақ ет салынып тартылатын ағаш ыдыс. Үлкендерін сыйлы адамдарға бас табақ
ретінде тартады. Мұны емен, қайың сияқты кепкен қатты ағаштардан жасайды. Іші шұңғылдау, жалпақ ернеулі, жиекті,ағашы қалыңдау болып келеді.
Табақ
Слайд 31 Шарадағы қымызды сапыру, аяққа құю үшін ожау керек. Оны әсемдеп, өрнекпен,
ұзын сапты етіп тұтас ағаштан ойын жасайды. Сабын қолға ұстауға ыңғайлы етіп, бунақтап, қосарлап, өрнектеп әсемдейді. Кей өңірлерде оның сабы қысқа, тіке жасалатын үлгілері де бар, оны саптыаяқ деп те атайды.
Ожау
Слайд 32 Күбі – малды ауылдың жазы-қысы пайдаланатын ыдыс. Бұған қымыз, шұбат, айран,
ашыған көже құйылады. Күбіні тұтас ағаштан үңгіп, немесе арша, емен, талдың жұқа тақтайшаларынан қосып та жасайды. Дайын күбінің ішін майлап, саба сияқты жиі-жиі ыстап отырады. Күбінің сыйымдылығы 20-30 литр, биіктігі 80 сантиметрдей, түп жағы кең, аузы тарлау болады. Шаң-тозаң түспес үшін, әдемі, дөңгелек қақпақ жасалады.
Күбі
Слайд 33 Қазақтар мал, жер ыңғайына қарай көшіп, қонып жүретін ел. Ыдыстар әсіресе
аяқтар мен кәрлен кеселер сынбас үшін оларға шеберлер әдейі қаптар жасаған. Көлемі дөңгелек, үстінгі жағында қақпағы болады.
Аяққап, кесеқап
Слайд 34
Диірмен
Бидай, тары тартатын тас құрал. Кейде оны қатты ағаштан да жасап,
оған тіс қағады. Негізінен тастан жасалады. Ол екі қабат дөңгелек тастан тұрады. Диірменнің астына “диірмен тері” деп аталатын ұн түсетін жайма болады. Ол мықты болу үшін көбінесе қой, ешкі терісінен жасалады.
Слайд 35 Бие саууға қолайлы теріден жасалған ыдыс. Көнектің бүйірлері ою-өрнекпен бедерленеді. Тұрмыста
өзге ыдыстардан гөрі осындай теріден жасалған ыдыстарға баса көңіл бөлінеді, өйткені онда қымыздың тағамдық қасиеттері жақсы сақталынады.
Көнек
Слайд 37Ауызыңа май -
қуанғанда, риза болғанда.
Ішкен асым батпайды, тамағымнан ас өтпейді-
уайымдағанда.
Ішкен асын
жерге қояды-
құрметтеу,
сыйласу белгісі.
Аузынан ақ май ағып отыр -
тоқтықта
Сабасы кереге ілулі тұр –
қымызсыз ел
Слайд 38 Мақал-мәтелдер Таспен атқанды- аспен
ат
Қазаны оттан түспейді
Бір күн дәм татқан үйге қырық күн сәлем.
Ас иесімен тәтті, тағамымен жақсы.
Абысын тату болса-ас көп
Ағайын тату болса- ат көп.
Слайд 39Рефлексия
Бүгін сабақта ... білдім.
Мен үшін жаңалық.
Мені таңғалдырды.
Мен ол туралы білгенмін.
