Презентация, доклад по чеченскому языку по теме Суффикс

Ца хилийта дахар
Боданах тера

Ц1ена язъяр.
-Х1етал-метал хаьийла шуна

Пийсик санна
Бу ц1ен ши ког,
До цо хи т1ехь
Нека дика,
Оьг1азъяхча,
Лаг а дахдой,
Хьодут1аьхьа
«шашш-шашша» олий.

дешнаш,
2-г1а тоба схьаязде дешхьалхе орамца хоьттина яздина дешнаш.
Чухохку, чу а хохку, д1атуху,
д1а ца туху , т1ехьокху , т1е а хьокху, схьаязйо, схьа ца язйо,
Аракхуссу , ара ца кхуссу.


Дешхьалхенаш орамца къаьстина язйо къаьстина
нагахь санна дешхьалхена , орамна юкъа ца , ма, а даг1ахь.

,х1орд,х1ордахо.


-Д1адеша дешнаш. Шина тобане декъа уьш. Х1ун ду церан юкъара?

Адамаш.
.
Вота- вотанча

х1орд-х1ордахо

пондар-пондарча

зурма- зурманча

яа ца мегарг(наьрс).

2.Шина ёлки юккъехь 1уьллу
г1айба к1охцалашца(зу)

3.Логахь хаьрча,йовхо ло,
Бераш ца шелдалийта ,
Ас г1о до. (шарф).

4. Машинаш б1аьрг.(фара)

5.Дитта т1ехь и ехаш ю,
Къола дан и говза ю. (къиг)

6. Хуьлу сийна,хуьлу ц1ен,
Дешархошна оьшуш ю,
Йоза яздеш г1о деш ю (ручка).

7. Диттан хари чохь со еха,
Доккха ц1ога ,хаза б1аьргаш,
Б1араш суна дукха деза,
Ж1аьлен нускалш цо дакъадо.(тарсал).

Н АЬ Р С

З У

Ш А Р Ф

Ф А Р А

КЪ И Г

Р У Ч К А

Т А Р С А Л

ду вай тахана? (Суффиксах).
-Х1ун кхиамаш бохур бу аша? Учебника т1ехь ялийначу материалах пайда а оьцуш ,дийца.
Суна хуур ду…
Суна 1емар ду…
Ас дийр ду…

-Х1ун ю суффикс? Бийца цуьнан меттиг.Г1уллакх.
Меттиг
орамна т1ехьа лаьтта
Г1уллакх
керла дешнаш кхуллу
Суффикс –
орамна т1ехьа а лаьтташ, керла дешнаш кхуллу дакъа ду.

Муьлш хуьлу уьш школехь?
Деша-дешар-дешархо.
-Х1унда воьду хьехархо школе ? (Хьеха).
-Х1ун г1уллакх ду цо лелош дерг? (Хьехар).
-Мила хуьлу иза хьоьхуш хилча? (Хьехархо).
-Х1ун ю иза? (Дечиг-х1ума).
-Х1ун ю шолг1ачу суьрта т1ехь? (Стол дечиган-билгало).

Шардар № 208, аг1онаш 99-100
Х1ума билгало адам
дешар дешаран дешархо

зурма зурманан зурманча

болх белхан белхало

Учебникаца болх бар.

хаа+м-хаам, сара+г-сараг, ц1е +лиг-ц1елиг.

Тобанашкахь болх бар

-
Цхьаъ, шиъ - кхоъ.
Йиша, ваша г1аттаде
-Цхьаъ - шиъ - кхоъ.
Физзарядка йолае
-Цхьаъ - шиъ -кхоъ.
Т1аьхьараалар:
Цхьаъ - шиъ - кхоъ,
Цхьаъ - шиъ - кхоъ,
Цхьаъ - шиъ - кхоъ,
Цхьаъ - шиъ - кхоъ.
Меттахвала, кхоссало
Цхьаъ - шиъ - кхоъ,
Г1аж схьалаца, кхозало -
Цхьаъ - шиъ - кхоъ.
Куьйгаш айба, волало -
Цхьаъ - шиъ - кхоъ.
Ницкъ бохьур бу боларо -
Цхьаъ - шиъ - кхоъ.
(Цугаев Салман)

шайга болх байтар.
Шардар №210, аг1о 100.
Дешнашкахь шиъ суффикс хуьлу.
Диктант.
-Х1унда доьлху бераш школе?
-Муьлханиг ду дешархойн школехь долу г1уллакх?
-Х1ун олу школехь доьшуш долчу берех?
-Мосозза хийцаделла деша дешан маь1на? Муьлхачу декъо хийцина и дуьххьара? Шолг1а?
-Х1унда воьду хьехархо школе?
-Муьлха г1уллакх ду цо школехь коьрта лелош дерг?
-Хьан хьоьху берашна ишколехь?
-Х1унда воьду хьуьнах?
-Муьлханиг ду хьуьнах воьдучу стеган коьрта г1уллакх?
-Мила ву хьуьнхахь толлуш верг?

дешдакъа хир ду со?

Орамна со хьалха лаьтта,
Дашна керла маь1на ло,
Цуьнца даим цхьана язйо,
Х1ун дешдакъа хир ду со?

Гергарчу дешнийн юкъара дакъа
Хуьлий со лела,хаалаш даим.
Ойлаей,жоп ло, бе аьхь сан леерам
Хуур ду хьуна буьйцург буй .

Дешан чакккхенгахь со лаьтта,
Керла дешнаш ас ца кхуллу,
Нисйо х1ора дешан кеп,
Предложенехь хилийта барт.

ЮКЪАРА ДАКЪА

ДЕШАН ХИЙЦАЛУШ
ДОЛУ ДАКЪА

ОРАМНА Т1ЕХЬА
А ЛАЬТТАШ ,
КЕРЛА
ДЕШНАШ КХУЛЛУ

лело р хо

4-г1а тоба –дешнашна схеманаш кара е

Язда р хо чо
Язда р хо чун

ду цхьа орам болу дешнаш?
а) деша, дешар, дешархо.
аь) хьаша,хьашас,хьеше, хьешах. -

Муьлха алар ду нийса?
а) суффиксо керла дешнаш кхуллу.
аь) суффиксо предложенерчу дешнашна юкъахь уьйр латтайо.

Муьлха алар ду нийса?
а)Суффикс орамна т1ехьа лаьтта
аь) суффикс орамана хьалха лаьтта.

+

+

+

211, аг1о 101.